Íslendingaþættir Tímans - 02.12.1970, Blaðsíða 4

MINNING
■
(
I
<
i
Fæddur 8. apríl 1915
Dáinn 4. júlí 1970.
' Það hefur dregizt fyrir mér aS
minnast Péturs Gunnarssonar,
starfsmanns Tilraunastöðvarinn-
ar á Skriðuklaustri, sem drukkn-
aði í Jökulsá í Fljótsdal s.l. sum-
ar. Við fráfall hans varð mér lík-
ast og segir Hjóði Steins Steinarrs:
„Hvort er ég heldur hann,
sem eftir lifir
eða hinn, sem dó“.
Ég veit, að minningu hans verð-
ur þó bezt haldið á lofti með því
að t-aka hann sjálfan til fyrirmynd-
ar og ganga eins og ekkert hafi
í skorizt og æðrulaust að hverju
verki, sem kallar á úrlausn, rétta
þeim hjálparhönd, sem hjálpar eru
þurfi, án þess að það sé tíundað,
í þeirri gömlu íslenzku hefð að
iást að tengja nafn sitt við verk
sín líkt og höfundar íslendinga-
sagna ástunduðu.
Pétur fæddist á Égilsstöðum í
Fljótsdal, sonur hjónanna Berg-
ljótar Stefánsdóttur og Gunnars
Sigurðssonar, sem bjuggu þar
lengi. Hann var einn fjórtán syst-
kina, sem öll komust til fullorð-
insára. Barn að aldri var hann sett
ur í fóstur á Melum í sömu sveit,
en strax og aldur og kraftar leyfðu
fór hann að vinna fyrir sér. Skóla-
'gangan var aðeins farkennsla stutt
an tíma í fáa vetur, eins og efna-
litlir unglingar máttu sæta á þeim
árum. Hin raunverulega skóla-
ganga var sú, sem lífið og starfið
bauð upp á og útheimti. Það var
í stórum dráttum hinn sami skóli
og íslenzk þjóð hefur gengið í í
vþúsund ár, erfiður skóli, þar sem
fóik hefur staðis.t próf og lifað af,
þegar guð og gæfan leyfði eða fall-
ið, þegar skólinn var strangastur.
Úr þessum skóla hafði Pétur úr-
valsvitnisburð, Hann . kunni þau
fjöldamörgu handbrögð og tök,
sem fylgja alhliða búskap. Hann
bjó yfir alhliða verkþekkingu og
staðþekkingu, sem fylgdi byggðar-
lagi hans, eins og þeir sem bezt
GUNNARSSON
gerðu það- Eins og oft verður, þeg-
ar menn ná tökum á verki, sem
fyrir ókunnuga er óárennilegt, þá
naut hann margs þess, sem búskap
fylgdi, m.a. að vinna hörðum hönd
um. Erfiði er nýyrði í sveit á ís-
landi, segir Halldór Laxness. Ég
minnist þess t.d., að eitt sinn fór
Pétur gangandi alllanga ieið með
varahlut úr bíl, sem hann átti til
viðgerðar, þótt annar bíll stæði á
hlaðinu til reiðu.
Hestamennska var mesta tóm-
stundagaman Péturs. Honum var
hvíld að fara á hestbak og um-
gengni hans við hesta var sem
góðs föður við börn sín. Ég minn-
ist þess einnig, að fyrir nokkrum
árum týndist hestur frá Skriðu-
klaustri. Pétur lagði þá land und-
ir fót og gekk tugi kílómetra og
var að heiman tvær nætur og kom
aftur með hestinn.
Fljótsdal fylgja miklar afréttir,
svo miklar, að fjallskil á haustin
eru ársverk fyrir einn mann. Pét-
ur hafði smalað á öllum afréttum
hreppsins og var ganguastjóri um
tíma. Kunnugir vita, að gangna-
menn eiga iðulega fátt sameigin-
legt nema nafnið. Óvanur og ó-
kunnugur gangnamaður skilar
litlu verki og getur átt uóg með
að skila sjálfum sér á áfangastað.
í göngum og smalamennsku var
Pétur í essinu sínu. Þar átti hann
sér jafningja, en varla .færari
menn, og á næturstað var hann
boðinn og búinn til þjónustu.
í afskekktum sveitum, þar sem
nágrenni er gott, er mikil sam-
hjálp manna. Leitað er til þeirra,
sem kunna og geta betur en aðrir.
ÞessU'fór Pétur ekki varhluta af.
Hann var iðulega í frístundum sín-
um að sinna kvabbi sveitunganna.
Hann skrapp bæjarleið eða í kaup-
^tað með þá, sem vantaði far. Hann
járnaði fyrir einn, bólusetti fé fyr-
ir annan. Hann saltaði og reykti
kjöt betur en margir. Hann eyddi
litlu fyrir sjálfan sig, en studdi
aðra beint og óbeint og hjálpaði,
t.d. frænku sinni til náms. Hann
var fyrstur manna kvaddur til und-
irbúnings á þorrablótum og þvílík-
um skemmtunum og að þeim af-
loknum til uppgjörs og innheimtu,
en sjálfur kaus hann að hverfa í
fjöldann. Hann var mikið snyrti-
menni að hverju, sem hann gekk,
dulur og orðvar, trölltryggur vin-
um sínum, en ekki viðhlæjandi
allra.
Pétur kunni austfirzkt tungutak
dýpra en margur. Orðatiltækið:
„Hann ætti skilið að fá dismiss og
daríus og dink upp á rassinn“ væri
ekki komið í Orðabók Háskólans
án hans kunnugleika á því. Þegar
útbreiðsla þess var könnuð, bár-
ust spurnir af því með smávegis
stafamun frá Breiðdal norður í
Þingeyjarsýslur, en um uppruna
þess er ókunnugt.
Sá góði siður er iðkaður víða að
veita verðlaun fyrir fegurstu og
bezt hiriu skrúðgarðana. Mér
finnst Pétur hafa átt sér á sinn
hátt slíkan garð, þótt aldrei hlyti
sá opinbera viðurkenningu. Garð-
ur þessi var lífsstarf hans og sam-
skipti við náungainn. Það sem var
í valdi hans var fágað og fullkomn-
að eins og kringumstæður leyfðu,
jafnt hvort hann var að vinna fyr-
ir sjálfan sig eða aðra.
Þakkarskuld min við hann mun
óbætt standa.
Matthías Eggertsson.
4
ISLENDINGAÞÆTTiR