Tíminn Sunnudagsblað - 16.08.1970, Blaðsíða 9

Leikkonan Jane Fonda hefur tekið þátt i baráttu Indíána við stjórnvöldin i Washington.
„GUÐ ER RAUÐUR"
- INDÍÁNAR MENN
Fyrir allmörgum áratugum voru
Indíánasögur meðai þess, sem
drengir margra landa voru sólgn-
astir í að lesa. Þeir höfundar Indí-
ánasagna, sem kunnu sitt verk,
urðu auðugir menn, og bókaútgef-
endur vítt um lönd græddu á tá
og fingri. En drengirnir, sem lásu
þessar sögur, gerðu sér fáir grein
fyrir því, að kveikurinn að þess-
um skemmtisögum var ehm
hinna hroðalegustu harmleikja
veraldarsögunnar.
Indíánar voru frumbyggjar Vest-
urheims. Sums staðar hafði þeim
tekizt að móta merkileg þjóðfélög
með auðugri menningu, en annars
staðar lifðu þjóðflokkar frumstæð-
ara Tífi, sem ekki var eins í skorð-
ur fellt. Upp og ofan hafa Indíána-
þjóðir sjálfsagt hvorki verið sælli_
né vansælli en gerðist um aðrar
þjóðir. Þær lifðu því lífi, sem
þeim var náttúrlegt, og það gat
Verið strangt og hásíkasamlegt. Eng
in ástæða er til þess að ætl'a, að
þeir hafi ekki notið lífshamingju
á borð við það, er gerðist me-ðal
Norðurálfuþjóða til dæmis.
Ógæfan hófst með komu hvíta
mannsins. Spánverjar og Portúgal-
ar lögðu menningarríki Indíána í
hinum syðri löndum álfunnar 1
rúst og fóru myrðandi og rænandi
um byggðir þeirra með kross
Rrists i fána sínum. í Bandaríkj-
unum og Kanada þrengdu land-
nemar kosti þeirra, neyttu þeirra
yfirburða, sem vopnin veittu þeim,
rændu þá löndum sínum og eyði-
lögðu lísskilytrði þeirra. Þegar
þeir reyndu að bera hönd yfir höf-
uð sér, voru hersveitir sendir á
vettvang til þess að þagga niður í
þeim. Jafnvel íslenzkir landnemar
Skráðust til slíkrar herferðar í
Eanada — og þóttust menn að
meiri. Óumdelanlega var þetta þó
herför ræningjans og í engu fræki-
leg, því að Ind^ánar gátu tæpast
heitið vopnum búnir í samanburði ’
við þá, er að þeim sóttu, og þess ■
vegna dæmdir til þess að lúta í
lægra haldi, falla í valinn eða sæta
afarkostum, ef griða var völ.
Allt var þetta réttlætt með yfir-
burðum hvita mannsins, sem kom-
inn var til þess að rækta lönd og
reisa borgir. Ruddalegustu rán og
manndráp var réttur hins sterka.
Og til þess að samvizkan færi ekki'
að gera neinn óskunda, var
grimmd og fláræði Indíánanna,
sem leyfðu sér að veita aðkomu-
mönnum viðnám af veikum mætti,
gert að þjóðsögu, sem enn er ljós-
lifandi í vitund margra.
Nú hafa Indíánar í Bandaríkjun-
um og Kanada búið Tangan aldur
á afmörkuðum svæðum, sem látið
var heita, að skyldu vera nokkurs
konar eignarlönd þeirra — og auð-
vitað harðhnjóskulegri öðrum hér-
uðum. Þar var farið eftir svipaðri
reglu, og þegar hvítir menn í Suð-
ur-Afríku reka Svertingjana á
bletti, sem aðrir vilja tæpast nýta,
þótt aðgreiningu kynþáttanna sé
ekki haldið uppi með svívirðingar-
lögum Suður-Afríkumanna. Þar
ræður þó ef til vill ekki munur
á manngæzku, heldur hitt, að
Svertingjarnir i Suður-Afiríku eru
miklu fleiri en hvítu mennirnir en
IndíáraarnJir í Bandaríkjunum og
VfMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
585