NT - 31.05.1984, Page 10

Fimmtudagur 31. maí 1984 10
Vettvangur
Búseti svarar Skugga
■ 14. maf sl., sama dag og
Búseti var strikaður út úr liús-
næðisfrumvarpinu af þeim
Þorsteini Pálssyni og Alexand-
er Stefánssyni, birtist í Skugga
NT sú ómerkilegasta árás, sem
komið hefur á prenti hingað til
á húsnæðissamvinnufélögin.
Sannarlega einkennilcg tilvilj-
un. Fyrirsögnin -„Burt með
Búseta“, sagði allt um innihald
greinarinnar - sannkallaður
Svarthöfðastíll.
Pað er sagt að félagsmála-
ráðherra hafi þurft að sæta því,
að selja Búseta fyrir Mangó-
sopa þennan örlagaríka dag.
Það skyldi þó ekki vera að hið
framsækna blað - NT sem
kennir sig við frjálslyndi,sam-
vinnu og félagshyggju, hafi
þurft að selja pláss fyrir ó-
hróður um húsnæðissamvinnu-
félögin fyrir fasteignaauglýs-
ingarnar? Því miður skýlir
Skuggi sér á bak við nafnið og
leyndina og ætti þvf ekki að
vera svaraverður, en rógstung-
an nær stundum langt og því
verður Skugga svarað hér.
í upphafi er talað um að
„leigjendafélagið" Búseti sé
vond hugmynd og í lokin er
búseti talinn hættuleg tíma-
skekkja. Hvers vegna er hús-
næðisform eins og búseturétt-
arformið tímaskekkja og vond
hugmynd hér, þegar það hefur
sannað ágæti sitt í öllum ná-
grannalöndum okkar í marga
áratugi og vinnur á frekar en
hitt? Það er hægt að fara
mörgum orðum um húsnæðis-
kerfið á íslandi, en nú er að
renna upp fyrir flestum að við
búum vio miklu lakara og
frumstæðara húsnæðiskerfi en
flest lönd í kringum okkur. í
landi eins og Noregi eru um
700 þúsund manns í húsnæðis-
samvinnufélögum og hér á
landi eru þeir þegar orðnir hátt
í þrjú þúsund í þremur fé-
lögum. Það er kannski velvild-
in sem kvartað er yfir?
Reynt er að láta líta svo út
sem orðið „húsnæðissam-
vinnufélag" sé rangnefni till
að blekkja framsóknarmenn
og krata, en í reynd sé um að
ræða leigjendafélag mennt-
aðra „Marxista", sem ekkert
vilji eiga og nenni að sjálfsögðu
ekki að koma sér upp þaki yfir
höfuðið sjálfir, heldur ætli að
seilast í sjóði láglaunafólksins
með því að láta Byggingasjóð
verkamanna fjármagna fyrir-
tækið.
Það vill svo til að undirritað-
ur mun einna fyrstur hafa nefnt
orðið „húsnæðissamvinnu-
félag" yfir þetta húsnæðisform,
enda slík félög skilgreind sem
samvinnufélög erlendis og
starfa samkvæmt samvinnu-
lögum. Svo er einnig hér og
samþykktir Búseta eru sniðnar
að íslensku samvinnulög-
unum.
Rætur fyrsta húsnæðissam-
vinnufélagsins hér á landi voru
í Leigjendasamtökunum, en
vaggan í félagsheimili sam-
vinnumanna í Reykjavík -
Hamragörðum og þar er skrif-
stofa Búseta. Á Akureyri var
það KEA ásamt félögum sam-
vinnustarfsmanna sem áttu
frumkvæðið að stofnun
húsnæðissamvinnufélags.
Landssamband ísl. samvinnu-
starfsmanna hefur hér líka átt
mikinn hlut að máli og stóð
m.a. fyrir athugun á búsetu-
réttarforminu í Svíþjóð, sem
leiddi til samstarfs við stjórn
leigjendasamtakanna um
fyrsta félagið. En fyrst og
fremst er það áhugafólk úr
ýmsum áttum sem hefur rutt
húsnæðissamvinufélögunum
braut hérlendis og situr í
stjórnum þeirra nú. Það telst
svo varla galli að hafa vel
menntaða einstaklinga í for-
ustu sem sumir hverjir hafa
sérmenntun á sviði húsnæðis-
og byggingamála.
Eins og orðið húsnæðissam-
vinnufélag, er orðið búseti ný-
yrði í íslensku máli og höf-
undur þess formaður Búseta í
Reykjavík. Þetta er orð yfir þá
sem koma til með að kaupa sér
búseturétt í íbúðum húsnæðis-
samvinnufélaga. Þeir verða
því ekki leigjendur í merkingu
þess orðs nú. Tal Skugga um
„leigjendafélag" virðist reynd-
ar eiga að tengjast þeim for-
dómum sem hér ríða húsum í
garð leigjenda. Um pólitískar
skoðanir stjórnarmanna í
húsnæðissamvinnufélögunum
verður ekkert fullyrt enda
Burt með Búseta
I c< s,m<l hu».
I ,m>nd. *** rktcn fnndi 4 |,|
I Ivljndt Ftlu hciu hclur nm '
I 'd •vaiiicffur vclvihb, mcðul
fl ‘<|n* »A niurci,
I «U.i u. hln' "KWll
I Auk þcu hjI,
fl mtnn íKc< liuA hji |,Au .A
I r:-'h>j*1-1 *' *
J f
lÍKKSXÆií'
■ «k,j Kihyjcl, . h-, .
| l|"lm,dlum , tcngxlum wrt vlik-
» uppnkur •
,'cmu',I|M' WutWI
lcifu|,,IJ nurg/i 4ri*cVhonn
um upið
<nP? Ku‘' 1 ‘Cfkiminmhu
'iidikcrfinu l,i, dmud „Anj
vtuul Hinn hc(A hifi ivipiAi

ȣri
> A
vloðvi V
HflUI 1 l,t
•..-"1 vun n»nvi v,«k,,
minnjhuMjðikcrtninji
IIuhii vjr kynnluf vcm
■ ..nuvniðnvjmvinnulcljj
J cinkum ið þ„ „ ,j, ^
I Ifjmvokm,.
IfMKlki cjmvinnulclj(jnn,í
iWmÆtTO.
I ÍJ“"* * ujAfnin »ð
I u,U*T‘ *' f« lynf Ía
■- «u,c„unnn U fHIm.huml-
n Pci, mcðlimr
Kfcidvlubyrd, if húincA, unu
ofBúici.miðu,. cn «/bor.«„.
" Un*«"l <““h"ilc|.r
lci»ujj.ld^, ítngi f
“I ““Þcgir hknn
I 'vo -hcppnir- ,ð (1 lcicuihuð
I *,r"'j ilillcjj upphrA, b»,,„n
■ "U'clufCllinn SIAin
, * {*" ,,,hc"d' m4„jAi,-
M Ici||uWjM vcm nil.jvi
mj,kj,Vv„A i k-,»u,nj,kjA,
■ A|Am hjndhjl, huvc luictij,
I ’S."" ,C,", 3' »' 1 «“«11
1 ,h‘*' *■' '‘‘P'c um huvnvA,
! "'*>"'•* Þnrfi cAj
| vmckkv. kcmu, i l,Av jA hinn
I "clu, JvjliA i (i|J,u Vidhom
■ indi ccfur vcli buvclurClunn.
Augl,AvJcgi þjAna, vcrki-
minnibúviiðakcfliA hnv-
rnunum cimullingHn, m‘n
hctu,. GrciðslubyrAi „ vvipuA
1 ^rn tilvikum. cn tiuSu-
•naAunnn kauar (é s4«mi 4
lT'C»r ‘■'uninnni,
«'«■ llinn U, ocujp k
huu«Ai hjj vfjdrn Búicu
mcðm hinn Asku o( hinn
rfcppu, viA jA killisi .cijjndi
IhoAjrtiúvncVi-
miAum ICIigsmv h' tkTÍj
mcnniuðum Mjfsivium klcili
ið komisi yfir huvncð, in hc„
bugvjoni, *mtukc,l, Buvcli<n þc„ hjl.
*' **"“ -ci| «" Cigcndur Buhii vcrAu,
*«du, Pcgj, vkoAuA ... vmim vamin jA lcnvvcldív/c'
H*iclhinnl,l„ l ,þjA|,j,
IAf i nulimi þjoA/Cljgi'
Nu c, Ijovi jA cl IJuvcl, j jA
14 ji'yjnj; aA opmhcu lanvlc j
pcim kjiirum vcm/Cljf,Ap.j,|
4 ‘ifðu, þjA lc jA k.m
Uwngi-joð, v„k.m...........
c« hi„„ ,jnj(
vdkjmjnnihucijAj HUucu .
t>*rf þi «4 ukj hlulj jI hc.m I
lek“rf<IU ,"u «H*|- I
W'M.k.Ahclu'v-ui/A
Í* »A porlum þc„ |„jkv hjh 1
vcriA lullnxvi t, nokk... L...V
jArfllUijjABuHHukihlui,
Ȓ pcwu iskmjikjAj |jnvt,j,
rfn‘ 1,1 h>UJ‘ tciguhuv-
I I »llif rtiu fCl, 4
l>n, mr, Jt blj
ifum vcn vjillvjgi jA vjm
vinnutclog (oik. vcm cnd.lc,j
‘t» lc'gj. lcngju cnm, J,t
■»n hn 4 mcAan • linv/c
tbúðífhuvnxAi * I
R©S-*T!|
/yrsl mi 1
Þcu'i ckk. rciiUiivmji, jJj'
lluvn<,Sivvjmvinnulclo||
^hj.Mtóki^c^is.
tcnvveld. , UndiA Pcu vc,m
h*»Ai cmsukluiur sim ,
"P'f't MUpins viíAisi vcm
Þ***r iC ckki a/vc, úl
htcð ilð oj iinu
Bú«u sio/nun o, blkm
cins og Annur /élA. icm cru'
stA,, smAun m SijAcnm v„A-
ur N U aðdi vcm hi,„
°* cigandi, riðvtifa,
Ijirmunum. Ikvcður ið mevru
?"£?* •cruhuwinði vcrður
tSf ■»1 st ’•••'"• •• i
„"cr.S'U,,1;;,"
»«d, *buðj, w.,»í*rLíi
‘Jil/ur fanvi ,f„ i,| fcljgsinv^
m!™i‘ 'fí,* t,nw*kl,n/i,n,r
1 ‘liB'cAi og frds.
aldrei urn þær spurt. Sjálfsagt
er þar um að ræða kjósendur
allra flokka og húsnæðisvandi
hvers og eins fer ekki eftir
pólitík.
Skugga verður tíðrætt um
lénsveldisfélag, bákn, stofnun,
stjórn sem öllu ræður o.s.frv.
Reynt er að láta líta svo út sem
hinn almenni félagsmaður
muni engu ráða.
Staðreyndin er hins vegar
sú að með búseturéttar- og
samvinnuforminu hefur fólk
meiri möguleika til að hafa
áhrif á rekstur, viðhald, skipu-
lag innandyra sem utan, sam-
eign og öll mannleg samskipti,
en með því eignar- eða leigu-
formi sem við þekkjum hér í
dag. Um hvern íbúðakjarna
er stofnað sérstakt búsetufélag
þeirra sem þar búa og með
fjárhagslega ábyrgð, og mörg
búsetufélög geta verið innan
eins húsnæðissamvinnufélags.
Búsetufélög geta verið innan
eins húsnæðissamvinnufélags.
Búsetufélögin verða í reynd
íbúðafélög sem stuðla rn.a. að
víðtækri kynningu meðal
félagsmanna og efla öll mann-
leg samskipti. I dag býr fólk á
íslandi í ótrúlegri einangrun
frá nágrönnum sínum.
Kannski er verið að „vernda"
eignarréttinn með því?
í húsnæðissamvinnufélög-
unum er allt húsnæði í sameign
fégsmanna. Aðrir eiga það
ekki. íbúð fimm manna fjöl-
skyldu er líka sameign fjöl-
skyldunnar, kaupfélagið er
sameign allra félagsmanna og
póstur og sími er sameign okk-
ar allra.
Húsnæðissamvinnufélag er
eins og hvert annað samvinnu-
félag - öllum opið og þar gildir
reglan - einn félagsmaður -
eitt atkvæði. Hvort búsetufé-
lag kýs sér svo sérstaka stjórn
og allir, hvort sem þeir hafa
keypt sér búseturétt eða ekki.
kjósa stjórn húsnæðissam-
vinnufélagsins árlega. Hin
ungu húsnæðissamvinnufélög
hér á landi hafa haldið uppi
mjög öflugu fjöldastarfi til
þessa og kynningarstarf verið
til sérstakrar fyrirmyndar.
Óhróður Skugga í þessu efni
fellur því um sjálfan sig eins og
allt annað í hans ruslasmíð.
Svo er það verkamanna-
bústaðakerfið. Það er meira
dæmalausa umyggjan sem
„sumir" sýna því þessa dagana,
og það er allt í einu orðið allra
meina bót. Á sama tíma er
verkamannaþústaðakerfið í
fjársvelti, lánakjör þcss stór-
lega skert með nýjum
húsnæðislögum og stéttarfélög
og sveitarfélög gera fátt til að
standa um það vörð. Kannski
hefur Búseti haldið uppi meiri
vörnum fyrir verkamanna-
bústaði að undanförnu en
nokkur aðili annar?
Hins vegar reyna andófs-
menn Búseta að egna saman
verkamannabústöðunum og
húsnæðissamvinnufélögunum
og skrif Skugga eru vissulega
af því sauðahúsi. Hann reynir
svo að koma því að, að þeir
sem búa í búseturéttaríbúðum
lendi í gildru sem þeir kornist
ekki úr, vilji þeir breyta til. Þá
eigi þeir ekki neitt nema það
sem þeir fá fyrir búseturéttinn.
En hvað á leigjandi sem allt í
einu fær sparkið og verður að
flytja með allt sitt? Ekki hefur
Skuggi áhyggjur af því. Allir,
hvort sern þeir eiga húsnæði
eða leigja það, þurfa annað
húsnæði þegar þeir flytja, og
enginn hefur það með sér í
gröfina.
í húsnæðissamvinnufélög-
unum er það eitt grundvallar-
atriði að allir búi í því húsnæði
sem hæfir fjölskyldustærð
hverju sinni og það er í valdi
félagsmanna hvers félags,
hverskonar húsnæði er byggt.
Stækki fjölskyldan veitir
búseturétturinn forgang að
stærri húsnæði sem losnar og
öfugt. Þá skapast nýir og áður
óþekktir möguleikar fyrir fólk
sem er að flytjast á milli bæjar-
hluta, landshluta og jafnvel
landa með búseturéttaríbúð-
um sem víðast.
Mikilvægasta atriði búsetu-
réttar er þó að hann er ótíma-
bundinn og erfist til maka og
eftirlifandi barna. Hann má
þó selja hvenær sem er. Þá
fylgir honum mun meira frjáls-
ræði til breytinga á íbúð en
venjulegum leigurétti. Reynd-
ar hliðstæður eignarrétti í fjöl-
býlishúsi.
Það má hafa mörg orð um
verkamannabústaðakerfið,
kosti þess og galla. Það er að
sjálfsögðu ekkert annað en
séreignakerfi sem lítur opin-
berri stjórn. í dag leysir það
því miður vanda lítils hóps og
tilviljun ræður oft hverjir eru í
þessum hópi. Lánakjör eru að
sönnu hagstæð, en lánaréttur
úr lífeyrissjóðum gagnast
fáum. Félagsmenn í húsnæðis-
samvinnufélögunum eru að
stærstum hluta verkafólk og
margir þeirra hafa sótt urn
verkamannabústað í áravís.
Aðrir sækjast ekki eftir að láta
flokka sig í húsnæði eftir per-
sónulegum kringumstæðum.
Félagsmenn Búseta tóku
virkan þátt í baráttudegi
verkalýðsins 1. maí í Reykja-
vík, og settu glæsilegan svip á
gönguna undir baráttumerki
sínu, sem að vísu er ekki
„ráutt". Skuggi forðaðist að
sjálfsögðu að það sæist til bú-
seta á nrynd þeirri sem birtist
með ritsmíð hans.
í niðurlagi segir Skuggi að
„leigusérvitringarnir" eigi að
bíða eftir því að allir aðrir fái
80% lánarétt. Þá má kannski
fara að sinna þeim. Sennilega
eru þessi niðurlagsorð það
ómerkilegasta af öllu ómerku
í þessari níðsmíð. í raun er
hann að segja að þeir sem
minnsta hafa þörfina eigi að fá
fyrst og mest. Hinir sem minna
mega sín og eru oft í mestri
nauð, eiga að bíða þar til
síðast og að sjálfsögðu eiga
valkostir að vera sem fæstir.
Fólk er ekki í Búseta af
leikaraskap og skemmtiþörf.
Það er vegna þess neyðar-
ástands sem hér er að skapast
í húsnæðismálum og vill brjót-
ast úr úr neyðini með samtaka-
mætti og eftir leið sem alls
staðar annars staðar hefur gef-
ist mjög vel. Þetta er ungt fólk
og gamalt, námsfólk og verka-
fólk, einstæðir foreldrar og
öryrkjar, margir búsettir er-
lendis, fjölskyldufólk og ein-
hleypingar. Og að öllum góð-
um málum laðast hugsjónafólk
sem vill leggja fram krafta sína
að bæta þetta þjóðfélag. Það
verður líka gert þótt Skugga-
baldur sé á sveimi. NT mætti
svo biðja fleiri en Jóhannes
Nordal afsökunar í leiðara-
skrifum.
Með þökk fyrir birtinguna.
Reynir Ingibjartsson,
starfsmaður Búseta.
Ljósmyndasýn
ing í Djúpinu
eftir Sigrúnu Þorvarðardóttur
■ f kjallara veitingastaðarins
Hornsins í Hafnarstræti, nánar
tiltekið í Djúpinu, stendur nú
yfir Ijósmyndasýning ungrar
myndlistakonu. Sýning þessi
ber yfirskriftina „don’t talk
’bout it“ og talað’ ekki umða"
og eru myndirnar eftir Sigríði
Völu Haraldsdóttur sem
reyndar kallar sig Si. Völu og
er hún á þriðja ári í Myndlista-
og handíðask. ísl.
Stór hluti sýningarinnar sýn-
ir mismunandi sjónarhorn fjöl-
býlishúsa í Breiðholti og sagði
listakonan aðspurð að hún væri
að reyna að sýna dauðann og
grámygluna sem hún svo oft
upplifir er hún kemur heim til
sín en hún á því óláni að fagna
að búa þarna í verkamanna-
bústöðum ásamt dóttur og
ástmanni.
En það jákvæða við Breið-
holtið tjáir Si. Vala er að þetta
■ Sigrún Þorvarðardóttir
er eini staðurinn þar sem heil-
brigð húsnæðiskaup fara fram
og er ég henni þar sammála -
breytum bara Breiðholtinu í
lifandi og aðlaðandi staðl.
Sigga Vala tjáir mér einnig
að fólkið allflest sem býr þarna
sé búið að týna allri sköpunar-
gleði þessir dauðu kassar sem
eru allir eins séu búnir að sjúga
allan andlegan mátt og ekkert
er eftir til að gleðjast yfir þegar
horft er á eftir síðasta gjald-
fallna víxlinum á leið í inn-
heimtu. Oft er þörf en nú er
nauðsyn hjálpumst að við að
breyta þessum Auschwitz-búð-
um í mann- og dýrsæmandi
stað. En eins og Sigga Vala
hefur komist næst er bannað
að hafa frjáfs dýr þarna en þú
mátt hafa fugl í búri! Ætli Guð
hafi vonast til að svona færi við
sköpunina eða frumukekkirnir
sem í sakleysi sínu ætluðu bara
að búa til lítinn, sætan, frjálsan
fugl. Nei ætli það.
En eitt jákvætt um Breið-
holtið í verslunarkjarnanum
eru allir veggir þaktir hinum
Sýningu Sigríðar lýkur í kvöld. Listamaöurinn í góðu yfirlæti.
og þessum skilaboðum og
myndum og nöfnum og ónöfn-
um, alltaf finna krakkarnir
sér undankomuleið enda eins
gott að þau kafni ekki fólkið
sem erfir af okkur hinum
landið.
Þessi sýning er í raun ein
heildarsaga sem byrjar á of-
angreindum boðskap en síðan
taka við algjörar mótsagnir,
myndir sem sýna mikla hreyf-
ingu næstum djöfullegan kraft,
eitthvað sem oft fer gjarnan
framhjá fólki.
Síðan koma myndir af fólki
sem er saman en þó ekki
saman.
Varðandi nafnið á sýning-
unni datt undirritaðri fyrst í
huga að hérna væri listakona í
felum sem vildi ekki trana sér
of mikið fram en síðan fannst
mér að þetta væri frekar vísun
í eitthvað álíka og Halldór
gamli Laxnes talaði um hér í
den tid nefnilega „det vidund-
erligste" ekki þetta í dúkku-
heimili Ibsens heldur hið
undursamlega sem ekki væri
hægt að tala um því þá væri
það ekki lengur til, um leið og
búið væri að taka á hlutunum
tala um þá þá væru þeir í
rauninni eyddir, ekki lengur
til.
Ég spurði listakonuna út í
þetta en hún sagði að nafnið
hefði komið út frá Breiðholts-
myndunum firringin sem samt
má helst ekki tala um, en
fannst hugmyndir mínar al-
gjörlega í sínum anda og vildi
endilega láta þær fara með
boðskapasúpunni. Drífið ykk-
ur endilega á sýninguna en
henni lýkur í kvöld.