Tíminn Sunnudagsblað - 11.02.1968, Blaðsíða 2

K(tur í skjönum
Manndráp gerast nú býsna tíð
í Reykjavík, og má nálega heita,
að hver hroðaatburðurinn reki
annan. Langlundargeð manna, svo
að ekki sé nefnt kæruleysi í þessu
sambandi, er mikið, ef ekki þyk-
ir tímabært að reyna að stemma
stigu við þessum ófögnuði. Margt
er gert hér á landi til þess að
koma í veg fyrir slysfarir ýmis
konar og virðist ekki síður vert
að l'eitast við að sporna gegix mann
drápum og ofbeldisverkum, sem
öllum slysum eru óhugnanlegri.
En til þess að tekist verði á við
þann vanda af viti, verður að leit-
azt við að kryfja málið til mergj-
ar og reyna að rekja orsakaþræð-
til þess, að þetta sé fyrir-
ina. Margir skírskotra kannski
bæri, sem víða gæti en
á íslandi: Glæpahneigð virðist fará
vaxandi, svo að segja alls staðar
í vestrænum löndum. En það er
lélegt svar og lítill huggun, þótt
satt kunni að vera. Og þótt það
bendi til einhverrar sameiginlegra
orsaka, kann hvort tveggja að geta
átt sér stað: Að við gætum nokk-
uð spyrnt gegn þeim í landi okk-
ar og íslenzkar orsakir leggist á
eitt með þeim, sem allt að því al-
þjóðlegar mættu kalla.
Hvaða spor hefur sjónvarpið til
dæmis markað síðan það kom til
sögunnar, Keflavíkursjónvarpið og
sjónvarpið íslenzka? Hefur það
engin áhrif, að inn í híbýli manna
eru nálega dag hvern flutt morð
og manndráp, ofbeldisverk og
glæpir —v stundum jafnvel varn-
arlaus dýr sýnd pynduð. Og fjarri
fer þvi, að þetta sé sýnbóiokkrum
manni til viðvörunar: Þetta á að
vera tómstundagaman fólks og
yndisauki' að loknu dagsverki.
Ungir og gamlir eiga áð gleðja
augu sín við þetta. Fjármunirnir
eru lagðir fram úr sameiginleg-
um sjóði barla margra lands-
manna, og íslenzka ríkið leggur
blessun sína yfir dagskrá, sem að
vendegum hluta er af þessu tagi.
Eru íslendingar svo vel gerðir að
skaphöfn allri og mannslund, að
þetta hríni ekki á neinum, þegar
til lengdar lætur?
Eru sorpritin, sem að sínu leyti
miðla fótki fiestu því prentmáli,
sem lakast verður samanskrapað,
saklaus? Eða kvikmyndirnar?
Getur það átt þátt í því að slæva
kenndir manna og virðingu fyrir
rétti annarra, að nær daglega er
á almannafæri og í samræðum
manna á meðal haldið uppi vörn-
um fyrír hryllilegustu múgmorð
á varnarlitlu fólki í stríðshrjáðu
landi og það haft til afsökunar
slíku tali, að það sé vont fólk, sem
vill illt, er drepið er? Hver er
þáttur skefjalausrar gróðafíknar,
sem ekki hliðrar sér hjá neinni
þeirri sölumennsku, sem gefur fé
í aðra hönd.
Hér skail auðvitað ekkert full-
yrt um orsakir og afleiðingar. En
minna má á tvennt, sem nýlega
hefur verið sagt frá í biöðum. í
Danmörku gerðist það, að stúdent
sá bandaríska kvikmynd, er fjall-
aði uim eiturlyfjaneytendur, neytti
sjáltfur eiturlyfja, þegar hann kom
heim, og myrti konu sína í óráði.
Hér var það svo einn daginn, að
sjónvarpið sýndi verklag vasaþjófa
á feldi sínum. Einum eða' tveim
dögum síðar voru börn staðin að
vasaþjófnaði á götum Reykjavíkur.
Þarna virðist samhengið liggja
í augum uppi, og getur það varla
annað talizt en nokkur ábyrgðar-
hltuti af sjónvarpinu íslenzka, hve
sifelldlega það hampar fantabrögð
um og ódæðisverkum framan í
fólk. Fjölmiðlunartækjum í eigu
ríkisins sýnist að minnsta kosti
frekar eiga að beita til mannbóta
en tefia á tvær hættur, að þau
valdi spjöllum og ógæfu. Og öðr-
um þræði virðast sjáifir forráða-
menn sjónvarpsins gera' ráð fyrir
því, að það geti hamlað gegn mis-
fellum í fari manna og háttarlags
og breyta samkvæmt því. Um það
vitnar, hvernig það sýnir iðuiega
afleiðingar ógætilegs aksturs og
fordæmir spellvirkja og skeyting-
arlausa eigendur hrossa, sem hrekj
ast á útigangi.
Þetta eru varnaðarorð. En í
mörg horn önnur er að líta. Og
einu verður ekkj með neinum rök-
um í móti mælt:
Áfengi kemur iðulega við sögu
hroðalegra slysa, og það hefur tvír
mælalaust verið bein orsök sumra
þeirra manndrápa, sem framin
hafa verið hér á landi seinni ár,
þótt svo hafi ef til vill ekki verið
nú síðast.
í rauninni gegnir það ekki
neinni furðu, þótt margt viðsjár-
vert beri við um nætur í þessum
bæ. Hér getur grenjandi lýður
gengið um allar götur fram undir
morgun, og hópar manna eru sí-
fellt önnum kafnir við að þjóna
honum í flestum efnum, svo lengi
sem honum þóknast að halda
áfram slangri sínu.
Til skamms tíma hefur umferð-
armenning verið hér bágbornari
en í nágrannalöndum okkar. Þetta
gerðist í skjóli þess, að nauðsyn-
legt aðhald skorti til langframa.
Nú hefur mikd og góð breyting
orðið á þessu, af því tekið hefur
verið rösklega í taumana, og vafa-
laust hefur það þegar komið í veg
fyrir meiðsli og manndauða. Á
sama hátt mætti kveða niður
drykkjuslangur óhljóðalýðsdns á
götum bæjarins. Ekki mun skorta
ákvæði í lögreglusamþykkt bæjar-
ins til slíkra aðgerða. Þetta gerð-
ist vafalaust ekki þegjandi og
hljóðalaust fyrst í stað." Til þess
þyrfti allmarga einbeitta menn.
En lögreglan í Reykjavík er skip-
uð dugmiklum mönnum og án efa
vsindanum vaxin, ef hún fær þau
fýrirmæli að kveða ósómann niður.
Óhæfuverkum myndi auðvitað
ekki linna, þótt stöðvuð yrðu
drykkjulætin á götunum. Væntan-
lega myndi þó eitthvað draga úr
þeim. Leiður bletturinn væri að
minnsta kosti þveginn af höfuð-
borginni og uppivöðslusamt fólk
við það vanið að hlita lögum og
reglum í háttum sínum á almanna
færi. Það er líka ávinningur.
Veilurnar í þjóðfélagi okkar eru
auðvitað margar, og það verður
ekki á neinu ráðin bót nema með
miklu starfi, árvekni og gerhygli.
Mönnum kann að vaxa í augum,
hversu mikið þarí á sig að leggja,
til þess að einhverra batamerkja
verði vart. Auðveldari er aðferð
strútsins, að stinga höfðinu í sand-
inn. Það er samt j^fnan versti
kosturinn.
J.H.
98
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ