Tíminn Sunnudagsblað - 16.08.1970, Blaðsíða 14

fangsmikinn námagröft og gróf
mikil námtagöng inn í bakkana. Þar
var fjöldi manna í vinnu og marg-
ir héðan að sunnan.
— Hvað tókstu þér fyrir hend-
ur, þegar náml og Akureyrarveru
lauk?
— Ég fór vestur á Hofsós og
vann þar við verzluin hjá Samein-
uðu íslenzku verzlununum, sem þá
höfðu umfangsmikinn rekstur um
aTTt Norðurland.
— Varstu lengi þar?
— Nei. Mér líkaði þetta starf illa
og hætti að einu ári liðnu.
— Hvað tók þá við?
— Ég gerðist sjómaður. Stund-
aði síldveiðar á sumrum og færa-
íiski að vetrinum. Þetta stóð nokk
ur ár. Þá fór ég hingað suður og
settist í fiórða be'kk menntaskól-
ans í Reykiavík. Þar var ég einn
vetur, en þá voru þeir fáu aurar,
sem ég hafði lumað á, unpétnir
og efnaleg framtíð mér síður en
svo glæsileg. Ég hætti námi —
fyrir fátæktar sakir, er mér aTveg
óhætt að segja.
— Varla hefur það verið sárs-
aukalaust?
— O-nei. Það skilur eftir
aymsl í sálinnl — af því að mað-
ur ætlaði sér að læra. En líklega
hef ég verið orðinn of samall til
þessara hTuta. Og hvað sem því
lfður, þá sættir maður sis einfald-
lega við orðinn hlut.
— Hvað gerðir þú nú, þegar
námsbrautin hafði endanlega lok-
azt?
— Næsta vetur á eftir var ég
heimiliskennari hiá Þorbirni Þórð-
arsyni, lækni á Bíldudal. Þar var
ágætt heimili, og bömin greind
og skemmtilegt. Eitt þeirra var
Sverrir Þorþjörnsson, fyrrver-
andi forstjóri Tryggingarstofnun-
ar ríkisins. Hann var ákaflega
greindur og skemmtiTegur, piltur.
Hann var vísr fjórtán ára, þegar
þetta var, og árið eftir fór hann
suður og settist í menntaskólann
í Reykjavík. Um þetta leyb var ég
tvö sumur hjá Hálfdáni Hálfdánar-
syni j Búð í Rnífsdal. Þar var ég
verkstjóri við fiskverkun.
— Hvernig kunnir þú við Vest-
firðinga?
— Ágætlega. Þetta er duglegt
og hreinsidptið fólk, sem gott er
að vinna með og blanda við
geði. — Næsti áfangi á æviferli
mínum er njónaband. Árið 1924
kvæntist ég. Kona mín var Anna
TheódðrsdóttÍT Friðrikasonar rit-
hðfundar. Við byrjuðum búskap í
Vestmannaeyjum. Þá voru atvinnu
horfur slæmar og atvinnuástand
heldur bágborið, og ég vann hverja
þá vinnu, sem til féll.
— Bjugguð þið lengi í Vest-
mannaeyium?
— Aðeins tvö ár. Mér fannst ég
alltaf vera nokkuð einangraður
þarna, mig langaði að komast aft-
ur til „meginlandsins". Það gerð-
ist þannig, að ég fluttist til Stokks-
eyrar árið 1926. Til Reykjavíkur
Tangaði mig ekki, því að ég vissi
vel, að atvinnuástandið þar var síð-
ur en svo gTæsilegt þá. Á Stokks-
eyri vann ég hvað sem fyrir kom,
eins og í Vestmannaeyjum. Mest
ýmis konar Tandvinnu, var
til dæmis í vegavinnu ög
fleiru, en þó kom það fyrir að ég
brá mér á sjóinn. Þar hyrjuðu af-
skipti mín af verkalýðsmálum. Ég
var um tírna formaður verkalýðs-
félagsins Bjarma á Stokkseyri.
— Saztu kannski Aipvðvsam-
bandsþiing sem fulltrúi Bjarma?
— Nei. Á Albvðusambandsþ ,ig
kom ég ekki, fvrr en ég var kom
inn til Revkja- ?ku.: og genginn í
Dagsbrún. Það var v:st árið 1929
sem Litla-Hraun var stofnað. Þar
vann ég, ásamt Sigurði Heið-
dal, og vorum við aðeins tveir
fyrsta árið, enda voru vistmenn
fáir það ár. Fljótlega tók þó að
fjölga í skákinni, og þá bættust
einnig við nýir starfsmenn. Árið
1931 hætti ég á Litla-Hrauni og
fluttist til Reykjavíkur.
— Hvað tókstu þér fyrir hendur
þar í stað?
— AlTa algenga verkamanna-
vinnu, sjómennsku og annað það,
sem’til féll og völ var á. Gekk
svo til ársins 1935. Þá réðist ég á
Vinnumiðlunarskrifstofu Reykja-
víkur, sem þá var verið að hleypa
af stokkunum. Skrifstofustjóri þar
var Kristínus Arndal, sem nú er
húsvörður í Kennaraskólanum
nýja. Þá var mikið atvinnuleysi í
Reykjavík, margir komu til okkar,
og maður kynntist geysiTega mörg-
um. Mér finnst það alveg furðu-
legt, þegar ég hugsa um það núna,
hvað fólfc sætti sig við bágborin
lífskjör á þessum árum. Atvinnu-
bótavinnan var þá í algleymingi,
og menn þóttust hafa himin hönd-
um tekið, ef þeir fengu að höggva
klaka á götu í eina viku, eða rúm-
lega það, í mánuði hverjum.
Á þessum árum var ég í Dags-
brún, og nú fara í hönd þelr tím-
ar, er úfar tóku mjög að rísa 1
verkalýðshreyfingunni. Eftir hinar
sögulegu kosningar árið 1937
klofnaði AlþýðufTokkurinn, svo
sem kunnugt er, og verulegur
hluti flokksins fylkti sér um Héð-
in Valdimarsson, sem þá var for-
maðux Dagsbrúnar.
— Þekktir þú Héðin persónu-
lega?
— Já, ég þekkti hann vel, og
mig langar til þess að segja þér
nokkuð frá honum. Hann er nú
þegar búinn að liggja meir en tutt-
ugu ár í gröf sinni, svo það ætti
að vera óhætt að minnast á hann,
þótt sú væri t.iðin, hér áður fvrr,
að það eitt að nefna nafm^ bg-is
jafngiTti nokkurn veginn hvi að
hera eld að púðurtunnu. Hann var
ákaflega mikill verkalýðsforiugi,
svo undarlegt sem það mátti þó
virðast um mann, sem rak um-
fangsmikla verzlunarstarfsemi.
— Hvernig var hann í daglegri
viðkynningu?
— f daglegri viðkynningu var
hann einstaklega elskuTegur mað-
ur, alþýðlegur og ljúfur við
hvern sem var. Það hefur mörsum
orðið tíðrætt um stórlyndi hans.
Og rétt er það: Skapmaður var
Héðinn meira en í meðallasi en
ekki olli það neinum leiðindum og
því síður vanda í daglegri um-
gengni við hann. Það var heTzt, ef
þeim lenti saman á fundum, hon-
um og Ólafi Friðribssyni — þá gat
Héðinn orðið vondur. Ég vissi
aldrei alaiennilega, hvernig á því
stóð, en það var eins og Ólafur
værLalltaf upp á kant við Héðin.
Mér finnst, satt að segja. hafa
verið alltof hljótt uni raafn Héðins
f seinni tíð, og reyndar alTtaf, eft-
ir að hann dró sig að mestu út úr
stjórnmálum. Hlutur hans á fyrstu
árum íslenzkrar veikaTýðshrevf-
ingar er svö geysilega mikill, að
ekki sæmir að láta hann liggja þar
óbættan hjá garði, eða því sem
næst. Þegar sögu þessara áratuga
verða gerð tæmandi skil, þarf að
sjá svo um, að Héðinn Valdimars-
son beri þar frá horði þann hlut,
sem honum her.
Fyrst óg er að tala um þessa
gömlu félaga mína, sæmir ekki að
ganga þegjandi fram hjá öðrum
manni, sem þar var í fararbroddi.
Það er Sigfús heitinn Sigurhjartar-
son. Hann var blátt áfram frábær
maður á flesta lund, svo sem hann
átti kyn til, enda hefur hann nú
þegar hlotið það sæti á sögunnar
590
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ