Sunnudagsblaðið - 16.05.1965, Side 10

>WWW»WIWIWIW*IMimWWWWWWWWWWIWWW>WWMIMHWWW»WWHMWWWWII»W

Minningargreinar
og afmælisgreinar
FLEIRUM en Agli Skallagrímssyni verður
tregt tungu að hræra, þegar mæla á eftir kæran,
látinn vin. Eg geri mér því fullljóst, aS það sem
ég fjalla um í eftirfarandi línum, er viðkvæmt
mál. 1
Margir hafa mesta ýmugust á eftirmælum í
blöðum og lesa þær alls ekki, nema þau fjalli
um eirihvem nákunnugan. Mér er öfugt farið.
Eg held að ég lesi, eða a.m.k. líti yfir, flestar
minningargreinar, sem ber fyrir augu mér. Auð-
vitað þær, fyrst og fremst. sem eru um fólk,
sem ég hefi þekkt, ellegar þá aðstandendur
þess. En aðrar les ég, satt að' segja, mest af
forvitni. Sagt er að hér á landi þekki allir alla.
Ýkjur eru það að vísu, en séu minningargrein-
ar skibnerkilega skrifaðar og nefndir nokkrir for-
feður fog afkomendur), þá kemur oftast í ljós,
að sæmilega glöggur lesandi karinast oftast við
einhvern af skylduliði hins látna, enda þótt hann
kannist ekkert við hann sjálfan. Með þessum
lestri er því hægt að auka við þekkingu sína
á mönnum, lífs og liðnum, lífskjörum fólks og
jafnvel hag og ástandi heilla byggðarlaga.
Við skulum nú gera okkur ljóst, í hvaða til-
gangi minningargreinar eru skrifaðar. En hann
sýnist mér vera einkum þre'nns konar: í fyrsta
lagi — til þess að tjá persónulegan söknuð sinn
og missi; í öðru lagi — til þess að votta að-
standendum samúð sína; í þriðja lagi — til að
kynna lífskjör og æviatriði hins látna, reisa
honum m.ö.o. eins konar minnisvarða í orðum.
Helzt þurfa eftirmæli að innihalda alla þessa
þætti til þess að geta talizt markverð, einkum
þó þann síðasta. Eitt stórkostlega erfiljóðaskáld
þjóðar vorrar, að fornu og nýju, Egill Skalla-
grímsson, skildi þetta glögglega: 1 •
„Hlóðk lofköst,
þann lengi stendr
' óbrotgjarn
í bragar túni.”
er hann mælti eftir kærasta vin sinn, Arinbjörn
hersi.
Nú langar mig til að gera stutta grein" fyrir
því hvemig ég óska, að þær minningargreinar,
sem ég tel vel samdar, eigi að vera, og skal það
þó fyrst talið, hvernig þær eigi ekki að vera.
Það getur ekki talizt annað en eðlilegt, að sá
sehi semnr eftirmæli tjái persónulegan söknuð
sinn og tjái ástvinum samhryggð. Eg hefi lesið
margar slíkar greinar, gullfallegar, einlægar og
hjartnæmar. En þær eru sumar svo, að þær veita
alls engar eða litlar upplýsingár um þann, látna
sjálfan. Þær höfða aðeins til nánustu ástvina og
vina hins látna. Almennt gildi hafa þær lítið.
En eiga þá slík persónuleg eftirmæli erindi í
dagblöð, fyrir almenningssjónir? Mundi ekki gott
og einlægt samhryggðarbréf til ástvina hins
látna gera sama gagn og vera jafnvel ennþá kær-
komnara, því að með því er tengt ennþá nánara
og innilegra band milli bréfritara og aðstandenda.
Eg hefi þekkt til slíkra samúðarbréfa, sem geymd
hafa verið eins og kær dýrgripur um aldur og
ævi hjá ástvinum látins manns eða konu. Þetta
er eðlilegl í alla staði. Bréfritarinn ber ekki
söknuð sinn á torg, samúðin og samhryggðin eru
þá hljóðlát séreign, sem ekki fer á milli fleiri
aðila, bréfið verður eins og varanlegt samúðar-
handtak. Þannig held ég líka að nærgætnasta
samúðin yrði sýnd, þegar lítið bam fellur frá, í
stað þess að skrifa um það eftirmæli fyrir al-
mennings sjónum. Það má skrifa fallega hug-
vekju um lítið, látið barn, en almennt gildi get-
ur hún varla haft, ungbarn er auðvitað alltaf ó-
skrifað blað í augum annarra en nánustu ást-
vinanna. Mundi ekki samúðin vera í smekklegra
og innilegra ljósi, ef hún kæmi í fallegu, per-
sónulegu samúðarbréfi?
En til þess að minningargrein fyrir hinn al-
menna lesanda þarf fleira til að koma en þessa
tvo þætti. Ef greinarhöfundurinn ætlar að reisa
látnum vini minnisvarða í órðum, „óbrotgjaman
lofköst”, sem ókunnugur lesandi man lengur en
til næsta morguns, verður hann að bæta fleiri
þráðum í vef sinn. Mannfræði þarf að koma til,
þótt ekki séu ættir raktar í
marga liðu. Ýtarleg ættartala til
Jóns Arasonar eða séra Einars
í Eydölum getur borið annars
góða grein ofurliði. En ókunn-
ugur lesandi vill fá að heyra
nöfn nánustu forféðra, svo og
nöfn barna og e.t.v. barnabarna,
svo fremi, að fólk þetta sé kom-
ið til vits og ára.

♦ ' |
f ?

HWWHWMMWMWWWWWWWWMWMHMViWWWWWWWWHWWHMHMWWWM*1
378 SUNNUDAGSBLAÐ - AÞÝÐUBLAÐIÐ