Tíminn Sunnudagsblað - 17.11.1968, Blaðsíða 6

að greina hvað hér um var í rétt
inum talað fyrr en innlagt votum
var afsagt, hvert eg ei tvíla yðar
velehruverðugheit haldi sér eptir-
réttanlegt11.
Þetta harðorða bréf Finns sting-
ur mjög í stúf við lofleg ummæli
Ludvigs Harboes um allan embætt
isrekstur séra Ólafs, m.a. hinn sér-
lega dugnað hans við útbreiðslu
hins nýja barnalærdómskvers.
Tónninn breyttist líka fljótt hjá
Finni, því í bréfi tuttugasta októ-
ber 1745 segir hann að Harboe
hafi gefið sér til vitundar, „að yð-
ar velehruverðugheit hafi gert
mikið prísanlegar anstalter í Rang-
árvallasýslu með uppfóstur og upp
fræðslu fátækra barna hjá velmeg-
andi bændum, og þar hjá ámint
mig að sjá til, að soddan við héld-
ist og það kynni í vöxt að fara“.
Og í bréfi tuttugasta júní 1746
óskar hann Ólafi innilega til ham
ingju með biskupstignina: „En
hér með vil eg bæði yðar velæru-
vtrðugheitum með þá æru, að be-
Mæða þennan vacante (laust emb-
ætti) bisikupíiitól, af hjarta grat-
ulere, svo og með það, að fá yðar
velehxuverðugheit fyrir yfir-
mann“.
Víkur nú sögunni til séra Lofts
heim að Krossi. Sálusorgarastarf
hans sýnist hafa gengið áfallalaust
í tólf ár. En svo fer að dimma í
lofti, stormur í aðsdgi.
Árið 1747 tekur Loftur veiki
nókfcra, sem ekki er nánar lýst.
Hann verður ærið ör í skapi og
viðskotaillur. Hann skynjar þetta
ískyggilega ástand og leggur hart
að sór að sinna embættisverkum
eins og ekkert hafi ískorizt.
En þar kemur, að háttalag
prests þykir efcki einleikið. Orða-
leppar hans í garð sumra sóknar-
barna eru ekki beint prestslegir.
Og svo bætist ofan á orðrómur, sem
læðist um sveitina, að líklega sé
presturinn sauðaþjófur. Hefur
hann ekki orðið til þess að milda
sfcap klerks, sem varla var von.
Ólafi Gíslasyni, hinum æruverð
uga biskupi, barst allt þetta til
eyrna. Þótt friðsamur væri og góð-
gjarn varð hann að láta til sín taka
í slíku máli. Hann fól prófastánum,
séra Sigurði Jónssyni í Holti, að
rannsaka embættisfærslu og hegð-
un hins kristiiega bróður, Lofts
Rafnkelsssoinar.
Sigurður þrófastur var þrem ár-
um eldri en séra Loftur, fæddur
árið 1700, skagfirzkur að uppruna.
Fékk Holt árið 1742 og þjónaði
brauðinu til 1775. Hann varð pró-
fastur í Rangárvallaprófastsdæmi
1746, er séra Ólafur Gíslason 1
Odda tók við biskupsembætti.
Sigurður þótti merkisklerkur og
frægur ræðuskörungur. Búhöldur
og fjáraflamaður, talinn fégjarn
og aðsjáli. Þó góður nauðstöddum.
Séra Sigurður var bróðir Stein-
gríms bónda Jónssoaar í Þverá í
Blönduhlíð, föður Jóns eldklerks.
Þá eir Jón var tveim árum betur
en tvítugur, fór hann suður á land,
meðal annars til öflunar matfanga.
Hugði hann gott til að sækja heim
föðurbróður sinn, klerkinn í Holti.
Jón hafði tvo áburðanhesta í för
sinni og átti hann að biðja Sigurð
frænda sinn um fiskæti upp á klár
ana. En prófastur tók erindi Jóns
fálega, en réð Jóni til að fara út
í Vestmannaeyjar og afla sér þar
fanga. Skildi þar með þeirn frænd-
um.
Um þetta segir Jón í ævisögu
sinni: „Ekkert annað gagn né gam-
an hafði ég af honum (séra Sig-
urðá) í það sinn, því hann var og
sjálfur reisuferðugur til alþingis
að standa þar fyrir máli, er hann
átti við þann prest, er hét sóra
Loftur Rafnkelsson, er hann hafði
dæmt frá kjóli og kalli, og var
þess vegna mikið ýrður og öðr-
um þönkum, sem von var.“
Þetta var árið 1750, og Lof tsmá!
stóðu þá sem hæst. Sögu þeirra
séra Lofts og séra Sigurðar svip-
ar um sumt saman. Báðir voru
skapmenn, ógjamiir á að láta hlut
sinn, fégjarnir báðir, og báðir geð-
bilaðir er leið að ævilokum.
Það var fjórði júní 1748 er Sig-
urðuir prófastur hóf fyr9tu rann
sókn í máli Lofts prests að Krossi.
En fyrsta ágúst héit hann presta-
stefnu á Krossi, en varð frá að
hverfa vegna hávaða og truflana af
hendi séoa Lofts. Þann annan og
þriðja október hélt hann enn
prestastefnu á Kxossi og yfirheyrði
vitni. Dæmdd hann þá séra Loft til
að borga meðhjálpara sínum er
hann hafði kært, fjörutíu ..álnir í
málskostnað.
Enn hólt prófastur prestastefnu
og rannsókn elle'fta til sextánda
október sam.a ár á Vomúlastöðum.
Voru vitnin tekin í eið og svarið
meðal annars, að séra Loftur hefði
oftar en einu sinni vísað fólki frá
sakramentinu, þótt hann segðist
hafa nóg brauð og vín, og hefði
hann látið það grátandi frá sér
fara. Þá hafi hann verið fram úr
hófi seinlátur að vitja sjúbra og
skira börn, vanrœfct húsvitjanir og
svo framvegis. Einnig hafi hann
sagt við gamla konu í Hallgeirs-
ey við húsvitjun:
„Djöfullinn í helvíti gefi henni
tóbak“.
Eitt sinn, er hann var að spyrja
sóknarböm út úr fræðunum inni
í kirkjunni átti hann að hafa snú-
ið sér að gömlum manni, er hann
kallaði Rauðskegg og sagt:
.„Kannski þið séuð hrædd um,
að presturinn ykkar sé sauðaþjóf-
ur?“
Þá báru sóknarmenn sumir, að
klerkurinn hafi blandað kenning-
ar sínar í kirkjunni með hégóm-
legum og fánýtum sögum. Enn
fremur kom fram við vitnaleiðsl
una, að séra Loftur væri í sókn-
um sínum almennt grunaður um
ófrjálsa meðhöndlun á nokkrum
saúðum, en engar sannanir komu
þó fram um þanm orðróm.
Þá segir, að presturimn hafi hag-
að sér ósiðlega, er prófastur kom
að Krossi að visitera fjórða júní
og sagt, að „hann aktaði ekki fyr-
ir prófastsins visitatíu heldur en
það sem hann gemgi ofam á“ Og
ennfreimuir að hann hefði hagað
sér óhæfilega með harki og há-
reysti við prestastefnuna á Krossi
fyrsta ágúst.
Var séra Loftur svo af prófasti
á þessari prestastefnu (sextánda
október 1748) dæmdur til að missa
sátt prestakall (en ekki frá öllum
prestskap), og greiða sextíu álnir
í málsikostnað. Dómi þessum
áfrýjaði séra Loftur til al-
þingisprestastefnu 1749. Settur
setudómari í máld séra Lofts var
séra Ingimundur Gunmarssom í
Gaulverjabæ. Hafði séra Loftur
Ieitt varnarvitni sín fyrir rétti að
Krossi tuttugusta og sjöunda til
þrítugasta júní. óskaði séra Loftur
þesis fyrir synódalréttinum, að
rnega hreinsa ság með eiði af orð-
rómnum um sauðaþjófnaðinn. Var
úrskurðað, að honum væri frjálst
það að gera í héraði fyrir hæfum
dómara, þá er málið væri nægilega
undirbúið.
Þann sextánda júlí samia ár
var úrskurðað 1 synódó, að
máli þessu skyldi frestað til yfir-
heyrslu tveggja vitna séra Lofts,
og skyldi svo koma fyrir næstu
alþingisprestastefnu 1750, en séra
Loftur var þó þegar dæmdur í
9U
T í JJ 1 N N - SUNNUDAGSBLAÐ