Morgunblaðið - 09.07.2004, Side 28

DAGLEGT LÍF
28 FÖSTUDAGUR 9. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
F
ræga og fína fólkið í
glimmerklæðum,
vandræðalegar þakk-
arræður og auglýsing
á amerískum
formúlumyndum. Þetta er það sem
ég tengi venjulega við afhendingu
Óskarsverðlaunanna vestur í
Hollywood. Í fyrra sté hins vegar
maður í pontu á hátíðinni og hristi
upp í henni svo um munaði. Hér
ræðir að sjálfsögðu um kvik-
myndagerðarmanninn og rithöf-
undinn Michael Moore, sem þar
tók við verðlaunum fyrir heimild-
armyndina Bowling for Columb-
ine, en hún fjallar um ofbeldis-
menningu í Bandaríkjunum. Þetta
var nokkrum dögum eftir að Bush-
stjórnin hóf
stríðsrekstur
sinn í Írak.
Moore sagði
Bush fullum
hálsi að hann
ætti að
skammast sín og hlaut misgóðar
undirtektir hátíðargesta.
Á dögunum hófust sýningar á
nýrri mynd Moores, Fahrenheit 9/
11, í Bandaríkjunum. Meginþráður
myndarinnar er gagnrýni á Bush
og Íraksstríðið. Hún er ramm-
pólitísk og hefur Moore ekki farið
leynt með þá ósk sína að hún verði
til þess að fella Bush í komandi for-
setakosningum vestra.
Og Fahrenheit 9/11 hefur þegar
slegið í gegn. Þrátt fyrir að stuðn-
ingsmenn Bush í Bandaríkjunum
hafi hvatt fólk til að sniðganga
myndina sló hún aðsóknarmet
fyrstu sýningarhelgina. Þóttu það
nokkur tíðindi og muna bandarísk-
ir stjórnmálafræðingar vart eftir
öðru eins á kosningaári.
Að undanförnu hefur víða mátt
lesa harða gagnrýni á Moore sem
ekki snýr beinlínis að boðskap
mynda hans og bóka, heldur að
persónunni Moore. Hann hefur
verið sagður þreytandi eiginhags-
munaseggur sem beitt hafi lúaleg-
um brögðum til þess að fá ókeypis
auglýsingu fyrir Fahrenheit 9/11 á
Cannes-hátíðinni í vor. Þar hafi
hann farið í hlutverk fórnarlambs
og barmað sér yfir því að Disney-
fyrirtækið vildi ekki dreifa mynd
hans. Í nýlegri grein í breska
blaðinu Guardian er ýjað að því að
þessi hegðun hans hafi tryggt hon-
um Gullpálmann í Cannes fyrir
myndina, sem hafi langt í frá verið
sú besta á hátíðinni.
Einnig hafa komið fram aðdrótt-
anir í garð Moores, þess efnis að
hann reyni iðulega að blekkja fjöl-
miðla með því að segjast kominn af
verkafólki. Moore sé í raun úr vel
stæðri millistéttarfjölskyldu, búi
nú á besta stað á Manhattan og
dóttir hans gangi í einkaskóla.
Hann reiði sig í raun á kapítalisma
Bush forseta.
Þá segja sumir að myndir hans
séu langt frá því að vera heimild-
armyndir, heldur séu þær í raun
„harðsvíraðar áróðursmyndir“.
Ég hreifst af ræðu Michael
Moore á Óskarsverðlaunahátíðinni
2003. Jafnframt bíð ég spennt eftir
því að sjá Fahrenheit 9/11, sem
vonandi verður tekin til sýninga
hér á landi fljótlega. Gagnrýn-
israddirnar sem ég ræddi að ofan,
myndu eflaust benda mér góðfús-
lega á að ég hafi einfaldlega fallið
fyrir boðskap harðsvíraðs áróð-
ursmeistara.
Ég hafna hins vegar þeirri skýr-
ingu. Enda þótt ég sé ekki endi-
lega sammála Moore í einu og öllu
finnst mér framtak hans í kvik-
myndaheiminum lofsvert. Mér
þykir síst verra þótt fjölmiðla-
fulltrúum Bush hafi ekki verið boð-
in þátttaka í nýjustu mynd hans!
Hin góða aðsókn á myndina í
Bandaríkjunum kemur eflaust til
af ýmsum ástæðum.
Eftirspurn áhorfenda eftir
myndinni er í sjálfu sér athygl-
isverð. Hún bendir til þess að brýn
þörf hafi verið á nýju sjónarhorni á
stríðsreksturinn í Írak og þá sem
nú fara með völdin í Hvíta húsinu.
Umfjöllun bandarískra og evr-
ópskra meginstraumsfjölmiðla um
stríðið hefur verið fremur einhliða
og margt hefur verið reynt að fela.
Gott dæmi um það eru líkkistur
bandarískra hermanna sem látist
hafa í herþjónustunni í Írak. Þá fer
ekki mikið fyrir tölum um hversu
margir Írakar hafi látist frá því
„frelsunarherförin“ hófst. Kannski
hafa bandalagsherirnir í Írak ekki
fyrir því að telja.
Í Fahrenheit 9/11 getur Moore
jafnframt þeirrar athyglisverðu
staðreyndar að aðeins 1 af 535
þingmönnum Bandaríkjaþings, á
barn sem gegnir herþjónustu í
Írak.
Vandræðagangur Bush og fé-
laga í tengslum við pyntingar á
íröskum föngum hefur tvímæla-
laust orðið til þess að auka áhuga
almennings á gagnrýnni umfjöllun
um stríðið. Margir Bandaríkja-
menn urðu fyrir áfalli þegar þeir
sáu hvað átti sér stað í Abu Ghraib
undir merkjum þeirra.
Þá heyrist sjaldan rætt um þær
háu fjárhæðir sem fara í stríðs-
rekstur. Óskað var eftir um 400
milljarða dollara framlagi til
Bandaríkjahers fyrir fjárlagaárið
2004. Það samsvarar tæpum 30
þúsund milljörðum íslenskra
króna.
Svo virðist sem bandarískan al-
menning og aðra Vesturlandabúa
þyrsti í nýja og gagnrýna sýn á
heimsmálin og bandaríska ráða-
menn. Fyrir marga Bandaríkja-
menn fela kaup á miða á Fahren-
heit 9/11 í raun í sér ákveðna
pólitíska yfirlýsingu.
Vel má vera að Moore sé fremur
þreytandi týpa, góður með sig og
athyglissjúkur kapítalisti að auki.
Það er hins vegar aukaatriði í mál-
inu, sem snýst fyrst og fremst um
hvað Moore hefur fram að færa.
Víst hefur honum tekist vel að
markaðssetja mynd sína. Það er
auðvitað forsenda þess að hún öðl-
ist vinsældir, að hún sé auglýst
með einum eða öðrum hætti.
Óraunhæft væri að ætla að Moore
beitti öðrum aðferðum til þess en
þeim sem tíðkast í hinu kapítalíska
samfélagi. Jafnframt má efast um
að Moore hefði náð jafn langt og
raun ber vitni, hefði hann ekki búið
við sæmilegt atlæti í æsku.
Mín vegna má hann eiga sand af
seðlum og búa í fínu húsi. Svo lengi
sem hann heldur áfram að draga
fram í dagsljósið staðreyndirnar
sem fjölmiðlar hafa svikið okkur
um.
Máttur
Moore
Vel má vera að Moore sé fremur
þreytandi týpa, góður með sig og
athyglissjúkur kapítalisti að auki. Það
er hins vegar aukaatriði í málinu, sem
snýst fyrst og fremst um hvað Moore
hefur fram að færa.
VIÐHORF
Eftir Elvu Björk
Sverrisdóttur
elva@mbl.is
hvað sem fæstir gefa frekari gaum,
enda býður lífsstíll okkar ekki upp á
það. Augnaráðið felur í sér mikinn
innileika og ef tveir einstaklingar
horfast nægilega lengi í augu, gerist
eitthvað ótrúlegt. Fólk getur sprung-
ið úr hlátri, farið að gráta eða einfald-
lega gefið hvort öðru eitthvað sem
ekki verður komið í orð. Þetta er eitt
sem ég vinn markvisst með á nám-
skeiðunum mínum, þ.e. að þjálfa fólk
í að horfast í augu, án þess að líta
undan. Það er erfiðara en maður
heldur.“
Cottereau efndi til trúðanámskeiðs
í samvinnu við skákfélagið Hrókinn
fyrr í sumar. Í kennslunni fylgir hann
markvissu ferli sem miðar að því að
draga fólk út úr skel sinni og virkja
straumana sem eru að verki á milli
fólks. Hann segist mjög ánægður
með hópinn sem hann kenndi hér á
Íslandi. „Þar var saman kominn hóp-
ur fólks úr ólíkum áttum, allt frá
bensínafgreiðslufólki til leikara, og
voru allir tilbúnir fyrir hið óvænta, og
reiðubúnir að finna trúðinn innra
með sér.“

NÁMSKEIÐ| Höfuðtrúður Sólarleikhússins var á Íslandi
Trúðurinn: Julien Cottereau í hlut-
verki sínu hjá Sólarleikhúsinu.
heida@mbl.is
Hlutverk trúðsins
er að bæta heiminn
Börnin eru besti
mælikvarðinn
Cottereau hefur starfað með
samtökunum Læknar án
landamæra um nokkurra ára
skeið, og í sumar liggur leið
þeirra til Grænlands. Áður
hefur Cottereau ferðast til
hernumdu svæðanna í Pal-
estínu og til Afganistan
með samtökunum. Hann
segir þá reynslu að
skemmta börnunum í þess-
um stríðshrjáðu löndum vera
ógleymanlega.
„Börn bregðast svo fljótt við, það
er auðvelt að fá þau til að hlæja, en
um leið eru þau mjög fljót að láta
það í ljós ef þeim leiðist. Börnin
eru því besti mælikvarðinn á
frammistöðu manns. Börnin
sem við héldum skemmtanir
fyrir í Palestínu og Afganistan vinna
erfiðisvinnu allan liðlangan daginn og
gleðiefnin eru ekki mörg í tilveru
þeirra. En það að sjá þau brosa er allt
að því ólýsanleg upplifun. Bros þeirra
rúma svo margbrotnar tilfinningar,
allt frá sorg til gleði, allt litrófið er
þarna. Tilfinningarnar sem þessi
börn sýndu geymi ég innra með mér
og reyni að miðla til fólks annars
staðar í heiminum. Þannig má
kannski segja að starf mitt felist í því
að miðla tilfinningum milli fólks, og
byggja brú á milli þeirra,“ segir
Cottereau, en hann hefur í hyggju að
koma aftur til Íslands um leið og færi
gefst til að miðla frekar lífsspeki
trúðsins. Hann segir það nauðsynlegt
fyrir hvert samfélag að skapa rúm
fyrir trúðinn. „Mig langar því til að
ráðleggja Íslendingum að leggja
klukkutíma á dag á sumrin undir
nokkurs konar karnival í miðbænum.
Það mætti til dæmis halda þetta í há-
deginu, þannig að fólk gæti fengið
tíma til að spila tónlist, dansa og leika
sér áður en það færi aftur í vinnuna,“
segir Cottereau og brosir innilega.
Atvinnutrúðurinn Julien
Cottereau kom hingað til
lands fyrir skömmu til að
kenna Íslendingum lífs-
speki trúðsins. Heiða
Jóhannsdóttir hitti
Cottereau og varð
margs vísari um
mikilvægi trúðsins
í tilverunni.
JULIEN Cottereau hefur fjölbreyti-
legu hlutverki að gegna í starfi sínu
sem látbragðstrúður. Hann hefur
verið höfuðtrúður Sólarleikhússins
(Cirque du Soleil) frá árinu 1994, en
þess á milli leikur hann í kvikmynd-
um, heldur trúðanámskeið og ferðast
til stríðshrjáðra
landa með sam-
tökunum Trúðar
án landamæra.
Það kemur blaða-
manni á óvart
hversu ungur
Cottereau er að
árum, eða kannski
hefur hann ein-
faldlega varðveitt
barnið innra með
sér betur en
margir aðrir. Lát-
bragðshlutverk hans er lítill drengur,
sem horfir einlægum og kankvísum
augum á heiminn og reynir að brjóta
niður þá rammgerðu múra sem við
höfum byggt í kringum okkur í dags-
ins önn. „Trúðurinn reynir að kenna
fólki að lifa lífinu, hann reynir að
bæta heiminn með því að virkja hið
óvænta í samskiptum og hegð-
unarmáta fólks,“ útskýrir hinn
franski Cottereau ákafur í bragði.
„Þegar tveir einstaklingar eiga sam-
skipti, eða horfast í augu gerist eitt-
Cottereau: Starf
mitt felst í því að
miðla tilfinningum
milli fólks.
FARSÍMANOTKUN
getur haft áhrif á frjó-
semi karla, að því er ný-
leg ungversk rannsókn
gefur til kynna. Geislun frá
farsímum getur fækkað sáð-
frumum um þriðjung að mati vís-
indamanna við ungverskan há-
skóla sem vitnað er til á fréttavef
BBC.
Í ljós kom að þeir karlar sem höfðu
kveikt á símanum allan daginn höfðu um
þriðjungi færri sáðfrumur en hinir sem ekki
höfðu kveikt á símanum. Í því sæði sem þó var fyrir
hendi voru margar sáðfrumur sem syntu óeðlilega og
drógu þar með úr frjóvgunarmöguleikum.
Rannsóknin gagnrýnd
Ungverska rannsóknin er sú fyrsta sinnar tegundar.
Utanaðkomandi vísindamenn hafa aftur á móti gagn-
rýnt rannsóknina og benda á að ekki sé tekið tillit til
annarra þátta í lífi karlanna.
Hans Evers prófessor bendir á að rannsóknin hafi
ekki tekið tillit til mikilvægra þátta eins og stöðu eða
aldurs. Einnig var óljóst hvort karlarnir höfðu símana
sína í buxnavasanum, nálægt líkamanum eða í skjala-
töskum.
Evers bætir við að farsímar séu tengdir ákveðnum
lífsstíl og geti tengst streitu hjá mjög uppteknu fólki.
Streita fækkar sáðfrumum hjá körlum og þegar stress-
aður bankamaður er borinn saman við bónda í fersku
lofti sem notar ekki einu sinni farsíma, væri hægt að út-
skýra muninn á sæðistölu þeirra með allt öðru en far-
símum, að hans mati.

HEILSA
Reuters
Minni frjósemi
hjá farsímakörlum?