Tíminn Sunnudagsblað - 11.02.1968, Page 6

dag, hvorki um helgar né aðra
daga, þá geti verið kominn ein-
hver árangur næsta sumar, næsta
hau-st.
— Engan frídag? spyr blaðamað
urinn, en verður um leið að við-
urkenna, að afköst Laxness benda
ekki til margra frídaga.
— Kosturinn við þann aga, sem
rithöfundur vinnur undir, er sá,
að hann má aldrei skrópa frá verk-
inu. Hugurinn verður að vera
bundinn því allan þann tíma, sem
á því stendur, vísvitandi eða óviís-
vitandi, í svefni og vöku.
— Hvað ertu venjulega lengi
að skrifa skáldsögu?
— Að uppjafnaði tvö þrjú ár.
Dálítið lengur með sumar, eins og
Heimsljós. Ég byrjaði á henni
1936 og var búinn 1941, minnir
mig. í Gerplu hef ég eytt mest-
um tíma af' öllum mínum verk-
um. Þá stúderaði ég miðaldasagn-
fræði og gamla texta í sex ár.
Eiginlega skrifaði ég ekkert ann-
að á meðan.
Ég sé mikið eftir, að ég skyldi
ekki heldur hafa lært kínversku
á þeim tíma!
Það var mitt grundvaliaratriði,
að í Gerplu skyldi ekki vera orð
né orðasamband, sem ekki hefði
getað verið til, eða verið til, fyr-
ir árið 1100.
— Fer þetta atriði ekki for-
görðum í þýðingu?
— Menn geta náttúrlega lesið
Gerplu sem reyfara, á dönsku til
dærnis.
— Eða sem stríðsádeilu?
— Getur verið, en náttúrlega
var ekki nauðsynlegt að stúdera
forna texta 1 sex ár til að tala
illa um stríð og rægja stríðshetj-
ur. Gerpla hefur ekkert gildi, fyr-
ir neinn nema íslendinga.
— Tvö hundruð þúsund sálir!
Hvað fékk þig til að ráðast í þetta?
— Hvað rekur listamann til að
gera hlut? Því hefði ég lika gam-
an af að fá svar við. Það er ekk-
ert einstakt með mig. Margir lista-
menn hafa setið árurn saman yfir
einu verki.
Halldór KEjan Laxness hlaut
Nóbelsverðlaun fyrstur, vonandi
ekki seinastur, íslenzkra ritlhöf-
unda, fyrir Gerplu, og ég hef orð
á því við hann, að til muni þeir
Iandar hans, sem finnist ritun bók
arinnar hafa verið snjallt fjár-
plógsbragð.
— í útlöndum, anzar hann,
— hafa menn legið mér á hálsi
\ -
stundum fyrir það, að ég sé mik-
ill þjóðernissinni. En hér heima
man ég ekki til þess, að ég hafi
í raun og veru slegið í gegn, sem
kallað er, ekki í líkingu við mörg
skáld okkar, sem hafa verið uppi
á undan mér og samtímis mér.
Mínar vinsældir eru innflutnings-
vara, fluttar inn í landið frá út-
löndum.
En það gerir ekkert til, bætir
hann við brosandi, — mér hefur
alltaf þótt vœnt um landa mína,
þó þeir hafi stundum, og ekki að
ósekju, haft heldur lítið álit á mér.
Sambandið er reist á föstum grund
velli, svo hvorugur verður fyrir
vonbrigðum með hinn!
Samt, ég hef alltaf verið svo
heppinn, að ég hef átt hér ágæta
vini, gáfiaða menn, sem ég hef get
að lært mikið af. Þeir menn voru
aldrei ýkjamargir, en þeir hafa
verið ágæt eign fyrir mig, andleg,
og eru enn.
Laxness veit auðvitað eins vel
og ég, að stór hópur manna bíð-
ur með óþreyju eftir hverju nýju
ritverki eftir hann. Ég veit líka,
að hiann er talinn hafa aflað sér
meiri þekkingar en flestir aðrir
íslendingar um miðaldasögu.
Hins vegar veit ég ekki til, að
Háskóli íslands hafi gert nokkuð
•til að notfæra sér að hafa mann
með hans þekkingu í seilingar-
færi. En þegar ég minnist á skóla-
kerfi og kommusetningu, hristir
hann einungis höfuðið yfir fó-
fræði og andlegri pyndingastarf-
semi á vissum stöðum.
— Ég kæri mig ekkert um að
vita annað í málfræði en það, sem
ég þarf að kunna sem verkamað-
ur í mínum vingarði, segir hann.
Reyndar hvíslaði illkvittinn ná-
ungi því að mór um daginn, að
líklega mundu fslendingar ekk-
ert hafa vitað um tilkali sitt til
Árnasafns, ef Haldór Laxness
hefði ekki stoapað íslandsklukk-
una um Árna Magnússon, sem átti
sinn demón í þeim bókum, hverra
„ísland var ísland og ekki annað
ísland til.“
En hafi Laxness í víngarði sín-
um toomið jurt íslenzkrar þjóð-
erniskenndar til nokkurs þroska,
þá þreifst Mfsblóm sósíalista þar
einnig vel um langa hríð.
— Eins og hér um bil allir höf-
undar, sem rituðu á þessum tíma,
hafði ég áhuga á þjóðfélaginu
og því að vekja fólk svolítið upp
til dáða. Ég var engin undantekn-
ing að því leyti. Það voru margir
rithöfundar, sem skrifuðu þjóðfé-
lagslegar skáldsögur á þessum
tíma, — jafnvel hér á landi. En
ég leit aldrei á mig sem stjórn-
málamann og var aldrei stjórn-
málamaður, ég hef aldrei haft
neina stjórnmálalega stöðu. Etoki
einu sinni verið í framboði í
hreppsnefnd!
Ég stóð fyrir utan stjórnmálin
að því leyti, en hafði sterka sam-
úð með verkalýðnum 1 þeirri bar-
áttu, sem þá átti sér stað.
Jlá, ég hugsa sennilega öðruvísi
núna, dálítið öðruvisi. Það er með
al annars vegna þess, að þjóðfé-
lagið hér á Vesturlöndum hefur
breytzt mjög mikið, og ef maður
hugsaði eftir stalínistiskum línum
fra því milli 1930 og 1940, þá
mundi maður verða eins og nátt-
tröll. Það er allt öðruvísi hugsað
og allt öðruvísi talað um þjóðfé-
lagið hér á Vesturlöndum og reynd
ar alls staðar, síðan hér varð svo
mikil velgengni og aurasæld hjá
almenningi. Tekjur manna hafa
aukizt svo, að það er enginn sam-
jöfnuður við það, sem var áður,
þegar ég var að alast upp. Sá mað-
ur, sem hefði talað um fátækt á
undanförnum velgengnistímum,
mundi hafa verið álitinn brjálaður.
Það væri eins og gamla konan
í tilteknu kauptúni, sem alltaf var
vön að gefa hröfnunum og bera
ruðurnar úr búrinu sínu út á
fjörur handa þeim. En svo kom
upp mikil útgeið þarna og fiskirí.
Hrafnarnir höfðu meira en nóg af
álls konar æti frá skipum og fisk-
vinnslu, en kerlingin hélt áfram
að bera út ruður handa þessum
fótæku hröfnum, sem voru löngu
hættir að koma. Þeir höfðu meira
en þeir gátu torgað.
Mér er sagt, að menn á íslandi
hafi hæstu almennar tekjur í heim
inum. Vestmannaeyjar hafa til
dæmis hærri tekjur á einstakling
en nokkurs staðar þekkist í borg
af sömu stærð annars staðar í ver-
öldinni. Og þá er ekki hægt að
koma og segja við mann: Af
hverju berstu ekki fyrir fátæka
m-enn í Vestmannaeyjum?
Þeir menn, sem maður hafði
samúð með og vild-i hefja upp hér
áður fyrr, þeir hafa komizt í efni.
Nú er atvinnuleysi í uppsiglingu,
og þá verður kannske hægt að
fara að berjast aftur!
— Finnst þér íslenzk menning
hafa aukizt að sama skapi?
102
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ