Tíminn Sunnudagsblað - 11.02.1968, Blaðsíða 4

Rætt vtð höfund ístandsklukkunnar
HALLOÚR KILJAN LAXNESS
um vlbhorf hans til ýmissa hluta
Nú ekur sál mín södd aí útlandsgný
í sailli bifreið austur yfir heiði
um sumarnótt sem sumarnæturský
sannlega gersneydd pólitískri reiði.
Svo kvað Halldór Kiljan Laxness
á leið til Þingvalla árið 1930. Vísa
þessi reyndist hið mesta öfugmæli.
í útlöndum varð meiri gnýr af
verkum hans en nokkurs annars
núlifandi íslendings og bárust þau
heiminn á enda, en jafnframt
flæktist hann inn í beiskar pólitísk-
ar deilur innan lands. Södd lífs-
reynslu er sál hans langt í frá, í
stað þess að halla sér í makindum
á lárviðarbeð Nóbelsskálds, þá hef-
ur hann hent frá sér skáldsögunni
og Iagt til glímu við leikritsformið.
Hann ljær ekkj eyra vífilengjum
þeirra, sem heldur vilja lesa verk
hans í bók en sjá þau leikin á
sviði.
— Sko, ég hef þá hugmynd, að
ef maður er asni, þá sé maður
asni tuttugu og fjóra tíma á sól-
arhring. En það er komin upþ sú
kenning hér á Islandj og reynd-
ar í Skandinavíu líka, þar sem
menn ekki þekkja leikrit mín, að
ég verði asni, hvenær sem ég
byrja að skrifa leikrit — á sömu
mínútu og ég byrja á leikriti, þá
er ég orðinn asni.
— Já, ég man einhvern tíma
eftir að hafa lesið dóm, þar sem
gagnrýnandinn klykkti út með
því, að þá mundi amma Staiíns
liggja rólegri í gröf sinni, ef hún
vissi, hvað amma leikritaskáldsins
Laxness hefði mátt þjást! En hef-
urðu ekki alla tíð fengið skammir
úr vissum hornuim? Ég veit um
fólk af Vestfjörðum, sem harð-
neitar að lesa staf eftir þig, vegna
þess að þú munt hafa tíundað lús
á langfeðgum þess frá 11. öld í
Gerplu.
— Já, það er merkilegt, að lús-
in skyldi tengjast mínu nafni svo
nánum böndum, segir hið vel-
klædda og tandurhreina skáld og
ljómar af glettni. — Ég hef í
sjálfu sér ekki meiri álhuga á
lús heldur en flugum eða hverj-
um öðrum skorkvikindum. En þeg
ar maður er að lýsa lífi í plássi,
sem er fátækt og afskekkt og lús
algeng, þá er sannleikans vegna
ekki hægt að undanskilja hana. í
raun og veru mega allir hafa eins
mikla lús og þeir vilja fyrir mér.
Reyndar vissi ég aldrei, hvorir
voru reiðari, þeir, sem höfðu lús,
eða höfðu hana ekkl En í til-
efni af fyrra bindi Sjálfstæðs fólks
gerði bóndi í Laugardal brag, sem
þetta var í:
sneplótt, loðin lúsatík
lifír í skáldsins hjarta.
Eftir tvö þrjú ár kom seinna
bindið, og þá orti bóndi annan
brag og var nú sýnu reiðarj og
lét tíkargreyið vera með geitur
lika:
Loks kom bókin lærdómsrík,
leiddist mörgum biðin,
nú er sú gulá geitnatík
gengin í fjórða liðinn.
Annars er helzt, að ég muni
ritdóma frá sdðustu árum, því
það er ekki svo langt aftur í tím-
ann. Ég sá oft, þegar menn eru
að skirifa um leikritin min, að
þeir eru á allt annarri bylgju-
lengd en ég, og þeir tala í aust-
ur, þegar ég tala í vestur, eða
eitthvað svoleiðis. Það er allt i
lagi með þessa menn, en það er
enginn snertipúnktur, milli min
og þeirra. Þeir skilja ekkert, hvað
ég er að fara, og ég fyrir mína
parta hef ekkert tf þeim að læra.
•En það er akkúrat ekki nokkur
óvild milli okkar.
— Og þú ert enn með leikrit
í smíðum?
— Já, ég byrjaði á því í fyrra-
vetur. Þá voru tvö leikrit eftir
mig í gangj að vísu, en ég hafði
svo mikinn áhuga og löngun til
að glíma við þetta form og gera
alls konar tilraunir með það, að
ég gat ekki haldið aftur af mér.
En þegar ég var kominn langt út
í leikritið, varð mér ljóst, að
þetta var svo viðamikið, efni, að
ég varð að gera það einfaldara
fyrir mér. Til að géra sér hlut
einfaldan, verður maður að þekkja
hann vel, því aðeins getur mað-
ur f'undið hö'fuðatriðin og dregið
þau fram. Og mér varð ljóst, að
ég varð að gera landkönnun í efn-
inu, skrifa meira í kringum það.
í þessu skyni bætti ég við mig að
minnsta kosti hálfs árs vinnu
við að safna þeim efnisatrið-
um, sem mér fannst ég þyrfti
nauðsynlega að hafa til að vinna
þetta verk. Það hrannaðist upp
hjá mér efniviður. Allt í einu var
ég búinn að skrifa mörg hundruð
blaðsiður til viðbótar. Ég sé ekki
ég geti gert annað en gefa það
út í skáldsöguformi, þegar tímar
líða. En svona verk gera sig ekki
sjálf, það er ákaflega mikil vinna
við þau og maður verður að hafa
mikinn og góðan tíma. Og góða
heilsu.
Skáldið verður allt í einu
þreytulegt. Til hliðar við okkur
er vinnuborð með ritvél og þétt-
skrifuðum pappirsörkum. Flestar
setningarnar virðast yfirstrikaðar
og leiðréttar.
. . . gera aftur og aftur tilraunir
og tilraunir. Eftir þvi að dæma,
sem búið er, þá virðist mér, að
með því að taka mér engan frí-
100
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ