Tíminn Sunnudagsblað - 23.07.1967, Síða 22

ar óttusöngsbækur með kórsölt-
urum. Tvenn bakstursjárn og hin
þriðju sléti, 2 glóðarker, 3 kist-
ur í kirkju og 2 ólæstar, 4 stein-
tjöld, 2 borðar, 7 klukkur, 5 bjöll
ur. Brík yfir altari, 2 Maríuskriftir,
kross yfir háaltari, annar stór
steindur með líkneskjum, 2 smelt
ir krossar. Altarissteinn búinn.
Item kross gylltur með festi, er
vegur 9 aura. Róðukross stór í
kapitula. Fontsumbúningur með
skírnarkatli. Sakraríum mund-
laug. Skrín með helgum dóm-
um.“ Þá er silfureign klausturs-
íns sem hér segir: „Silfurkross,
tvær spírur gylltar með lokum,
er standa þriðjung hinnar sjötcu
markar, item níu silfurrósir, fjóg-
ur stéttarker og eitt mösurker
með silfurloki, ellefu silfurspænir.
fimm horn búin“.
Stórbú var rekið á klaustrinu,
eins og sést á eftirfarandi skrá yf-
ir búpening frá árinu 1367: „65
geldingar tvævetur, 4 hrútar, 75
veturgamlir, 145 ásauðir, alls 239
sauðfjár. Geldnaut þrevetur og
eldri 20, tvævetur og veturgömul
60. kálfar 31, kýr 50, nautgripir
alls 161. 18 hestar rosknir, 2
tvævetur, 12 merhross, 4 tvævetur
1 veturgamalt hross, alls hestar
37 Kúgildi með leigujörðum tveim
fátt í 11 tugi, er þar í 20 ásauðar-
kúgildi.“ Hefur búið í Viðey verið
af svipaðri stærð og þau, er nú
gerast stærst hér á landi.
Kornyrkja hefur verið stunduð
á mörgum jörðum klaustursins og
leigur greiddar i korni. Má því.
ætla, að kornbirgðir hafi safnazt
á klaustrinu á góðum árum. Er
þar komin skýringin á því, að öl-
bruggun mun hafa verið stunduð
af bræðrum, sbr. afhendingu Lafr-
entz Mule frá 1553, þar sem lýst er
hituhúsinu ibrugghúsinu) í Viðey
og talin upp ýmis áhöld (ölgögn)
þar.
Árið 1395 var gerð í Viðey skrá
um kvikfé klaustursins og leigu
mála á jörðum þess. Hún er á þessa
leið: „Kvikfé á leigustöðum 127
kýr og ásauðir 69 kúgildi. Á staðar
ins ábyrgð 50 kúa og ásauðir, geld-
ingar gamalt og tvævetur 100, vet-
urgamalt 100.“ Jarðir og leigu-
máli þeirra var sem hér segir:
„Hvammur 4 marka leiga, Hvoll
3 marka leiga, Húsatóptir 200 áln
ir, Starnes (Stafnes) 4 mörk, 100
álnir, Hafurbjarnarstaðir 4 mörk.
100 álnir, Kolbeinsstaðir 1 mörk.
100 álnir, Brunnastaðir 3 mörk,
100 álnir, Hagi 3 mörk, í Hvammi
3 mörk, Digranes 1 mörk, 100
álnir, Kleppur 200 álnir, Gröf 100
álnir, 12 aurar, í Keldum 12 aurar,
í Holti 100 álnir, 12 aurar, á Vatns
enda ?,Vi mörk, Vatni 3 mörk, Ósi
2 mörk, Blikastöðum 2 mörk, Korp
úlfsstöðum 2 mörk, 100 álnir, Eiði
2 mörk, 100 álnir, Fitjum 1 mörk,
100 álnir, Hraðastöðum 3 mörk,
Völlum 3 mörk, Mógilsá 2 mörk,
100 álnir, 5 aurar, Saltvík 1 mörk
100 álnir, Móum 1 mörk, 100 áln-
ir, 6 aurar, tveim Vallám 3 mörk
100 álnir, Summa ( leigumálans),
hálfur sétti tugur, item Esjuberg,
Gufunes, eyðijarðirnar Þorbjarn-
arstaðir og Hellar". Þá eru taldar
upp þær jarðir, sem Páll ábóti
kjarni ko m undir klaustrið,
en hann var ábóti þar
um þetta leyti, ásamt dýrleika
þeirra. Jaðrirnar voru þessar: Út-
skálahamar 16 hundruð, Vallá 20
h., Skeggjastaðir 12 h., Helgadalur
12 h., Varmá a0 h., Lágafell 20 h.
Mýdalur 20 h., Hofsstaðir 7 h., Hálf
ir Brunnastaðir 30 h., Breiðholt 30
Rauðará 16 h., Hofsstaðir 7 h.
Hlíð 16 h„ Háls 16 h., Miðengi 40
h. Hér bætist og við 30 gömul
naut í eigu klaustursins, 80 tvæ-
vetur og veturgömul, kálfar 30.
Nautgripir þá alls 190.
Ritstörf hafa kanokar stundað á
klaustrinu. Má telja víst, að þar
hafi verið seinast lögð hönd á
Styrmisbók, Ólafs sögu belga eftir
Styrmi hinn fróða prior, Harðar
sögu Grímkelssonar og jafnvel
Kjalnesinga sögu. Bókasafn gott
átti klaustrið, sbr. máldaga klaust
ursins 1397. Eru bækur þá taldar
um sextíu, þar á meðal þessar
norrænar bækur: primus mirac-
ula sanctæ. María (Kraftaverka-
saga heilagrar Maríu), Upp-
rektarsaga, Dialogus á stórri
bók, Maríusaga, Postulasögur,
Sermones (helgisiðir, 2 ann-
els fornir á 10 bókum
og lögbók. Hinir fornu annálar,
sem getið er í þessari skrá, hafa
sjálfsagt verið ritaðir í klaustr-
inu. Einnig er getið skólabóka áð-
urnefndra.
Lausn
26. krossgátu
Ótal manneskjur gerðust pró
ventufólk Viðeyjarklausturs, og
eru mörg dæmi þess í Fornbréfa-
safni. Tek ég hér úrdrátt úr ein-
um slíkum samningi. Anna Snjólfs
dóttir, sem áður er nefnd, gerði
próventusamning við klaustrið
hinn 18. ágúst 1525. Hún gaf með
sér jörðina Skrauthóla á Kjalar-
nesi 20 hundruð, 6 hundruð í
fríðu og 4 hundruð í þarflegum
peninguim. Gegn þessu fékk hún
ævinlega próventu og framfæri
í klaustrinu, X álnir vaðmáls og
hálfa mörk í klæði og léreftum,
skyrtuléreft, 2 pör skó, 3 merkur
mjólkur með fiska árlega, mjólk
hvern dag og svo konu sér til þjón
ustu svo lengi sem hún kostaði
hana. Annað bréf var gert
um þennan próventusamning 1527,
og þar til tekið hús það, sem Anna
skyldi hafa til afnota. Hefur þessi
fyrrverandi húsfreyja í Reykja-
vík haldið fast á rétti sínum. Hrafn
Guðmundsson lögréttumaður í
Engey gaf Viðeyjarklaustri Arnar-
hól árið 1534 sér til eilífs bæna-
halds. Minnugur þess lýk ég þess-
ari ritgerð um Sundklaustur.
(Heimildir: Fornbréfasafn (Dipl-
omatarium Islandica), Sturlunga,
Biskupasögur, Annálar, Árbækur
Espólíns, fslenzkar æviskrár, ís-
lenzka þjóðveldið eftir Björn Þor-
steinsson o.fl.)
Sunnudagsblaðið kemur
ekki út um næstu helgi,
vegna sumarleyfa starfs-
fólks,
646
ThiNN - sunxudagsblað