NT - 14.08.1984, Page 10

Jl 1 \ 'I Þriðjudagur 14. ágúst 1984 10
ILlLI Vettvangur
Göngugatan á Akureyri og
mangarabælið í Austurstræti
■ Það hefur tíðkast alllengi í
ýmsum betri borgum og bæjum
Evrópu og víðar, að gera eina
eða tvær aldnar og söguríkar
miðbæjargötur að göngu-
götum þar sem bílaumferð er
gerð útlæg, nema helst á á-
kveðnum tímum árla morguns
eða um nætur til þessáðbúðir
geti birgt sig að vörum eða
íbúar staðið í flutningum.
Stundum eru þessar göngu-
götur tengdar markaðstorgum
við enda eða til hliðar en þar
sem vel er að verki staðið er
þess gætt að göngugötur hljóti
sem minnsta mengun af slíku
nábýli.
Þegar sunnar dregur í Evr-
ópu og á strönd Afríku er hitt
þó algengara, að bílalausar
göturséu þröngar, daunillar og
óþrifalegar kaupmangaratrað-
ir, þar sem ekki verður þver-
fótað fyrir vöruborðum og
söluskýlum. Þessir reitir geta
að visu verið forvitnilegir fram-
andi gestum og athyglisverð
mannlífsmynd suðrænna
slóða, en fáum norrænum
mönnum gest að slíkum maðka-
veitum í hjarta heimabæja
sinna.
Austurstræti
Þegar bílar höfðu lagt undir
sig borgir og bæi svo að örtröð
varð í gömlum götum með
vélaskarki í eyrum og lífshættu
við hvert fótmál, vöknuðu víða
þær hugmyndir að friða eina
og eina gamla og virðulega
götu, sem betur hæfði fótgang-
andi en akandi mönnum, gera
þar friðsæla gönguleið þar sem
njóta mætti næðis og samvista.
Athyglin beindist þá að Austur-
stræti með gömul og fögur hús
oggrónarhefðir. Raunarhafði
Austurstræti lengi verið göngu-
gata Reykjavíkur áður en bíl-
arnir lögðu hana alveg undir
sig. Þá varð hún líka „rúnt-
gata." Þannig liðu árin í sam-
fylgd fólks á fótum og hjólum.
Það sambýli varð æ örðugara,
og raddir urðu háværari um að
gera Austurstræti að hreinni
göngugötu, þar sem bíla-
skrímslum væri útrýmt að
mestu.
■ „Þegar bílar höfðu
lagt undir sig borgir og
bæi svo að örtröð varð í
gömlum götum með véla-
skarki í eyrum og lífshættu
við hvert fótmál, vöknuðu
víða þær hugmyndir að friða
eina og eina gamla og virðu-
lega götu, sem betur hæfði
fótgangandi en akandi
mönnum...“
Bæjaryfirvöld tóku rögg á
sig og létu af þessu verða.
Austurhluti Austurstrætis var
hellulagður milli grasreita,
setbekkir settir niður og mynd-
verkum búinn staður. Þar á
meðal var komið fyrir á besta
stað styttu af borgarskáldinu
Tómasi Guðmundssyni, sem
fegurst hafði ort um höfuð-
bor'gina og Austurstræti öðru
' fremur. Þetta var gert og hugs-
að í anda hans.
í kvæði Tómasar um Austur-
stræti ómar strætið af bernsku-
glöðum hlátri og sólskinið
ljómar á gangstéttinni, en í
öllum átján erindum þess er
hvergi minnst á bíl, rétt eins og
það tákn tímans hafi alls ekki
verið til - allra síst í Austur-
stræti. Eina hjóifarartækið,
sem þar er getið, er barnavagn,
enda var aðaláherslan lögð á
hjartað.
Breytingunni
var fagnað
Fólkið tók breytingunni á
Börn alkóhólista
■ Dagana 28.-30.september
n.k. stendur Áfengisvarnarráð
fyrir námstefnu um börn alkó-
hólista. Fjallað verður unt þá
hættu sem þessum börnum er
búin umfram önnur börn,
ástæður hennar og hvað gera
megi til að draga úr henni.
Kannanir í ýmsum löndum
sýna Ijóslega að börn alkóhól-
ista eiga við ýmsa erfiðleika að
etja umfram börn annarra for-
eldra. Þau eiga t.d. fremur í
ýmsum tilfinningavandamál-
um, svo sem kvíða og depurð.
Þau eiga einnig erfiðara upp-
dráttar í skóla, bæði hvað varð-
ar nám og félagslega aðlögun
og börn alkóhólista lenda oftar
í útistöðum við löggæslu og
réttarkerfi en önnur börn.
Fjölmargar rannsóknir hafa
verið gerðar á því hvort börn-
um alkóhólista sé hættara við
að verða drykkjusýki að bráð
en börnum annarra foreldra.
Niðurstöður þessara rann-
sókna hafa verið á ýmsa vegu
en almennt benda þær til að
börnum alkóhólista sé mun
hættara við drykkjusýki en
öðrum börnum.
Með því sem hér er sagt er
vitaskuld ekki átt við öll börn
alkóhólista. Hér er átt við
líkur á tilteknum vandamálum
þar sem börnum alkóhólista er
tiltölulega hættara en börnum
annarra foreldra.
Það er almennt viðurkennt
um nær allan heim að 10-15%
þeirra sem neyti áfengis verði
drykkjusjúkir og bendir ýmis-
legt til að þessar tölur séu mun
hærri hvað varðar ýmis önnur
vímuefni. Ætla má að 80-90%
þeirra sem orðnir eru fjórtán
ára hér á landi neyti áfengis í
einhverjum mæli. Neyslan nær
jafnvel til mjög ungra barna ef
marka má kannanir þar að
lútandi. Það er því Ijóst að
mikill fjöldi alkóhólista og of-
neytenda annarra vímuefna er
hér á landi. Um leið er kölluð
ýmis áhætta yfir stóran hóp
barna sem sjálf eru tiltölulega
varnarlaus. Sé ekki gripið inn
í á einhvern hátt, fyrir tilstilli
foreldra eða annarra, er hér
orðin hringrás sem erfitt er að
stöðva.
Helst til ráða er að grípa
nægilega snemma inn í þegar
vandi virðist vera í uppsigl-
ingu. Þekking og skilningur á
sérvanda barna alkóhólista og
innsýn í þá möguleika sem eru
á að draga úr honum er fors-
enda þess að sl íkt beri árangur.
Á námstefnunni verður m.a.
fjallað um enduruppbyggingu
alkóhólistans og fjölskyldu
hans, hvað felst í hugtaicinu
„heilbrigð fjölskylda", fjöl-
skyldumeðferð og skipulag
ráðgjafarstarfs.
Ennfremur verða helstu
áhættuþættir í lífi barna alkó-
hólista greindir og gerð grein
fyrir fyrstu einkennum hegð-
unarvandamála þeirra og
hvernig megi bregðast við
þeim þegar í byrjun. Auk þess
■ Frá Akureyri
Austurstræti og brottrekstri
bílanna alls hugar fegið. Ungir
sem aldnir lögðu þangað leið
sína, tylltu sér á bekki á
sólskinsstundum, heilsuðu upp
á Tómas og tóku á tal saman.
Lækjartorg sameinaðist göngu-
götunni í einingu andans og
varð eitt með henni. Gömlu og
virðulegu húsin nutu sín miklu
betur, þegar hægt var að horfa
á þau af miðri götu. Þau brostu
við manni en hleyptu ekki
ygglibrúnum yfir fólk á gang-
stéttum undir veggjum þeirra.
Allt virtist benda til, að Áustur-
stræti hefði endurfæðst í anda
Tómasar skálds og væri að
verða athvarf endurminninga
á nýjan leik. Búðir og bankar
við götuna höfðu fengið nýjan
hlaðvarpa og nutu sín með
nýjum hætti.
Innrás prangsins
En Adam var ekki lengi í
Paradís. Enginn leggur lengur
leið sína í Austurstræti til þess
að njóta þar kyrrðar og sól-
skins á gangstéttum eða tylla
sér á bekki til skrafs við kunn-
ingja. Þar hefur ný örtröð lagt
allt undir sig. Stjórnendur
Reykjavíkur hafa ekki borið
gæfu til þess að halda áfram
því verki sem hafið var. Þeir
hafa hvorki haft vilja né dug til
þess að standa gegn aurskriðu
kaupmangsins, sem fallið hef-
ur yfir göngugötuna og breytt
henni á nokkrum árum í ömur-
eftir Andrés
Kristjánsson,
fyrrverandi
ritstjóra
legt og daunillt kraðak. Það
hefur enn einu sinni komið á
daginn, hvaða reginöfl það eru
sem ráða lögum og lofum í
þessari borg, öfl sem kjörnir
stjórnendur standa ætíð vilja-
lausir, ráðþrota og aflvana
gegn. Kaupmangaraáráttan
sem gegnsýrir borgarlífið er
eins og gjósandi eldfjall sem
sendir glóandi hraunflóð sitt
yfir hverja vin sem reynt er að
hlúa að.
Nú þekja göngugötuna
Austurstræti prangaratjöld og
söluborð svo að ekki verður
þverfótað á milli. Þar er hvers
konar varningur á boðstól-
um, jafnt ávextir sem klæðnað-
ur, skran sem sælgæti. Það sér
varla lengur til búðanna og