Tíminn Sunnudagsblað - 01.03.1970, Blaðsíða 2

*
A ýmsum nótum
Um
kljúfa
sjálfrar
náttúr-
unnar"
efna- Framleiðsla
þvotttaefnis mun
vera álitlegur
iðnaður, enda er
samkeppnin
býsrna hörð.
Þetta má hvort
tveggja ráða af
sjónvarpsauglýsingunum er með
ýmsum hætti gylla þetta eða
hitt þvottaefnið fyrir fólki.
Fyrir nokkrum mánuðum var
ein þvottaefnistegundin auglýst
af sérsitöku kappi. „Efnakijúf
ar sjálfrar náttúrunnar“ voru
að verki í þessu þvottaefni og
gerðu kraftaverk, er sýnt var
svart á hvítu á sjálfu sjón-
varpsltjaldinu: „Óhreinindi, sem
ekki nást úr(!), leysast hrein-
lega upp, áður en þér þvoið“.
Þetta fannst mörgum hressilega
sagt og ekki mótsagnalaust.
Nú hefur þessi auglýsing ekki
sézt alQlengi, svo að óþarft er
að fjölyrða um skringiegt orða-
iag hennar. Afifcur á móti kann
það að vera ómaksvert að fara
nokkrum orðum um „efnakljúfa
sjálfrar náttúrunnar“. Það er
sem só á daginn komið, og
það raunar fyrir nokkru, að
ekki er tiema hálfsögð sagan,
ef þess eins er getið, að þeir
leysi upp óhreinindi.
Menn geta orðið sér úti um
þessa margnefndu efnaMúfa
með ýmsum hætti, og ekki hef
ég undir höndum neina heim-
iid um það, hvernig þvottaefn-
ið, sem auglýst var í sjónvarp-
inu, er búið til. En ég veit,
hverinig þei-rra va-r aflað í að^a
teg-und þvottaefnis, sömu gerð-
ar. Það heitir Helios — eöa
hét svo, því að nú or fram-
leiðsia þess hætt. Efnaklúfarn-
ir í það voru fengnir með rækt-
un baktería, sem þrífast í neyi
og nef-nast á latnesku máli Bac-
i-liLus, og mun-u vera hi-nar sömu
og valda heym-æði.
Baklteríurnar voru auðvitað
hrernsaðar úr efnakiúfunum
áður ein þeir er-u settir í þvotta-
efnið. Það mun þó hafa verið
nokkuð torvelt og v-el hugsan-
leg-t, að nokkuð yrði eftir af
þeim. Því er þó við að bæta,
að slíkar smáverur, einhv-e'irar
tegundar, eru yfirleitt í öllu
og alls staðar. Öllu ískyggile-gra
er hitt, að efna-klúf ar eru bakt-
er-íu-m mikið hnossgæti. Koim-
izt viðsjárverðar bakteríur í
þvottaefni af þessa-ri gerð, geta
þær aukið kyn sitt hratt við
go-tt eldi.
Heilsufar Helios-þvotta-
, efnið var
°9 etna* sænskt, og fram
kljúfar Ieiðslu þess var
hætt sökum
þess, að ekki
var -grunlaust um, að það gœti
verið hásk-aiegt heiisu fólks.
Sanuað er t-alið, að þvottaefni
þessarar gerðar hafi valdið
sjúkdómum m-eðai verksmiðju-
fól'ks. Grun-ur leikur á, að þeir,
sem nota það, séu ek-ki ávallt
með öilu óhuiltir heldur. Að vísu
er talið toleift að verja verk-
smiðjufólkið áföllu-m með lok-
uðu framleiðslukerfi og frosk
mannabúningum. E-n það y-rði
æðidýrt og vandkvæðin á notk
un þess, ef sönn reynast, hi-n
sömu eftir sem á-ður. Þa-r á
ofan tekur efnakljúfaþvotta-
efnið ekki stórum f-ram öðru _
þvottaefni. Því er ætlað að
vinna á blettum, sem í er eggja
hvítuefni. En í venjulegum
þvotti er það eimungis 1%
óhreininda, er það vinnur ölu
betur á en annað þvottaefni,
sem ku-nnáttusamlega er búið
ta.
Skylt of- Þa-ð eru Iungu
. verks-miðju
næmis- féiksins, sem
sjúkdóm- ef-nakljúfarnÍT
orka á. Sjúkdóm
mrinn, e,r þeir
valda, á skylt við ofnæmi.
Dæmi um slíka sýkingu hafa
fundizt með vissu í Englandi
og Svíþjóð og ef til vill víð-
ar. Að þessu geta verið nieirr
brögð heldur en enm hefur kom-
ið á dagimn, því að sjúkdóms-
einkenni af þessu taki koma
oft ekki fram fyrr en eftir
mikla ertíngu uim iangan tima.
Slíkt geta menn ótitazt, en ekki
staðhæft, að sá ótti sé rökstudd
ur.
Aftur á móti eru það húð-
sjúkdómar, sem grunur leikur
á, að efnaklúfaþvottaefnið geti
valdið meðal þeirra, sem nota
það. Leifa-r af þvottaefninu
verða oft eftir milli þráða í
flíkurn þeim, sem þvegnar hafa
verið úr þvi, jafnvel þótt vand
lega sé skolað, og vi-rðist sem
höru-nd sumra þoli ekki snert-
ingu við efnaMjúfana, sem í
þessum 1-eifum e-ru.
Þetta er nú alt verið að ranm
saka kostgæfilega, tii dæmis i
Svíþjóð. Rannsók-nir þar nær
bæði til heilsfars fólks þess,
sem varnn að fra-mleiðslu Heli-
os-þvottaefnisins, og kön-nun á
rnergð og gexð hugsanlegra
sýMa og genla í þvottaefnis-
pökkunum.
Mengun
umhverf-
isins
Alkumna er, að
sumar tegundir
þvottaefnis geta
valdið óbætan-
legu tj-óni, ef
rnikið magn af
þeim berst í vatn. Þvílík vand-
kvæði eiga menn við að glima
í mömgum löndum, þótt skað-
leg efni, sem þanmi-g eru tíl
komin, séu eMci nema eitt af
mjög görgu, sem veidur meng-
un, eitrun og tortímingu í ám,
vötmum og enda sjálfum sjón-
um. Að þessu ieyti er efna-
kljúfaþvottaefnið ekki háska-
le-gt. Það eru á hi-nn bóginn
fosfötiin í öð-rum nýj-um þvotta
efnategundum, sem víða hafa
gert hinn mesta usla.
Af þessu má ráða, að ir.args
er að gæta. Þvottaefni virðist
ósköp sakleysisieg-t duft, og
ösköp saklleysislegt duft, og
margur hugsar vafalaust sem
svo, að ekki geti þess miMð
gætt, þóitt hvolft væri úr ein-
um pakka í árstraum, hvað þá
í sjálfa-n sjóinn. Ern safnast, þeg
ar saman kemur — ekki að-
eins upplausn alls þess þvotta
efmis, sem sæ-gur húsmæðra not
ar dag hvern, heldur ót-al margt
ainnað, sem fer söm-u leið.
146
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ