Íslendingaþættir Tímans - 02.12.1970, Blaðsíða 2

HARALDUR JÓNSSON
' frá Skálum á Langanesi
Meðan fölvi haustsins færðist yf
ir og trén stóðu hnípin við fallnar
laufkrónur sínar, andaðist 25. sept
ember síðast liðinn í Landakots-
spítala í Reykjavík einn af sam-
ferðamönnum okkar, Haraldur
Jónsson frá Skálum á Langanesi,
63 ára að aldri, og var útför hans
gerð frá Háteigskirkju.
Þar sem við Haraldur vorum
góðir kunningjar frá æskuárum
okkar og vorum það ávallt meðan
hann lifði, langar mig við burtför
hans hér úr heimi, að minnasi
hans með örfáum fátæklegum orð
um.
Haraldur fæddist á Borgarfirði
eystra þann 18. júlí 1907, sonur
merkishjónanna Jóns Guðmunds-
sonar og Margrétar Elíasdóttur.
Tólf ára gamall flyzt hann með
af digrum sjóðum. Prestlaun voru
ekki slík á þeim árum að sálvernd
og safnaðargæzla skyldu einráðar
um önn prestsins. Þjóðarhættir og
lífsskoðun beinlínis kröfðust þess,
■að presturinn tæki fullan þátt i
kjörum safnaðarins, iiíði með hon-
um. liði með honum; gleddist með
honum, hryggðist með honum,
berðist með honum til sigurs, ef
auðna arkaði á þá leið. Þessi saga
igerðist þar á Æsustöðum. Það kall
máði líka til prestkonunnar, til
húsmóðurinnar á verðandi og vax-
andi heimili. Sigríður heyrði þetta
kall og naut þess að gegna því.
Þótt hvorki væri hátt til lofts né
vítt til veggja, þegar þau hjón
byggðu heimili sitt, var þess furðu
skammt að bíða, að þar biði okk-
ar sveitunganna „skáli um þjóð-
braut þvera“ með fullum einkenn-
um hinnar fomu og fögru þjóð-
sagmar: Borðum reiddum af rausn.
Þeim auðnaðist að byggja upp á
furðu skömmum tíma svo aðlað-
andi heimili að fágætt var. Slíkt
heimili mun sjaldan byggt svo, að
I
foreldrum sínum að Skálum á
Langanesi, þar sem Jón faðir hans
hóf allumfangsmikla útgerð á
þeirrar tíðar vísu með opnum bát-
um, en ekki mundi Jón hafa verið
því fráhverfur, að útgerð hans
væri stærri i sniðum, því að hann
var tvímælalaust framfarasinnað-
ur dugnaðar maður, en vegna hafn
leysis á Skálum var annarri útgerð
ekki við komið þar, svo að vel
færi.
Vorið 1927 á æskuárum mínum
var ég svo lánsamur að vera ráð-
iinn austur að Skálum sem háseti
á einn af bátum Jóns, og var for-
maður minn þetta vor hinn þjóð-
kunni aflakóngur og snjalli sæ-
garpur, Benóný Friðriksson í Vest-
mannaeyjum (Binmi í Gröf), og er
ég hreykinn af því að hafa verið
aðeins sé einum á að skipa við
bygginguna. Óvíða þar, sem ég
hefi setzt, hefi óg fundið þetta
jafnljóst og þar á Æsustöðum.
Þrátt fyrir sjaldgæfa verndun
hvors fyrir sig á sínum eigin pers-
ónuleika, sem bæði áttu í ríkum
mæli að einkaeign, varð það lömg-
um svo samofið, að gestinum varð
torvelt að greina hvert átti hvað.
Einurð þeirra, þrá þeirra eftir að
rétta hjálpandi hönd, að seðja og
gleðja og þó einkum þá, er áttu
íærri kosta völ, var samofin af
þáttum í fari beggja. Gleðin, sem
við sveitungarnir nutum þar og
sóttum þangað, tiginborin og létt,
setti í ríkum mæli sitt svipmót á
samband okkar við heimilið og
hug okkar til þess. Ég veit að hún
svífur og yfir þeim saknaðarkveðj-
um, sem að heiman eru sendar
við þessi leiðaskil.
Sigríður átti löngum sæti í
stjórn Kvenfélags Bólstaðarhlíðar-
hrepps, meðan hún átti heimili á
Æsustöðum. Hún átti því góðan
hlut að þeim mannúðar- og menn-
undir hans stjórn, því að hanm var
dásamlegur yfirmaður, og það var
einmitt á Skálum á æskuheimili
Haralds, sem fundum okkar bar
fyrst saman, því að þar var ég til
húsa ásamt fleiri sjómönnum á bát
um Jóns. — Já, margs er að minn-
ast frá því myndarheimili, sem
mér fannst um marga hluti bera af
öðrum heimilum. er ég hafði þá
séð, og má með sanr.i segja, að
þar sat í öndvegi góðvild og glað-
værð, og átti hin gáfaða og glæsi-
lega husmóðir, Margrét, sinn stóra
þátt í að svo var, reyndar voru
hjónin bæði samta'ka í því sem
öðru, að allir, sem vitjuði heimilis
þeirra, fóru þaðan glaðari en þeir
komu, og enm eru mér í minni
stundirnar mörgu, þá tekið var lag
ið, úti sem inni, er tími gafst ti'l
ingarmálum, sem slfk félög hafa
lömgum á stefnuskrá sinni enda
voru þau henni hugstæð
Þeim hjónum var fimm barna
auðið: Þóra, gift Ingvar Ekbrand,
verzlunarmanni í Gautaborg, Árni,
stjómarráðsfulltrúi, kvæntur Guð-
rúnu Björnsdóttur, Stefán, starfs-
maður við Seðlabankanm, kvæntur
Hertu Jónsdóttur, hjúkrunarkonu,
Auðólfur, læknir, við nám í Banda
ríkjunum Norður-Ameríku, kvænt-
ur Unni Ragnars Jóhannsdóttur,
hjúkrunarkonu. Hólmfríður kemn-
ari, gift Haraldi Ólafssyni, dag-
skrárstjóra útvarpsins. Falla þau
eplin ekki langt frá eikinni.
Sigríður andaðist 26. okt. s.l. Ég
sendi þeim, er um sárast eiga að
binda, samúðarkveðju. Tek heils-
hugar þátt í söknuði þeirra, en
samgleðst þeim þó fyrir hvíld
hennar. Ég kveð hana í hljóðri
þökk með hinmi fornu rómversku
áletrun:
Vertu sæl, mjallhreina sál.
Guðmundur Jósafatsson
frá Brandsstöðum.
ISLENDINGAÞÆTTIR