NT - 28.02.1985, Page 20

GD
Kvikmyndahátíðin í Berlín:
Gullbirninum
skipt í tvennt
■ Tvær kvikmyndir skiptu
með sér Gullbirninum, æðstu
verðlaunum kvikmyndahátíðar-
innar í Berlín, sem nú er lokið.
Myndirnar eru Wetherby, eftir
breska leikstjórann David Hare
og Konan og ókunni maðurinn
eftir austur-þýska leikstjórann
Rainer Simon.
Wetherby er fyrsta kvikmynd
David Hare og er hún gerð eftir
hans eigin handriti. Aðalhlut-
verkið er leikið af Vanessu Re-
dgrave. Rainer Simon hefur
gert fjöldamargar myndir, en
þetta var í fyrsta sinn, sem hann
fékk aðalverðlaun á alþjóðlegri
kvikmyndahátíð.
Weterby gerist í York skíri í
Englandi og segir frá einmana
miðaldra konu og ástríðufullum
og banvænum samskiptum
hennar við mann, sem kemur
óboðinn í matarveislu í húsi
hennar.
Konan og ókunni maðurinn
segir frá óvenjulegum ástarþrí-
hyrningi á milli tveggja þýskra
hermanna, sem Rússar hand-
tóku í fyrri heimsstyrjöldinni,
og konu annars þeirra.
uXUftStíStS&m -
- BK&

4*
m '
■ \• .
í, * -f ^ V \ T
Fimmtudagur 28. febrúar 1985 20
Utlönd
Nicaragua:
Hermönnumsagtað
spara skotfæri sín
- vegna yfirvofandi innrásar Bandaríkjanna
■ Skæruliðar sem berjast gegn stjórninni í Nicaragua. Þeir hafa
fengið vopn og annan stuðning frá Bandaríkjastjórn sem Nicaragua-
menn segja að sé nú að undirbúa innrás í Nicaragua.
Loftárás á grískt olíuskip
Aþcna-Reuter:
■ Grískt olíuskip varð fyrir
loftárás í gær en skemmdir voru
smávægilegar og engin meiðsli á
mönnum, að sögn gríska sjávar-
útvegsráðuneytisins.
Gríska skipið var á leið til
íran að sækja olíu þegar þrjár
flugvélar réðust á það. Ekki er
vitað frá hvaða landi flugvélarn-
ar eru.
Árásarflugvélarnar notuðu
byssur en hvorki eldflaugar né
flugskeyti að því er ráðuneytið
sagði.
Áhöfn olíuskipsins, sem skip-
uð er 15 Grikkjum og 15 Paki-
stönum, sakaði ekki, sem fyrr
segir, og er skipið nú á leið til
Dubai þar sem gert verður við
það.
Managua-Reuter
■ Varnarmálaráðherra Nic-
aragua, Humberto Ortego,
hefur beðið hermenn um að
spara skotfæri vegna hættunn-
ar á innrás Bandaríkjamanna
sem hann segir yfirvoandi.
Nú á þriðjudaginn voru liðin
fimm árfrá stofnun alþýðuher-
sveita Sandinista. í því tilefni
hélt varnarmálaráðherrann
ræðu á fjöldafundi í Managua
þar sem hann varaði við innrás
Bandaríkjamanna og hvatti al-
menning til að búa sig undir
harðræði og öfluga andspyrnu
ef til slíkrar innrásar kæmi.
Ortega varnarmálaráðherra
benti á að Nicaraguamenn eiga
sjálfir engar vopnaverksmiðj-
ur þannig að þeir verða að fara
sérstaklega vel með skotfæri
Eþíópía
Aðstoð til hvers?
■ Vandamál þróunarlanda
felast ekki aðeins í því aö
viðskipti þeirra við iónríkin
eru þeim stöðugt óhagstæð-
ari. Útflutningsvörur þcirra
hafa orðiö veröminni í
samanburði við innfluttar
iðnaðarvörur.
Vandamál þeirra verða
ekki heldur eingöngu rakin
til náttúruhamfara eða
veðurfarsbreytinga sem leiða
til uppskerubrests og hung-
ursneyða.
Ein meginorsök vanda-
mála þeirra er frumstæð
framleiðslutækni og efna-
hagsleg stöðnun. Tækniþró-
un í þessum löndum er hæg
sem á sér margar ástæður.
Hröð tækniþróun og aukin
framlög til rannsókna og þró-
unarstarfsemi er stöðugt
mikilvægari forsenda fyrir
samkeppni á heimsmarkaði.
Þróunarlöndin, með lágar
þjóðartekjur verja litlum
hluta þjóðartekna til slíkrar
starfsemi. Iðnríkin einoka
tækniþekkingu og tækni-
þekking „hleðst ekki upp” í
löndunum þar sem almenn
tæknimenntun er lítil og
fjárfestingaraðilar í nýrrí
tækni, leita gjarnan fremur
til erlendra aðila og flytja inn
tækniþekkingu. Hættan á
mistökum er talin meiri cf
leitað er til innlendra aöila.
Hinir erlendu aðilar hverfa
síðan á braut með þekking-
una að loknum framkvæmd-
um.
Á meðan gapið milli iön-
ríkjanna og þróunarland-
anna hefur breikkað stöðugt
á undanförnum áratugum
hefur nagandi, árstíðabund-
in samviska ýmissa Vestur-
landabúa kallað á ákveðna
aðstoðarstefnu gagnvart þró-
unarlöndunum.
Þróunaraðstoð eða
útflutningsbætur
Stefna iönríkjanna hefur
jafnan verið sú að virða að
vettugi menningarlega arf-
leifð þjóða og þjóðflokka
þróunarlandanna og horfa
framhjá sérstökum staðhátt-
um og efnahagsgerð land-
anna. Lausnin á vandanum
hefur veirð talin einföld.
Pjóðum þriðja heimsins hef-
ur einfaldlega verið ætlað að
taka upp samfélagsskipan,
miðstýrðra iönríkja, ýmist
sósíalíska eða kapítalíska og
flytja inn vestræna tækni og
vörur í miklum mæli.
Til að hrinda þessari stefnu
í framkvæmd hafa iönríkin
síðan sjálf eða í nafni al-
þjóðastofnana, veitt löndum
þriðja heimsins svokallaða
þróunaraðstoð sem í reynd
hefur verið útflutningsbætur
iðnríkjanna með eigin fram-
leiðslu. Þróunaraðstoðin
hefur gjarnan verið í því
formi að tiltcknum löndum
er veitt ákveðin upphæð til
að kaupa tækni og vörur frá
viðkomandi iðnríki.
Á allra síðustu árum hafa
menn lært af biturri reynslu.
Sú tækni og þær stofnanir
sem iðnríkin hafa flutt til
þróunarlandanna er grund-
völluð á vestrænum aðstæð-
um. Til viöhalds og reksturs
hinnar innfluttu tækni og
stofnana verða þróunarlönd-
in að stórauka innflutning á
vörum sem þeir framleiða
ekki sjálf og auka útflutning
á nýlenduvörum til að standa
undir auknum innflutningi.
En viðskipti iðnríkja og þró-
unarlanda hafa verið hinum
síðarnefndu stöðugt óhag-
stæðari með árunum og því
er hin innflutta tækni víða í
niðurníðslu vegna ónógs við-
halds og skorts á rekstrarvör-
um.
Nýtækni
Þeim skoðunum hefur vax-
ið fiskur um hrygg að vanda-
mál þriðja heimsins verði
ekki leyst einfaldlega með
innflutningi vestrænnar
tækni. Leysa verður vanda-
málin annars vegar með
breytingum á efnahagskerfi
heimsins sem tryggir þróun-
arríkjunum aukna hlutdeild
í heimsframleiðslunni og
hins vegar með þróun ný-
tækni („alternatív“ tækni),
þ.e. tækni sem byggir á
Uxar eru notaðir við gröft vatnsbóla sem vatn verður safnað í fyrir þurrkatímann.
menningarlegum og efna-
hagslegum aðstæðum í þró-
unarlöndunum sjálfum.
Hungursneyðin í Eþíópíu
hefur vakið upp miklar deilur
um hvernig aðstoða beri þró-
unarlöndin. Yfir sex milljón-
ir manna eru í hættu á
þurrkasvæðunum og þrátt
fyrir aðstoðina nú, sem fyrst
og fremst felst í matvæla-
sendingum, er algerlega
óvíst hvort bændum í fátæk-
ustu héruðum Eþíópíu muni
verða gert kleift að takast á
við þurrkatíðir næstu ára.
Sama staða gæti komið upp
aftur innan fárra ára. Árið
1974 ríkti mikil hungursneyð
í Eþíópíu.
Bændur Eþíópíu bíða
regntímans sem hefst í júní
og júlí. Ef uppskeran verður
góð eru landsmenn hólpnir
næsta árið. Landbúnaður í
Eþíópíu er mjög óframleið-
inn, jafnvel á afrískan mæli-
kvarða. 95% þjóðarinnar
stundar landbúnað, en hver
hektari lands gefur að jafn-
aði 750 kíló af korni á ári.
Sjálfsþurftarbændur víða í
Áfríku uppskera þrisvar til
.fjórum sinnum meiri upp-
skeru á hvern hektara. í
Eþíópíu uppskera flestir
bændur lítið meira en lág-
marksmagn sjálfum ser til
framfæris og búpeningi
sínum.
Ef eitthvað fer úrskeiðis.
það rignir ekki eða rignir of
seint, ef flóð skola burt jarð-
vegi og sáningu, verða bænd-
ur að selja eigur sínar til að
lifa af. Þegar búpeningurinn
er horfinn er forsenda heilu
byggðarlaganna horfin og
fólk fer á vergang.
Vegna þessa vítahrings
verða margir bændur þurrk-
unum að bráð. í orði kveðnu
ætti að vera auðvelt að inn-
leiða nýja tækni eða „græna
byltingu" sem hefur aukið
framleiðni í landbúnaði víða
í Asíu. Reynslan hefur þó
sýnt að þessi tækni skýtur illa
rótum í Afríku jafnvel þótt
bændur hafi fjármagn til að
kaupa áburð og rækti margs
konar tegundir korns.
Tilraunir vísindafólks
í Addis Ababa
Vísindamenn í Addis
Ababa hafa reýnt nýjar leið-
ir. Þeir vilja að fyrstu skrefin
í tækniframförum og fram-
leiðniaukningu í landinu fel-
ist í því að auka framleiðni
bústofnsins. Vísinda-
mennirnir starfa við hina Al-
þjóðlegu búfjármiðstöð Afr-
íku (ILCA) sem er hluti
Ráðgjafarstofnunar alþjóð-
legra landbúnaðarrann-
sókna.
Vísindafólkið vinnur að
tilraunum með tækni sem á
að vinna gegn áhrifum þurrk-
anna. En það er ótrúlegt en
satt að iðnríkin skera niður
framlög sín til rannsókna í
þágu þróunarlanda. Bretar
skáru t.d. niður framlag sitt
til ILCA um 5% að raungildi
milli áranna 1983 og '84.
Rannsóknafólkið á ILCA
leggur áherslu á þróun tækni
sem kemur bændum beint að
notum. Þeirra viðhorf er að
búpeningurinn keppi ekki
við bændur og búalið um
fæðuna heldur sé hann nauð-
synlegur í fæðuframleiðsl-
unni. Rannsóknafólkið full-
yrðir að bændur sem hafa
hlutfallslega meiri búpening
uppskeri meira en hinir.
Leifar uppskerunnar sem
mannfólkið etur ekki eru t.d.
mikilvægt fóður fyrir búpen-
inginn en hann nýtist sein
dráttardýr í staðinn, mykjan
sem áburður og eldsneyti og
kjötið er etið.
Það er jafnframt mjög
mikilvægt fyrir bændur að
búpeningurinn er trygging
fyrir reiðufé. í góðærum geta
bændurnir notað sölugróð-
ann af búfé til að kaupa
áburð eða betri sáðfræ. í
slæmu árferði selja bændur
búpeninginn og kaupa korn
og fæðu. Að sögn Frank
Andersons hjá ILCA halda
bændur á hálendi Eþíópíu
nægilega rnikinn búpening til
að fleyta þeim gegnum
tveggja ára þurrkatímabil.
og vopn ef til átaka kemur.
Hann sagði að höfuðverkefni
þjóðarinnar væri nú að brjóta
á bak aftur uppreisnarmenn
sem njóta stuðnings Banda-
ríkjamanna í vopnaðri baráttu
gegn stjórnvöldum. En hann
bætti því við að það yrði einnig
að koma á friði.
Ivar Jónsson
skriffar
Umbótatillögur
vísindamanna
í umbótatillögum ILCA
eru dráttaruxar rn.a. notaðir
til við skurðgröft og eru
bændur hvattir til að grafa
skurði þvert á hlíðar en ekki
langsum sem gert hefur verið
öldum saman. Með þessu er
vatni betur safnað og það
skolar síður burt frjósömum
jarðvegi.
Með umfangsmeiri áveit-
um eru dráttardýr notuð á
ódýran hátt til að grafa tjarn-
ir sem vatni er safnað í og
myndu duga yfir þurrkatím-
ann. Tæknin er einföld.
Mjög djúpar stórar skóflur
eru dregnar af tveim uxum
og einn maður stjórnar skófl-
unni (sjá mynd). Hver skófla
kostar rúmíega 6000 kr.
Vísindafólkið á ILCA hef-
ur einnig staðið fyrir kyn-
bótatilraunum en vandamál-
ið er að hin kynbættu dýr
þurfa jafnan meira fóður, en
þau gefa meira af sér, t.d. er
nyt kúa meiri.
Á ILCA-stofnuninni hefur
einnig verið unnin þróunar-
starf og tilraunir með nýja
tegund af plógum. Fyrir hina
nýju plóga er aðeins einum
uxa beitt en tveim uxum er
beitt fyrir þá plóga sem
bændur hafa hingað til
notað.
Rannsóknir og þróunar-
starf af því tagi sem ILCA
hefur unnið stefnir að því að
auka sjálfsþurftarbúskap
bændanna og grundvalla
efnahagsþróun sem byggir á
raunhæfari tækniþróun en
þróunaraðstoð iðnríkjanna.
En meginforsenda vanda þró
unarlandanna er staða þeirra
í efnahagskerfi heimsins sem
er viðhaldið af heimsvalda-
stefnu iðnríkjanna sem stefn-
ir að því að varpa þjóðum
þriðja heimsins í það gap
sem stöðugt breikkar milii
þróunarlandanna og iðnríkj-
anna.
(Byggt á The New Scientist o.fl.)