Morgunblaðið - 03.05.2004, Blaðsíða 19

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. MAÍ 2004 19
JÓHANNES Gunnarsson, for-
maður Neytendasamtakanna, hefur
gefið í skyn að niðurstöður skýrslu
sem GJ Fjármálaráðgjöf vann fyrir
Samtök banka og verðbréfafyr-
irtækja beri með sér að hafa verið
pantaðar. Þegar vel er að gáð kemur
í ljós að skýrslan er afar fagmann-
lega unnin og engin innistæða er fyr-
ir hinum ósmekklegu
aðdróttunum Jóhann-
esar.
Ummæli Jóhannesar
verður að skoða í ljósi
þess að honum finnst
að sér vegið með nið-
urstöðum skýrslunnar.
Hann hefur haldið því
fram að þjónustugjöld
banka á Íslandi séu
hærri en annars staðar
á Norðurlöndunum.
Hann finnur að um-
mæli hans hafa verið
hrakin, enda sagði
hann nýlega aðspurður í fréttum
Sjónvarpsins að Neytendasamtökin
myndu ekki gera sína eigin könnun
þar sem erfitt væri að gera mark-
tæka könnun. Hann hlýtur því að
viðurkenna að hann hafi byggt um-
mæli sín á litlu sem engu.
Verðkönnun GJ Fjármálaráð-
gjafar miðaði við forsendur sem
voru beinlínis óhagstæðar íslensku
bönkunum. Ekki var tekið tillit til
þess í könnuninni að greiðslur taka
lengri tíma annars staðar á Norð-
urlöndunum þannig að bankarnir
þar græða vexti og neytendur tapa
afnotum af peningum í nokkurn
tíma. GJ Fjármálaráðgjöf leitaðist
við að haga könnuninni þannig að
hlutleysi væri hafið yfir allan vafa.
Við tökum starfsheiður okkar mjög
alvarlega.
Svör við athugasemdum
Jóhannesar
Best er að svara aðdróttunum Jó-
hannesar með því að fjalla á mál-
efnalegan hátt um skýrsluna. Hér á
eftir fara svör við athugasemdum
Jóhannesar:
Jóhannes segir að óeðlilegt sé að
taka saman hvað íslenskur meðalvið-
skiptavinur bankanna þyrfti að
borga á Norðurlöndunum.
– Ekkert er í sjálfu sér óeðlilegt
við það. Við erum ekki að draga
ályktanir fyrir aðrar Norður-
landaþjóðir. Það hlýtur að eiga er-
indi við íslenska neytendur hvað þeir
þyrftu að borga ef þeir sæktu sömu
þjónustu erlendis. Um er að ræða
framsetningu á niðurstöðum sem
neytendur skilja og í raun besta
mælikvarða sem hægt er að nota
þegar fjallað er um þetta fyrir þá.
Aftur á móti er ekki um fullkomna
niðurstöðu að ræða, enda var því
ekki haldið fram í skýrslunni, heldur
eingöngu að þetta gæfi góða vís-
bendingu.
Jóhannes segir að mat á meðalvið-
skiptavini hafi verið óeðlilegt, þar
sem miðað hafi verið við gögn frá
bönkunum.
– Þegar meðalnotkunin er skoðuð
kemur í ljós að hún sýnist mjög eðli-
leg. GJ Fjármálaráðgjöf sannreyndi
tölur þar sem það var hægt og bar
þær saman við fyrirliggjandi tölur
frá Seðlabankanum. Niðurstaðan
var sú að notkunin sem miðað var
við í könnuninni væri óhagstæðari
íslenskum bönkum en það sem tölur
Seðlabankans gáfu til kynna.
Jóhannes setur út á að tekið sé
meðaltal verðs hjá erlendum bönk-
um í einstökum þjónustuliðum, þar
sem t.d. einn banki er með verð upp
á fasta krónutölu en aðrir eru með
þjónustuna ókeypis.
– Þetta væri athugavert ef ein-
göngu væri verið að skoða einn þjón-
ustulið, því þetta skapar óvissu og
gerir þá niðurstöður ómarktækar.
Aftur á móti er verið að skoða 27
þjónustuliði og jafnast skekkjur því
út á heildina litið. Samanburður á
milli einstakra erlendra banka er
marktækur þegar summutölur
þeirra eru skoðaðar. Niðurstaðan
fyrir hvert land byggist svo á vegnu
meðaltali 135 talna, 27 tölur fyrir
fimm banka.
Jóhannes heldur því fram að miða
eigi við lægsta verð á hverjum þjón-
ustulið í hverju landi, en ekki taka
meðaltal fyrir landið.
– Það væru mikil mistök. Ástæðan
er sú að neytendur eiga þess ekki
kost að velja það ódýrasta af hverju
og skipta viðskiptum sínum milli
mismunandi banka. T.d. er ekki
hægt að greiða árgjald debetkorta
hjá einum banka og
færslugjöld debetkorta
hjá öðrum. Skoða verð-
ur verð heildarþjón-
ustu hvers banka fyrir
sig.
Sumu ósvarað
Ég vil benda á að nið-
urstöður voru settar
fram með tvennum
hætti í skýrslunni.
Annars vegar var
reiknaður meðalkostn-
aður íslensks við-
skiptavinar en hins
vegar voru þeir liðir taldir sem komu
best út fyrir Ísland. Síðari aðferðin
er sambærileg við aðferðir Neyt-
endasamtakanna í verðkönnunum.
Niðurstöðum eftir aðferðum bar
saman. Jóhannes hefur samt ein-
göngu séð ástæðu til að gera at-
hugasemdir við fyrri aðferðina, þá
sem er ólík aðferð Neytendasamtak-
anna.
Könnunin tók til 27 liða. Þegar
þeir voru valdir var reynt að miða
við liði sem eru sambærilegir á milli
landa. Lántökugjöld voru ekki tekin
með því þau eiga frekar heima í
skýrslu um lántökukostnað og
vaxtamun en þjónustugjöld. Fjöldi
liða í könnuninni er meiri en í venju-
legri könnun Neytendasamtakanna
á matvöruverði, þótt um miklu fleiri
vörur sé að ræða í matvöruversl-
unum en bönkum.
Samanburður á verði betri
en samanburður á tekjum
Neytendasamtökin gagnrýna þá
einu leið sem ætti að geta borið sam-
an verð á milli landa, verðkönnun.
Sjálf vilja þau að skoðaðar verði
þjónustutekjur sem hlutfall af heild-
areignum banka. Gífuryrði Jóhann-
esar um aðferð okkar eru ótrúleg í
ljósi þeirrar aðferðar sem hann vill
sjálfur taka mark á. Inni í þjónustu-
tekjum banka eru t.d. tekjur af ann-
arri starfsemi, svo sem fjárfesting-
arbankastarfsemi. Einnig er fráleitt
að telja tekjur vera til marks um
verð, því neyslan er mismikil á milli
landa. Neysla getur verið mikil og
tekjur því miklar í einu landi, t.d.
vegna þess að verð er beinlínis lágt
og gæði mikil. Þetta er grundvall-
aratriði í hagfræði, og finnst mér
ótrúlegt að Jóhannesi takist að fá
einhvern hagfræðing óskyldan
Neytendasamtökunum til þess að
leggja blessun sína yfir þessa aðferð.
Ég vona að Jóhannes hafi ekki
ætlað ummælum sínum að vera jafn
meiðandi og þau voru, enda leggur
hann sig jafnan fram um að veita ís-
lenskum fyrirtækjum aðhald með
málefnalegum hætti og er það starf
hans gott. Ég vona jafnframt að um-
ræður um þetta geti verið málefna-
legar hér eftir.
Ósmekklegar aðdróttanir
Gunnlaugur Jónsson svarar
Jóhannesi Gunnarssyni ’Ummæli Jóhannesarverður að skoða í ljósi
þess að honum finnst að
sér vegið með niður-
stöðum skýrslunnar.‘
Gunnlaugur Jónsson
Höfundur er fjármálaráðgjafi.