Tíminn Sunnudagsblað - 29.03.1970, Side 17

Hannes M. Þórðarson:
DÓTTIR DALSINS
Sogandi brim og boðar
bera þér lífsins 63,
kröfu, a3 komir þegar,
kona, á fjöldans slóð.
Dalinn þú ávailt dáir,
dreypir hans veigum á.
Mótar hann vit þitt, vilja,
vænleik og ástarþrá.
Ást þín er ijúfa lindin
leitandi fram um grund,
brosandi rós á bala
bjartri við morgunstund,
fossandi fjallalækur
freyðandi yfir stein,
angandi blöð á birki,
bylgjandi akurrein.
Báran við sandinn suðar,
svífur að vitum mér
seltu- og svarðarilmur,
svo er eg einn hjá þér.
Ástinni enginn gleymir,
ástin er blóm á teig.
Ást þín er daggardropinn,
draumanna tærust veig.
metra langir með nokkuð grasi
vöxnum hlíðum, renna samnefnd-
ar ár, er koma saman í eitt í
mynni þeirra, og heita eftir það
Þverá. í tungusporðinum á milli
ánna eru svonefndar Kirkjutung-
ur. Eru uppi ýmsar sagnir um það,
að þar liafi fyrst kirkja verið', en
ekki á Stað. Er sagt, að þá hafi
á Farmannsdalsá verið steinbogi,
sem kirkjukór'gekk yfir til tíða í
Kirkjutungum. Þá á Kleppa að
hafa búið á Kleppustöðum, sem
eru innstir bæja í dalnum og alveg
inn undir heiðinni. Kleppa er í
sögnum þessum tröll mikið og
rammheiðin, enda fjandskapaðist
hún eftir mætti við kristinn sið.
Samkvæmt þjóðsögunni átti
Kleppa hof á Hofstöðum, sem eru
sunnan megin Staðarár, litlu neð
ar en gegnt Staðnum. Einhverju
sinni, er hún kom fi’á blóti í hofi
sínu og heyrði hljóminn frá klukk-
um Kirkjutungna, brá henni svo
illa við, að hún stóðst ekki lengur
rnátið, en brá sér fram á Fax--
mannsdal og braut niður steinbog-
ann á ánni. Var ætlun hennar, að
þá tækjust af kirkjugöngur fóíks
í dalnum og tíðasöngur. En er
henni varð ekki að þeirri von sinni,
sluttist hún búferlum norður að
Bæ í TrékyHisvík og leitaði hælis
hjá Finnboga ranima. í nánari við-
kynningu samdi þeim þó ekki sem
bezt, og eru ýnisar sögur af þeirra
samskiptum, sem þarftaust er að
rekja hér.
Þar sem sagt er, að steinboginn
hafi verið, rennur áin í þi'öngu
djúpu gljúfri, en klettabríkur eru
báðum megin, hvor á rnóti ann-
ari'i. Staðhættir þarna í árgljúfr-
inu hafa gert það eðlilegt, að slík
munnmæli yrðu tit, þar sem fólk
hefur haft sarnnar spurnir af stein-
bogum yfir ár á hraunsvæðum
landisin'S. í Kirkjutungunum
sér enn votta fyrir tún-
gróðri, húsatóftum og garð-
lagi, svo að enginn vafi
leikur á, að þar hefur verið um
byggt ból að ræða, þótt erfitt sé
nú í það að ráða, lxvers eðlis hafi
verið. En þar sexn þetta er i stað
arins landi frá fyrstu tíð, er lang-
sennilegast, að þarna séu leifar af
seli og seltúni hinna fyrri Staðar-
presta, þó að engar sögur fari. af
því nú á tímum. í Jafðabók Árna
Magnússonar og Páls Vídalín frá
1709 er sagt, að selvegur á Stað
sé geysilangur, en hins er ekki
getið, hvar selið sé. Ummælin
gefa þó til kynna, að Staðarprest-
ur, sem þá var Jón Ánnason, síðar
Skálholtsbiskup og búsýslumað
ur hinn mesti, hafi haft ásauð
staðarins í seli, og kemur þá
vart annar staður til greina en
fyrrnefndar Kiikjutungur.
Þó að í jarðabókinni sé talað um
geysilangan selveg, er ekki mik-
ið mark á því takandi, enda er það
rangt að því, er Kirkjutungur snex-t
ir. Ollum er fyrir löngu ljóst, að
Jarðabók ÁM.. og P.V, ýkir gífur-
lega allt, sem til ókosta verður tal-
á jörðunum, hvort heldur þær eru
stórar eða smáar. Er þetta vel skilj
anlegt, þegar haft er í huga, að
bændur og búaliðai', sem sögðu fyr-
ir um jai'ðalýslnguna, hafa búizt
við xnjög auknuni sköttum og álög-
um af ýmsu tagl vegna þessa jarða-
bókastarfs.
Fyrrnefnd jarðabók getur einn
ig þess, að sumir hyggi, að bjáleig-
an Aratunga sé forn selstaða frá
heimastaðnum, en aðrir telji að þar
hafi verið gamalt býli, enda er jörð-
in þá uppbyggð fyrir fjörutíu ár-
um, leigð með þrem kúgildum og
sextíu álna landskuld. Samkvænxt
þessu er það aðeins ágizkun
manna, að Aratunga sé forn sel
staða fi'á heimastaðnum. En hafi
einhvern tíma svo verið, þá mætti
til sanns vegar færa orð jarðabók-
arinnar um geysilegan selveg. Það
kemur þó ekki til greina árið 1709,
þegar Aratunga heíur verið byggt
býli í fjörutíu ár, með leigupen-
ingi og fullri landskuld.
Ekki eru kunnar neinar heimild
ir urn það, hvenær kirkja er fyrst
reist á Stað í Steingrímsfirði,
senndtega þó einlivex'n tíma á fynrl
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAI
257