Morgunblaðið - 14.09.2004, Page 25

Barnsminnið kallar oft fram
skemmtilegar myndir af tilverunni.
Ég var hávær og uppátektarsöm í
æsku en á meðan flestir í fjölskyld-
unni kepptust við að siða mig ávarp-
aði Dóra mig alltaf „ljúflingur“. Fyrir
lítinn ólátabelg var þetta ómetanlegt.
Ekki svo að segja að mér hafi þar
með liðist hvað sem var í hennar nær-
veru. Ég bar óbilandi virðingu fyrir
henni.
Jóni föður mínum og Dóru var sér-
staklega vel til vina og lagði vinátta
þeirra grunninn að nánu sambandi
fjölskyldnanna. Þau töluðu saman
daglega þegar því varð við komið.
Bæði voru stríðin, hvort með sínu
lagi. Það var sérstök list hjá föður
mínum að kynda systur sína upp í líf-
lega umræðu. Oftast urðu fyrir valinu
stjórnmál og málefni líðandi stundar.
Þau voru pólitískt á öndverðum
meiði, Dóra framsókn en pabbi harð-
asta íhald. Þegar föðursystur minni
ofbauð skoðanir bróður síns gall við
hinumegin á línunni „Ja, Nonni, að
heyra í þér.“ En þau rifust aldrei.
Það eru forréttindi að hafa alist
upp í skjóli þessarar kynslóðar. Sög-
urnar af uppvextinum í Reykjavík
fyrir og eftir stríð. Skemmtilegar
uppákomur urðu ljóslifandi en alvar-
legur undirtónn fólst í því að við lærð-
um að meta lífsgæðin í dag.
Við áttum það til yngri kynslóðin
að véfengja frásagnirnar. Ein sagan
sem við fettum fingur út í var frá-
sögnin af byggingu KR-skálans í
Skálafelli. Efasemdir okkar urðu að
engu jólin 2002 þegar út kom annáll
framkvæmdanna í Skálafelli 1936–40.
Í ljós kom að timbrið í skálann hafði
verið borið upp fjallið í höndum og
þau höfðu verið ómetanlegir þátttak-
endur.
Dóra lagði sitt til í baráttu fyrir
kvenréttindum þó að hún hafi aldrei
staðið í eldlínunni á því sviði. Það var
ekkert sjálfsagt að stúlkur færu í
menntaskóla og yrðu stúdentar í
hennar ungdæmi, hvað þá að hefja
háskólanám. Hún fór út úr norminu
og skipaði sér í raðir þeirra kvenna
sem hófu að ryðja braut kvenna til
mennta og út í atvinnulífið.
Lífsförunautur Dóru var Ólafur
Jóhannesson, fyrrv. forsætisráð-
herra. Fjölskyldan var Dóru dýr-
mætust og friðhelgi heimilisins skipti
hana öllu. Frú Dóra blómstraði í hlut-
verki forsætisráðherrafrúar. Það trú-
ir því enginn hversu mikið álag emb-
ætti af þessum toga er á heimili. Frú
Dóra leysti hvert verkefni af festu og
öryggi. Ég var rosalega montin af
föðursystur minni á þessum tíma.
Hún var glæsilegur fulltrúi íslensku
þjóðarinnar.
Það skiptast á skin og skúrir í lífinu
þannig var það líka hjá Dóru og Ólafi.
Þeim varð þriggja barna auðið ásamt
því að tvíburar létust í frumbernsku.
Kristrún er gift Einari Pálssyni og
eru synir þeirra Ólafur Jóhannes og
Guðbjartur Jón sólargeislar ömmu
sinnar. Einkasonurinn Guðbjartur
lést rétt nítján ára, fjölskyldunni
harmdauði og sér í lagi frú Dóru. Frá-
fall Guðbjartar var fyrsta dauðsfallið
í minni tilveru sem olli mér sorg.
Yngst er Dóra en þær mæðgur héldu
heimili saman á Aragötunni.
Eftir fráfall föður míns treystist
vinátta móður minnar og Dóru. Þær
skiptust reglulega á matarboðum og
þá fékk ég oft að fljóta með. Eftir að
heilsu frú Dóru hrakaði hefur Dóra
yngri búið mömmu sinni öruggt skjól.
Hinn 3. sept sl. var mömmu boðið í
mat á Aragötuna en þá kom kallið og
matarboðið bíður betri tíma.
Að leiðarlokum er mér efst í huga
þakklæti fyrir samfylgdina. Guð
blessi minningu frú Dóru Guðbjarts-
dóttur.
Þinn ljúflingur
Jónína Guðrún Jónsdóttir.
Í dag, þegar ég kveð móðursystur
mína Dóru Guðbjartsdóttur hinstu
kveðju leita á hugann minningar frá
liðnum tíma þegar alltaf virtist vera
sólskin líkt og sumarið, sem nú er
senn á enda. Mjög kært var með þeim
systrum móður minni og Dóru. Töl-
uðust þær við nær daglega og nutum
við börnin þess að frændgarðurinn
var stór og samskiptin voru góð.
Dóra sýndi öllu því áhuga, sem við
tókum okkur fyrir hendur líkt og um
hennar eigin börn væri að ræða. Allt-
af var hún tilbúin að aðstoða þegar
leitað var til hennar sama hvort um
var að ræða að leiða heldur uppburð-
arlítinn nemanda í gegnum latneska
málfræði eða þýskar endursagnir.
Allt sem hún hafði lært í Menntaskól-
anum mundi hún og skaut okkur, sem
yngri erum, ref fyrir rass með ná-
kvæmni sinni og kunnáttu.
Alltaf hafði hún tíma fyrir okkur
þrátt fyrir annríki. Einhvern veginn
datt manni aldrei í hug að spyrja um
það. Örlæti hennar var mikið.
Þegar ég eignaðist börn eignuðust
þau ömmu Dóru, sem fylgdist með
þeim þroskast og dafna og verða full-
vaxta fólk. Hún fylgdist með námi
þeirra og lífi fram á síðasta dag.
Ég þakka fyrir að hafa átt Dóru að
og fyrir hversu góð hún var mér alla
tíð.
Ég votta frænkum mínum og fjöl-
skyldum þeirra innilega samúð.
Ásta J. Claessen.
Haustið er að ganga í garð, laufin
farin að fölna og fjúka, fallegt og gott
sumar er að kveðja. Við sjáum nýja
og glæsilega kynslóð þroskast, al-
búna til að takast á við tækifærin sem
alls staðar bíða. Á sama tíma kveðjum
við þá sem á langri ævi hafa lagt mik-
ið af mörkum og voru með í að móta
það sem við búum við í dag.
Ein af þessum samferðamönnum
er Dóra Guðbjartsdóttir sem við
kveðjum í dag. Hún á að baki langan
og farsælan æviferil þótt líf hennar
og barátta hafi ekki alltaf verið dans á
rósum. Hún og Ólafur Jóhannesson,
fyrrum forsætisráðherra og formað-
ur Framsóknarflokksins, gengu í
hjónaband árið 1941. Áður hafði hún
gengið menntaveginn eins og sagt
var í þá daga. Hún tók stúdentspróf
frá Menntaskólanum í Reykjavík og
stundaði nám við Háskóla Íslands.
Dóra kaus að helga sig heimilinu og
börnunum og vestur á Aragötu
bjuggu þau sér glæsilegt heimili sem
við samferðamenn og samverkamenn
heimsóttum við ýmis tækifæri.
Það fór ekki framhjá neinum
hversu þau Ólafur voru samhent og
samrýnd og Dóra stóð fast við hlið
honum í þeim illviðrum sem hann
þurfti að ganga í gegnum. Í þeirri
orrahríð allri var ekki aðeins sótt að
stefnu og störfum Ólafs Jóhannes-
sonar fyrir hönd Framsóknarflokks-
ins, heldur jafnframt persónu hans og
heimili. Við sem þekktum Ólaf vel á
þessum árum vissum hversu dýr-
mætt það var fyrir hann að eiga
öruggt skjól vestur á Aragötu þar
sem Dóra réði ríkjum.
Dóra Guðbjartsdóttir tók um langt
árabil virkan þátt í félagsstarfi Fram-
sóknarkvenna í Reykjavík. Hún var
áhugasöm í starfseminni og lagði
mikið af mörkum. Hún vildi taka þátt
í starfinu og nauðsynlegum verkefn-
um, en hún sagði að fjölskylduhögum
sínum væri þannig farið að hún vildi
sjálf ekki sækjast eftir forystuhlut-
verkum. En Dóra var líka sá ráðgjafi
sem Ólafur leitaði lengst og oftast til í
erli stjórnmálanna. Þeir sem þekktu
hana vissu að hún var einörð og
hreinskiptin, hafði ákveðnar skoðanir
og hélt þeim hiklaust fram. Ólafur
öðlaðist ekki aðeins styrk og þrek á
heimilinu heldur var Dóra honum fé-
lagi, samverkamaður og ráðgjafi í
flestum málum. Með þeim hætti tók
hún miklu virkari þátt í þjóðmálum
en yfirleitt kom fram út á við. Þetta
hefur vafalaust haft mikil áhrif, með-
al annars á festu, hugrekki og forystu
Ólafs Jóhannessonar í málefnum ís-
lensku þjóðarinnar og Framsóknar-
flokksins.
Það var alltaf gott að leita til Dóru.
Hún svaraði í símann þegar hringt
var á Aragötuna og öllum var tekið
með vinsemd. Við framsóknarmenn
minnumst góðra starfa hennar með
virðingu og þakklæti. Við Sigurjóna
kveðjum góðan vin sem alltaf reynd-
ist okkur vel. Við biðjum góðan Guð
að styrkja dætur hennar, tengdabörn
og barnabörn í sárum missi.
Halldór Ásgrímsson.
Frú Dóra Guðbjartsdóttir er til
moldar borin í dag. Þar kveðjum við
merka ágætiskonu að loknu löngu og
mikilvægu ævistarfi. Dóra varð stúd-
ent frá Menntaskólanum í Reykjavík
1935 og hóf nám við Háskóla Íslands.
Þar hóf einnig nám í lögfræði nýstúd-
ent úr Menntaskólanum á Akureyri,
Ólafur Jóhannesson frá Brúnastöð-
um í Fljótum og felldu þau hugi sam-
an. Ekki hófu þau hjúskap eða sam-
búð strax eins og nú tíðkast heldur
stóð tilhugalíf þeirra í sex ár en þau
fóru ekki að búa fyrr en þau giftust
1941, en þá hafði Ólafur nýlega lokið
embættisprófi. Ekki var þar auður í
búi í fyrstu og lýsti Ólafur því síðar að
þá áttu þau engin húsgögn önnur en
einn dívan. Ólafur taldi að þau hefðu
ekki verið síður hamingjusöm en
unga fólkið sem hefur búskap í dag og
vill ekkert nema fullbúnar glæsiíbúð-
ir og innbú frá fyrsta degi.
Ólafur Jóhannesson var afburða-
maður og hafði traust manna þannig
að hann gat valið úr störfum og
vænkaðist því hagur þeirra fljótlega.
Frú Dóra helgaði heimili og fjöl-
skyldu krafta sína allt frá því er þau
hófu búskap. Hún bjó Ólafi það skjól
sem aldrei brást á hverju sem gekk,
bæði á friðsömum árum hans við lög-
fræðistörf, við rannsóknir og kennslu
eftir að Ólafur varð prófessor og síðar
í erilsömu og stundum átakamiklu
stjórnmálastarfi. Ólafur var afburða-
fræðimaður og enginn dregur lögvísi
hans í efa. Rit Ólafs „Stjórnskipun Ís-
lands“ er höfuðrit á sínu sviði og bibl-
ía allra þeirra sem vilja standa að
vandaðri stjórnsýslu og marktæku
stjórnmálastarfi.
Árið 1956 urðu þáttaskil í lífi þeirra
hjóna er Ólafur hóf virka þátttöku í
stjórnmálum. Hann var að mínu mati
einn allra vitrasti og mikilhæfasti
stjórnmálaforingi Íslendinga á síð-
ustu öld. Nánasti ráðgjafi hans í
vandasömu stjórnmálastarfi var frú
Dóra að öðrum ólöstuðum. Hún var
hreinskiptin og einörð, vinur vina
sinna og mótaði sér ákveðnar skoð-
anir um menn og málefni. Ólafur varð
sem dómsmálaráðherra fyrir skipu-
lögðum ofsóknum, heiftúðugri en
dæmi eru til um íslenska stjórnmála-
menn. Frú Dóra stóð þá sem enda-
nær óbilandi að baki manni sínum en
vafalaust hefur hún og fjölskyldan
tekið þær nærri sér. Gestrisni var
henni í blóð borin og oft var fjölmenni
samankomið á heimili þeirra á Ara-
götunni. Raunir sneiddu ekki hjá
þeirra garði, en þau misstu tvö
stúlkubörn og síðar uppkominn son,
Guðbjart, hinn mesta efnismann, gáf-
aðan og upprennandi skáld.
Að leiðarlokum þakka ég frú Dóru
vinsemd og hvatningu, votta dætrum
hennar og fjölskyldu allri samúð
mína. Við framsóknamenn fyrir norð-
an kveðjum hana með virðingu og
þökk.
Páll Pétursson.
Kveðja frá
Thorvaldsensfélaginu
Dóra Guðbjartsdóttir, sem hér er
kvödd í dag, gekk í Thorvaldsens-
félagið 14. febrúar 1976.
Hún var glæsileg, hún var vönduð,
hún var hlý og félagslynd kona, sem
ávallt var boðin og búin að taka þátt í
þeim störfum sem henni voru falin í
þágu félagsins og hún gerði það af
ljúfmennsku og áhuga, enda var
henni annt um velferð þess. Hún sat í
stjórn félagsins frá árinu 1986 til árs-
ins 1990 og auk þess átti hún sæti í
ýmsum nefndum þess. Hún vann
lengi sem sjálfboðaliði í verslun okkar
„Thorvaldsensbazarnum“. Þar nutu
hennar góðu eiginleikar sín einkar vel
og var hún elskuð og virt bæði af sam-
starfskonum og viðskiptavinum.
Dóra lét sig ekki vanta á fundi félags-
ins og mætti á þá svo lengi sem heils-
an leyfði, síðustu árin í fylgd dóttur
sinnar og nöfnu.
Thorvaldsensfélagið á Dóru mikið
að þakka og við félagskonur kveðjum
nú trausta og góða samstarfskonu
með þakklæti og virðingu og biðjum
henni Guðs blessunar.
Fjölskyldu hennar sendum við
innilegar samúðarkveðjur.
F.h. Thorvaldsensfélagsins,
Sigríður Sigurbergsdóttir, form.
 Fleiri minningargreinar
um Dóru Guðbjartsdóttur bíða birt-
ingar og munu birtast í blaðinu
næstu daga. Höfundar eru: Leó E.
Löve, Sigrún Magnúsdóttir, Sigrún
Sturludóttir, Þóra Þorleifsdóttir og
Áslaug Brynjólfsdóttir.
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. SEPTEMBER 2004 25
✝ Hjördís Odd-geirsdóttir fædd-
ist á Múlastöðum í
Flókadal í Borgar-
firði 12. maí 1929.
Hún andaðist á
hjúkrunardeild
Hrafnistu í Reykja-
vík 1. september síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Þor-
gerður Guðmunds-
dóttir húsfreyja, f.
1890, d. 1974 og Odd-
geir Guðmundsson
bóndi, f. 1893, d.
1957. Systkini Hjör-
dísar eru Hrefna Magnúsdóttir, f.
1924, Sigrún Oddgeirsdóttir, f.
1926, Guðmundur Oddgeirsson, f.
1931, d. 1954 og Skúli Oddgeirs-
son, f. 1934, d. 1983.
Hinn 31. júlí 1952 kvæntist
Hjördís Þorvaldi Daníelssyni, frá
Kollsá í Hrútafirði, flugvirkja og
húsasmíðameistara hjá Loftleið-
um, f. 8. júní 1920, d. 7. nóvember
1973. Börn þeirra eru: 1) Gerður
G., lengst af kennari í Kaup-
mannahöfn, f. 10. maí 1951, d. 10.
desember 2002. Eiginmaður
Gerðar er Torkil Frederiksen,
ráðgjafi fræðsludeildar Karlebo-
bæjar í Danmörku, f. 18. febrúar
1949. Dætur Gerðar og fyrri eig-
inmanns hennar, Finns Søbjerg
Nielsen matreiðslumeistara, f. 20.
júlí 1944, eru a) Þóra Pia Finns-
dóttir, nemandi við Dansk Design
Skole í Kaupmannahöfn, f. 14. maí
1974, sambýlismaður Jesper Søe,
f. 28. desember 1969, og eru börn
þeirra Kaja, f. 10. september 2000
og Þorvaldur, f. 29. nóvember
2002, og b) Ida
Hrönn Finnsdóttir,
nemandi við Kaup-
mannahafnarhá-
skóla, f. 10. apríl
1979. 2) Eva G., for-
stöðumaður Grasa-
garðs Reykjavíkur,
f. 30. apríl, gift Birni
Gunnlaugssyni, til-
raunastjóra Garð-
yrkjuskóla ríkisins,
f. 14. september
1956, börn þeirra
eru Halla, nemandi
við Háskóla Íslands,
f. 28. desember 1983
og Hjördís, nemandi í Hagaskóla,
f. 24. september 2000. 3) Herdís
B., f. 10. desember 1955, d. 17.
október 1989. 4) Óskar Már, við-
skiptafræðingur í San Diego í
Bandaríkjunum, f. 20. janúar
1962. Sonur Óskars og Valgerðar
Halldórsdóttur félagsráðgjafa, f.
25. desember 1961, er Ævar Már,
f. 19. júlí 1983.
Hjördís ólst upp á Múlastöðum
og lauk fullnaðarprófi frá far-
skóla í sveitinni. Hún lagði ung
leið sína til höfuðborgarinnar þar
sem hún lauk námi í Húsmæðra-
skóla Reykjavíkur 1948 og gerðist
síðar húsmóðir. Eftir lát Þorvald-
ar starfaði hún sem verslunar-
maður, lengst af í töskuverslun-
inni Drangey við Laugaveg og
stundaði rekstur gistihúss um
skeið. Hjördís tók þátt í kven-
félagsstarfi Laugarneskirkju og
sat um tíma í sóknarnefndinni.
Útför Hjördísar fer fram frá
Fossvogskapellu í Reykjavík í dag
og hefst athöfnin klukkan 13.30.
Það var árið 1980 að ég kynntist
Hjördísi fyrst. Hún var þá ekkja og
bjó í stóru raðhúsi í Fossvoginum,
útivinnandi hálfan daginn og með
erlenda ferðamenn í gistingu á
sumrin. Hún hafði búið fjölskyldu
sinni fallegt heimili þar sem allt var
á sínum stað og var mér vel tekið af
henni.
Hjördís var Íslendingur í merg
og bein en þrátt fyrir það var Norð-
ur-Ameríka uppáhaldsheimsálfan
hennar, einkum Kalifornía. Þar átti
hún bestu stundir lífs síns og oft
hvarflaði hugurinn þangað í leit að
betri tíð þegar á bjátaði. Þótt hún
byggi þar aðeins í nokkur ár mark-
aði dvölin þar spor sem ekki máðust
á langri ævi.
Ferðalög til heitari landa voru
hennar líf og yndi, aldrei var
minnst á það að fara til Grænlands
eða Færeyja, hún var hrifnari af
suðlægari breiddargráðum og ferð-
aðist víða um ævina bæði á meðan
Þorvalds naut við og síðar. Tók hún
þá gjarnan þátt í bændaferðum sem
hún hafði gaman af. Hún naut þess
einnig að ferðast innanlands, því að
þótt hún yrði í raun borgarbarn var
sveitakonan í henni aldrei langt
undan. Hún kvartaði undan því hve
fáar rollur sæjust úti í haga og dáð-
ist að spengilegum hryssum. Varð
henni þá stundum hugsað til æsku-
áranna þegar hún var kúskur í
vegavinnu uppi í Borgarfirði.
Húsmóðurstörfin urðu hlutskipti
Hjördísar eins og annarra kvenna
af hennar kynslóð. Hún gerðist hús-
móðir á stóru heimili þótt að ekki
væri laust við að annar vettvangur
hefði freistað ef það hefði staðið til
boða á sínum tíma. Af skyldurækni
tók hún að sér þetta hlutverk að sjá
um barnauppeldi, matseld og þrifn-
að af þeirri kostgæfni sem henni
var eiginleg. Kjölfesta í fjármálum
var hennar aðall og tók hún
snemma að sér að sjá um fjármál
heimilisins, er óhætt að segja að
það hlutverk hafi hún rækt farsæl-
lega.
Hjördís var orðin fullþroska þeg-
ar sjónvarpið kom til sögunnar og
yfir það hafin að sitja fyrir framan
skjáinn löngum stundum. Heldur
var gripið í góða bók, hvort sem
voru sögur eða ljóð. Við skiptumst
oft á skoðunum um bókmenntir,
sagnfræði og þjóðfélagsmál þegar
tækifæri gafst. Leikhúsferðir voru
henni einnig yndi og í mörg ár var
hún með áskrift að leiksýningum
sem hún sótti ásamt vinafólki sínu.
Hjördís hefur verið fjarri heims-
ins glaumi í allmörg ár, friðsæl á yf-
irborðinu en erfitt að spá í hvað lá
undir niðri. Nú er löngu ferðalagi
lokið, þetta skeið á enda runnið. Ég
kveð Hjördísi með orðum Einars
Benediktssonar, skáldsins sem hún
unni mest:
Meðan landsýn höfin hylja,
hamrar fjötra vatnsins æð,
meðan orð ei andann dylja,
eru himnadjúpin væð.
Hvar sem afrek vits og vilja
verndar hending minnisstæð,
svo skal andvörp sálar skilja
sólarvald í guða hæð.
Björn Gunnlaugsson.
HJÖRDÍS
ODDGEIRSDÓTTIR
REYNSLA • UMHYGGJA • TRAUST
Þegar andlát ber að höndum
Önnumst alla þætti útfararinnar
ÚTFARARSTOFA
KIRKJUGARÐANNA
Vesturhlíð 2 • Fossvogi • Sími 551 1266 • www.utfor.is