Tíminn Sunnudagsblað - 16.04.1972, Blaðsíða 20

VID GLUGGANN
TRYGGINGAR OG
SLYSALAUSAKSTUR
1 Danmörku eykst sifellt sá
munur, sem þar er gerður á
tryggingargjöldum þeirra bila-
eigenda, sem óhöppum valda,
og hinna, er komast klakklaust
leiðar sinnar á bifreiðum sinum,
Stærsta tryggingafélag Dan-
merkur mun frá 1. april bjóða
fulla húftryggingu á 800 kiló-
gramma þungum einkabilum
fyrir fjórtán hundruð krónur
hvern ársfjórðung, ef menn
hafa ekið nokkur ár án þess að
eiga sök á óhöppum.
Aðrir verða að borga miklu
EKKI ALLT GULL,
SEM GLÓIR.
Norðmenn, sem ferðast til
suðrænna landa, bera sig mjög
upp undan þvi, að þeir séu iðu-
lega sviknir i viðskiptum.
Einkum hafa margir verið
prettaðir i kaupum á skartgrip-
um, sem látið er i veðri vaka, að
séu úr gulli. Þeir eru með
stimplum, sem eiga að sýna og
sanna, að þeir séu úr ósviknu
gulli, en þegar til kemur, reyn-
ist þetta aðeins vera þunn gull-
húð á öðrum og miklu ódýrari
málmi. ógerningur er fyrir
þetta fólk að ná rétti sinum eftir
á, þvi að annaðhvort er upp-
runastimpill á þessum gripum
falsaður eða hann vantar með
öllu.
SKÆRI IIANDA
ÖRVHENTU FÓLKI
öll verkfæri eru sniðin eftir
þörfum þeirra, sem beita hægri
hendinni frekar en hinni vinstri.
Til skamms tima hömuðust for-
eldrar og kennarar við að
þröngva örfhentum börnum til
þess að skrifa með hægri hend-
inni, likt og sáluhjálp þeirra
lægi þar við — stundum með
ömurlegum afleiðingum.
Nú hefur þetta breytzt sem
betur fer, og nú er meira að
segja farið að búa til áhöld við
hæfi örvhentra manna. Til
dæmis hefur finnsk verksmiðja
nú um skeið haft á boðstólum
skæri, sem að öllu leyti eru gerð
með þeim hætti, er bezt hentar
örvhentu fólki. Og það hefur
verið kominn timi til þess, þvi
að verksmiðjan hefur ekki
undan að búa til þessi skæri.
Áður höfðu þvilik skæri aðeins
fengizt með mikilli fyrirhöfn frá
ftaliu eða Þýzkalandi — og allt
að þvi tvöfalt dýrari en önnur
skæri. Finnsku skærin eru aftur
á móti nákvæmlega jafndýr,
hvort sem þau eru ætluð örv-
hentu fólki eða ekki. Og auð-
þekkt eru þau: Handföngin eru
rauð.
að skrifa þannig, að það verði skilið
með köldu hjarta. Verulegur hluti á
að vera þannig, að lesandinn aðeins
skynji hann inni i sér. Lesandinn
verður að fá tækifæri til að opna sin
eigin leynihólf. Hann verður að
taka þátt i sveiflunum — og það
getur hann miklu betur en hann
imyndar sér fyrst, guði sé lof.
Þannig er þetta: Sá, sem gengur að
þvi með hlýju hjarta að lesa bækur
Vesaas, fyrir honum mun upp lokið
verða. Hinn, sem ætlar sér að brjótast
þar inn með kaldri skynsemi — honum
er ráðlegra að snúa sér eitthvert
annað.
Sem stilsnillingur gat Tarjei Vesaas
sér snemma gott orð. Þó virðist hann
naumast hafa náð fullkomnu valdi á
persónulegum stil sinum fyrr en með
Kiminu. Þá er stillinn orðinn i stuttu
máli eins orðfár og hugsazt getur.
öllum óþörfum og miður þörfum
orðum er þar visað á bug. Sjálft orð-
færið er einfalt, — án þess að verða
fábrotið, en þvi er jafnframt gefinn sá
kostur að geta tjáð jafneðlilega hugs-
anir barna, unglinga og fullorðinna,
jafnt heilbrigðra sem vanheilla.
Makalaus dæmi um tilbreytingu eftir
aldri persóna má finna i Klakahöllinni,
þar sem sifellt skiptir um orðbragð
eftir þvi, hvort börnin hugsa eða hinn
alsjáandi sögumaður.
t nánum tengslum við stilinn er eðli-
legt að sjá hinar einkennilegu skyn-
janir höfundarins, og þá á ég við,
hvernig hann skynjar umhverfi sitt,
hið raunverulega. Flestum islend
ingum mun koma spánskt fyrir
sjónir, að hann virðist heyranáttúruna
jafnmikið og hann sér. Vitanlega á
þetta sér að nokkru skýringu i
gróöuríari Noregs. t skógunum verða
ýmisleg hljóð heyrð, og jafnvel
„kyrrðin þýtur i trjánum’’, eins og
hann sagði i siðustu bók sinni. En svo
gat hann lika séð það, sem aðrir heyra.
Neyðarópi Ingu i Kiminu lýsti hann
svo:
,,...þá kom stór myrkur skermur
ofan úr loftinu. Eins og heljarstórt,
þanið og viðkvæmt blóm. Skall á
brekkunni og hvarf. Það var óp.
Skerandi óp, sem breiddist út og
féll niður og brast kringum þau
eins og svört himna. Eins og
sekúndu myrkvun um hádag.
Það þarf enga miðilsgáfu til að sjá
svo, en það þarf snilligáfu.
En það eru ekki bara sjón og heyrn,
sem hann beitti á sérstæðan hátt. t
leiknum mikla er mjög athyglisvert,
hvernig lykt verður meginþáttur i
skynjun Pers á býlinu. Hann finnur
lykt af hinum ótrúlegustu hlutum, svo
sterka, að mikið má vera, ef einlægur
lesandi finnur hana ekki með honum.
Það, sem endanlega skipar Tarjei
Vesaas eitt innsta sæti á skáldabekk i
minum huga, verður þó ekki það, sem
hér að framan er tiundað, táknmál
hans og stilsnilli. t skáldsögunni um
Sandeltréð, sem litillega var vikið að
áður, segir frá manni, sem alla ævi
hefur unnið að ritun einnar bókar og
lýkur henni raunar ekki svo okkur sé
tjáð. Þessi bók fjallar ,,um það að vera
til”. Meira fáum við ekki að vita. En
betri lýsingu á ritstörfum Tarjei
Vesaas verður varla á kosið. Alla ævi
var hann að skrifa ,,um það að vera
til”, um þessa undarlegu skepnu,
manninn, um það hvernig hún hrekst
og velkist i veröldinni, leitar að sjálfri
sér — og finnur stundum. Og um and-
stæðurnar miklu — eða samstæðurnar
ef vill — lif og dauða.
Þetta sjónarspil, þessi mikli leikur,
var alltaf viðfangsefni hans á svo
einlægum og heiðarlegum grunni, að
það má vera meira en meðalkalt
hjarta, sem gengur hjá, hvað þá
skyggnist inn, án þess að verða hlýrra
við.
308
Sunnudagsblað Tímans