Tíminn Sunnudagsblað - 11.02.1968, Blaðsíða 7

Skráð eftir Ingibjörgu Finnsdóttur
Um Soffíu á Sandnesi
Á 19. öld voru uppi margir
kvenskörungar eins og fvrr og
síðar. Frægust var Þuríður for-
maður, en víðar voru liðtækar
konur, þó að þær hafi ekki
orðið eins kunnar.
Ein þeirra var Soffía Torfa-
dóttir (fædd 1842, dáin 1923),
er lengst af bjó á Sandnesi við
Steingrímsfjörð. Hún var dótt-
ir Torfa alþingismanns á Kleif-
um á Selströnd. Soffía var mik-
il fyrir sér og vandist stór-
verkum frá barnæsku. Hún var
svo öruggur sjómaður, að þá
þótti ekki fært yfir Steingríms-
fjörð, ef Soffía reri ekki.
Soffía giftist Einari Einars-
syni smið. Hann virðist Jiafa
verið ólíkur konu sinni, því að
það var vani, að Soffía færi
á manntalsþingin, en hann sæti
þá heima við smíðar.
Soffía var hreinskilin og
skáldmælt. Einhverju sinni
sagði hún, þegar talað var um,
að hún snerist mikið í kring-
um karlmenn:
„Hvort sem það væri engill
af himnum, maður af jörðunni
eða ári neðan úr víti og segði,
að ég hefði verið að daðra við
sig eðá draga sig á tálar, þá
lygi hann því.“
Um ævi sína orti Soffía þess-
ar visur og sagði, að þær lýstu
henni fullkomlega:
Margan hlýjan hef ég dag
hlotið lífs um ævi,
margan kaldan mæðuslag
meðfram reynt að hæfi.
Hef ég þolað heitt og kalt,
hraustra talin jafni.
Gjörir ei þó gleymist allt
í grafar dimmu safni.
Húmar senn og haustar að.
hækkar sól ei lengur.
Líkt og visni liljublað
linast hjartastrengur.
Oft var Soffía sótt, þegar
eitthvar var að. Hún var við
tuttugu banasængur, en Ingi-
björg hafði eftir henni, að ekki
hefðj það þreytt hana eins og
að vera yfir konu nokkurri
geðveikri.
Allmargar sagnir munu vera
til um Soffíu Torfadóttur, en
þær hafa ekki verið skráðar,
svo að vitað sé. Þætti undir-
rituðum því vænt um, ef menn
gerðust til að senda honum
sagnir um Soffíu eða láta hann
vita um þá, sem eitthvað kunna
af því tagi. Að endingu skai
það tekið skýrt fram, að ekk-
ert verður birt að mönnum for-
spurðum.
Haiifreður Örn Eiríksson,
Handrítastofnun fslands,
Reykjavík.
— Nei, hún hefur versnað eins
og skítur í regni.
— Hvað finnst þér helzt vera
að henni?
— Ja, það veit ég ekki. Ég hef
ekkert hugsað út í það, hvað er
að henni. Það hefur heldur ekki
verið rannsakað nákvæmlega. En
hún stendur ekki hátt, nema að
þessu leyti, við höfum fengið ógn
af drasli, sem hægt er að kaupa
fyrir peninga, vélknúðar þvörur
og þess háttar. Ég veit ekki, hvort
það heyrir undir menningu. Jú.
Láklega.
Þegar við vorum að berjast fyr-
ir því, að allir menn yrðu ríkir,
og allir hefðu nógar tekjur og all-
ir ættu falleg hús, allir ættu
hljóðfæri og allir ættu bíla, og
allir hefðu allt, sem þeir vildu,
þá héldum við, að fólkið mundi
fá áhuga á menntun, að það
mundi fara að nota allan tíma,
sem það hefði aflögu, til að gefa
sig að menningarmálum.
í staðinn eyðir fólk tíimanum í
alls konar ómerkilega hluti. Keyra
í bíl eitthvað út í loftið, eða stunda
draslaralegar skemmtanir og alls
konar dáðlausar drabbarasetur.
Eða góna á sjónvarpið.
Okkur skortir tilfinnanlega það,
sem kallað er á dönsku „intellekt-
uelle mennesker“, á ensku
„intellectuals“, menn, sem lifa
aðeins fyrir andann, þann
eina sanna fljótsins krókó-
dil. Ekki bóhemar, það er
allt annað. Intellektúellir menn
lifa oftasf fátæklega, ekki vegna
þess að þeir gætu ekki lifað svo
vel, að þeir hefðu allt, sem venju-
legur smáborgari þarf að hafa.
Þeir hafa bara ekki áhuga á því.
Þeim finnst áhugaverðara að lesa
bækur, borða sig kannski aldrei
sadda, nenna því ekki, eru ekki
upp á það komnir.
En þeir hafa gaman af að vera
úti 1 náttúrunni. Til dæmis 1 Eng-
landi, í London, fara út úr borg-
inni á hverjum laugardagsseinni-
parti tugir þúsunda af náttúru-
fróðum mönnum með bakpoka að
athuga fuglana. Þetta eru intell-
ektúellir menn, sem stendur á
sama um allt nema fræðigrein
sí.na. Og það er hvorki smáborg-
araleg né stórborgaraleg Paradís,
sem fyrir þeim vakir. Þeir hafa
ánægju af menntun og list í heim-
inum. En þeir eru kannske á hæla-
skökkum skóm og þeir eiga bara
eitt slipsi að brúká á jólunum.
Þetta eru oft óhemju skemmtileg-
ir menn. Þeir eru salt jarðar. Því
miður — fátt af þeim hérna.
Þótt Laxness sé sjálfur intell-
ektúal og nægilega fuglafróður til
að skrifa í nýjustu bók sína: „Það,
sem íslendingur tekur einkum eft-
ir við Miðjarðarhaf, eru fjarvist-
ir máva“, þá er hann, sem frægt
er, of mikill heimsborgari tii að
ganga á hælaskökkum skóm. Ég
minnist eitthvað á þetta.
— Heimsborgari, segir skáldið,
— það var talið mönnum til heið-
urs hér áður fyrr, og þeir menn
kallaðir kosmópólíttar. Það þykir
ekki sérlega mikið í það varið leng-
ur. Menn voru hengdir fyrir það á
síðustu dögum Stalíns. Það var
háð þjóðernisbarátta á móti svo-
kölluðum heimsborgurum.
Sumum íslendingum gengur iila
að sætta sig við að Laxness skuli
eiga skyrtur og ibúðir til skipt-
anna eftir árstíðum, enda vanir
að fá að svelta skáld sín í friði.
Ég er þó hrædd um, að mörgu
Framhald i 118. síðu.
TÍMINN — SUNNUDAGSBLAÐ
103