Tíminn Sunnudagsblað - 11.02.1968, Blaðsíða 9

Sofnhúsrústir í Gröf í Öræfum. Ljósmynd: Gísli Gestsson.
Við það þornaði melurinn og varð
léttari, ef ekki var rigningartíð.
Þegar að því kom að flytja mel-
inn heim, voru þrír partar bundn-
ir saman með reipi, þéttfast —
það var klyf — og hengdir á
klyfberaklakk. Öll öxin sneru
upp í klyfjunum. Var einkenni-
lega fallegt að sjá hesta í lest með
vel bundnum melklyfjum.
Það var lalið gott, ef hestburð-
ur fékkst til jafnaðar eftir hvern
melamann um daginn — sex
fimmhandapartar.
Melskurður var skemmtilegt
verk í göðu veðri. En þegar rign-
ing var eða kuldi, fór af gaman-
ið, og varð manni þá kalt á hönd-
um, því að með berri hendi varð
að taka stöngina. Og svo var bak-
verkur næsta ásækinn við þetta
verk. Einkum fékk eldra fólkið að
finna til hans.
Oft voru haustkvöldin fögur, og
þegar birtu brá, var búizt til heim-
ferðar, lagt á hestana og stigið á
bak. Stundum var fólk -af ná-
grannabæjum nálægt og átti þá
samleið heim. Þá var skemmtilegt
í rökkrinu, og stundum þreifandi
myrkri, að ræðast við, kveða stök-
ur eða raula lagstúf.
Þegar heim var komið með mel-
lestina, var reipið leyst af klyfj-
unum og melpörtunum hlaðið upp
í tvöfalt skrúf, þannig að efri end-
araxið sneru saman. Gjarna var
tyrft yfir samskeytin, svo að axið
blotnaði ekki. Þannig var þetta
látið bíða, þar til tími gafst til
að skaka melinn.
Til þess var valinn góðviðrisdag-
ur, logn og þurrviðri. Sívalur eða
brúnalaus staur var settur á höf
um 80 sentimerta frá jörðu. Það
hét stökustokkur, og lengd hans
eftir því, hve margir áttu að
vinna við hann. Staðurínn var slétt
ur, þurr og hreinn grasbali.
Bandið var losað af melpartin-
um og hver maður tók linlega lófa
fvlli og skipti því í báðar hendur.
Svo stóð fólkið við stokkiíin og
lamdi melstöngunum — axinu —
jafnt og þétt í staurinn. Við það
hrökk kornið úr stöng og féll nið-
ur á jörðina. Smátt og smátt
myndaðist kornbingur undir
staurnum. Hver melpartur, sem
kláraðist, var bentur aftur og lát-
inn afsíðis. Þannig var haldið áfram
unz þessu verki var lokið. Þá var
stokkurinn tekinn niður, kornbing-
urinn lagaður til og vandlega sóp-
að allt í bring, því að víða höfðu
kornin hrotið. Gerð var upphá,
hryggmynduð lön, melstangir
lagðar utan á og síðan þakið með
góðu torfi. Þessi kornlön stóð svo
fyrst um sinn.
En stundum var melurinn skek-
inn inni. í hreinu, vel sópuðu húsi
var gerður skökustokkur og annar
umbúnaður, og mátti svo vinna að
þessu eftir hentugleikum, þótt veð
ur væri misjafnt.
Þessi verk, sem hér hefur verið
sagt frá, voru sjálfsögð síðsumar-
verk, sótt af eins miklu kappi
og sjálfur slátturinn. Ekki mátti
doska við melskurðinn, úr því að
kornið var fullþroskað, því að einn
rokdagur gat valdið því, að melur-
inn varð hálfskekinn eða jafnvel
alskekinn — glærskekinn — og ger-
ónýtur.
En nú var eftir að verka korn-
ið. En það var allmikið verk, marg-
brotið og nokkuð vandasamt. Vil
ég nú lýsa því að nokkru, eftir eig-
in sjón og raun.
Sofnhúsið var byggt upp á sama
hátt og önnur útihús: Veggir
hlaðnir úr torfhnaus eða grjóti og
torfþak haft á föftum. Bálkar eða
kampar voru hlaðnir þvert yfir
húsið, um tvo metra frá gaflhlaði,
og op eða mjóar dyr voru milli
kampanna, sem voru jafnháir
veggjunum — um mannhæð. Innan
við þessa milligerð var í miðju gólfi
■ ■

Melskurður í Þykkvabæ, véltækni beitt við frætekju. Skyldi ekki einnig mega
beita nútimaþekkingu til þess að kynbæta melinn og gera hann að afurðamikilli
kornjurt. Eiga aðrar kornjurtir kyn sitt a$ rekja til álitlegri plantna.
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
105