Tíminn Sunnudagsblað - 23.07.1967, Blaðsíða 6

ist í bardaganum í B?e í Borgar-
firði 1237 ásamt Hafurbirni bróð-
ur sínum. Voru þeir bræður í liði
Þorleifs í Görðum á Akranesi, sem
var þar fyrir flokki Gnorra Sturlu-
sonar gegn Sturlu Sighvatssyni.
Þeir bræður dvöldu og með Þor-
leifi í Görðum, og kann Runólfur
að hafa verið þar heimilisprestur.
Árið 1280 er Runólfs ábóta getið
í sambandi við bréfagerð, vegna
ostatolls til klaustursins, sem áður
er nefndur. Þá er hans getið í
brúðkaupsveizlu Sigurðar seltjarn-
ar og Valgerðar Hallsdóttur á
Möðruvöllum í Eyjafirði, lijá Þórði
Hallssyni riddara, bróður Valgerð-
ar, ásamt fleiri fyrirmönnum,
Árna Skálholtsbiskupi, Eyjólfi á-
bóta á Þverá o. fl. Það var til ný-
lundu í þeirri veizlu, að þar birt-
ist séra Aðalbrandur með boðskap
Magnúsar Noregskonungs lagabæt-
is til landsmanna. Var þar sagt,
að Þangbrandur væri í annað
sinn kominn til landsins (Áma
saga biskups). Þá var máldagi
klaustursins 1284 gerður í tíð
Runólfs, og virðist ábóti hafa ver-
ið fjárgæzlumaður góður Á hans
dögum, 1267, ætlaði Gizur jarl að
leggja niður jarldóm og taka við
kanokaklæðum í því klaustri, sem
faðir hans hafði átt hlut í að stofna,
en andaðist, áður en af því varð.
Andrés drengur er ábóti í Við-
ey frá 1305 til 1325, þegar hann
er sviptur ábótadæmi, óvíst fyrir
hverjar sakir. Jón Halldórsson,
áður bróðir af prédikaralifnaði í
Björgvin (Dóminikanaklaustri),
var þá Skálholtsbiskup (1322-39).
Andrés var áður kanoki í Þykkva-
bæjarklaustri. Hann er talinn
Ormsson og af sumum Klængs-
sonar, sem kanoki var í Viðey,
Teitssonar, bróðursonar Gizurar
jarls. En aðrir ætla hann son Orms
kanoka Þorlákssonar og þá bróður-
son Staða-Árna Skálholtsbisk-
ups. Af þeirri ætt hafði og verið
Magnús, bróðir Staða-Árna og
Orms, kanoki í Viðey. Andrés var
vígður ábóti af Árna' Ilelgasyni
Skálholtsbiskupi. Á dögum And-
résar drengs í Viðey, árið 1313,
var ger máldagi klaustursins, og
á klaustri þá fjórtán jarðir, en
þær voru þessar: Eyði, Bleika-
staðir, Ós, Þormóðsdadur, Korp-
úlfsstaðir, Vatnsendi, Elliðavatn,
Leysingjastaðir, Kleppur, Holt,
Hvammur, Digranes, Eyri (í Kjós),
Húsatúptir.
Þá verður Helgi Sigurðsson
ábóti í Viðey 1325 og er til dánar-
dægurs, 21. desember 1343. Helgi
var áður kanoki í Þykkvabæ. Á
dögum Helga hefur bróðir Þor-
valdur verið í Viðeyjarklaustri, en
hann dvaldi lengi í Noregi i góðu
yfirlæti með Hákoni Björgvinar-
biskupi (sbr. bréf þess efnis, sem
fór milli Hákonar og Jóns Indriða-
sonar Skálholtsbiskups árið 1340).
Hjá Helga ábóta hefur dvalið 1342
Þorlákur Loftsson, ábóti úr Þykkva-
bæjarklaustri, en hann flýði vegna
deilna við bræður þar á náðir Við-
eyjarklausturs.
Veturinn 1344, á Benedikts-
messu hinn 31. marz, breytti Jón
Sigurðsson Skálholtsbiskup reglu-
haldi í Viðey, aftók Ágústínusar-
reglu, en setti í stað Benedikts-
reglu og vígði undir hana sex
bræður og skipaði Sigmund Ein-
arsson príor, en hann var áður
officialis. Jón biskup er talinn hafa
verið íslenzkur að ætt og bróðir að
lifnaði og gerðist hér mjög harður
landsfó'lkinu, þau fimm ár, sem
hann var biskup. Meiri líkur eru
fyrir, að hann hafi verið bróðir af
reglu Benedikts en Ágústínusar
vegna breytinga hans í Viðey.
Páfaleyfi þurfti til reglubreytinga
á borð við þær, sem urðu í Við-
ey, en þó kann að vera, að erki-
biskup í Niðarósi hafi haft umboð
frá páfa til að veita þvílíkt leyfi.
Sigmundur var príor í Viðey til
1352 eða þau átta ár, sem Bene-
diktsregla var haldin í klaustrinu.
Arnór, fyrsti ábót.inn í Viðey, var
langafabróðir Sigmundar príors. í
tíð Sigmundar príors árið 1346,
gaf herra Grímur Þorsteinsson lög
maður Viðeyjarklaustri allan reka
hvala og viðar fyrir hálfu Hrauns-
landi og eitt hundrað sauða
Lambastapa og enn fleira.
Gyrðir ívarsson, Skálholtsbiskup
1349-60, áður ábóti að Jónskirkju
í Björgvin, norskur að ætterni,
aftók Benediktsreglu í Viðey og
setti aftur Ágústxnusarreglu árið
1352 og vígði ábóta Bjarna Auð-
unarson. Faðir hans er talinn
Auðunn prestur í Selárdal Kráks-
son, sem var af Seldælaætt.
Snorri Þorleifsson kyngir official-
is gaf út skipunarbréf um osta-
toll til Viðeyjar 15. september
1361.
Eftirmaður Bjarna ábóta var Jón
föðurnafns ekki getið, áður kan-
oki í Þykkvabæ. Var hann ábóti
í Viðey 1364—69. í hans tíð,
1367, er gerður merkur máldagi
klaustursins. Eru þar taldir upþ
kirkjugriþir og bústofn.
Jón Guðmundsson er ábóti i Við-
ey 1370—79. Var hann og um
tíma officiális I Vestfjarðarfjórð-
ungi.
Gísli Magnússon er ábóti í Við-
ey fáa mánuði árið 1379.
Verður þá fyrir í ábótaröðinni
merkur maður, Páll Magnússon
kjarni, sem varð ábóti árið 1379
og hefur dáið í svarta dauða inð
1403. Faðir hans var Magnús
Filippusson aí Hagaætt á Barða-
strönd. Páll var einn mestur fjár-
aílamaður, sem setið hefur í sæti
ábóta í Viðey og korn sextán jörð-
um undir klaustrið. Skóla hélt
Páll á klaustrinu, og er getið þess
ara skólabóka í Vilkinsmáldaga frá
1397: In primis, Doctrnale Græ-
cismus Avrora, Alexander Magnus
Tobias Glosatus, Cato með Glosa,
Item 9 versabækur aðrar. "
Eftir dauða Páls kjarna, að liðn-
um hönnungum plágunnar miklu,
varð ábótalaust i tvö ár. En þá,
er vígður til ábóta (líklega af
Vilkin SkáUxoitsbiskupi) Bjarni
Andrésson, sonur Andrésar Gísla-
sonar, hirðstjóra í Mörk undir
Eyjafjöllum. Sama ár heldur
Björn Jórsalafari með mikilli
rausn brúðkaup dóttur sinn-
ar, Vatnsfjarðar-Kristínar, og
Þorleifs Árnasonar frá Auð-
brekku í Viðey. Var þar
Vigfús hirðstjóri ívarsson og fieira
stórmenni. Árið 1413 gaf Jón Skál-
holtsbiskup, áður ábóti að Munklífi
í Björgvin, staðfestingarbréf um
kirkjumáldaga Viðeyjar, sem
Bjarni ábóti í Viðey bar fyrir
biskup, um fjórðung hvalreka í
Hraunslandi í Grindavik og reka
á fleiri stöðum. Innsigluðu það
bréf bróðir Jón biskup, Vermund-
ur ábóti á Helgafelli, Bjarni ábóti
í Viðey, Vigfús ívarsson hirðstjóri
og fleiri dáindismenn.
Bjarni dó áxið 1428, og var lengi
ábótalaust í Viðey eftir það, og
komst klaustrið undir leik-
mannavald. Bréf, dagsett 28.
október 1441, gert af Eu-
geniusi páfa IV. suður í
Flrenz á Ítalíu, staðfestir veit-
ingu ábótadæmis í Viðey til handa
630
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ