Sunnudagsblaðið - 20.03.1966, Blaðsíða 20

nes í Bjarnarfirði undir dóm, var
þar einn dómandi Nikulás príor
á Möðruvöllum Þormóðsson. Fram-
bar biskup það bréf, að Jón Þor-
vaJdsson ábóti hefði lúkt sér (borg-
að sér) hana í skuld þá hann var
prestur og officiales Hólakirkju,
þar á móti frambar Eiríkur ábóti
bréf góðra manna innsiglun, að
Bjarni Þórarinsson (sá var kallað-
ur hinn góði maður) og Solveig
Guðmundsdóttir kona hans, hefði
selt Gunnari Jónssyni conventu-
bróður á Þingeyrum þá jörð og
meðkenndist það, þau hefði upp-
borið fyrir hana vegna klausturs-
ins II hundr. og L (50) hundr.
gyllini (pen.) og það kaup hefði
Jón ábóti staðfest með fullum
gjörningi, við fyrnefnd hjón, fyrir
því hafði Jón Þorvaldsson ekki
mátt þessa jörð afsala nema fyrir
nauðsyn klaustursins eða fyrir
aðra jafngóða fasteign og þó með
samþykki bræðranna, þar fyrir
dæmist jörðin Kaldaðarnes ó-
bryggðanieg eign Þingeyraklaust-
urs vera og verið háfa siðan hún
var fyrst seld, enn biskup skyldi
eiga löglegan aðgang að erfingj-
um Jóns ábóta til svo mikilla pen-
inga sem hann tók fyrir jörðina”.
Er svo að sjá á bréfi þessu að
Gottskálk sem ekki var leiðitamur
hafi hér vægt fyrir Eiríki ábóta,
en heklur grunar mann að Gott-
skálk hafi viljað ná betra tangar-
haldi á erfingjum Jóns, var Jón
Sigmundsson höfuðandstæðingur
hans þar aðili. En af þessu sést
að Eiríkur ábóti var mikilsháttar-
maður og fylginn sér scm ckki lét
hlut sinn frekar on hinir fyrri
Þingeyrarábótar scm tíðum stóðu
í málaferlum við Hólabiskupa, er
oftast vildu þrengja hag klaust-
ursins og skerða sjálfræði ábóta.
Eiríks naut því of skamraa hríð.
Seinasti ábóti Þíngcyrarklausturs
var Helgi Höskuldsson ábóti 1519
— 50 eða 31 ár, er á lífi 1552.
Helga er getið við textamentun
(erfðaskrá) Gottskálks biskups
Nikulássonar miðvikudaginn fyrir
Barnakarsmcssu 1520, ásamt mörg-
um klerkum biskupSdaémisins.
Það sama ár var Helgi staddur
að Hólum á Thómasarmessu fyrir
jól og helztu prcslar fyrir vestan
bcjði (Öxuadahliciði) og tcttu af
sínni hálfu Fétur prest FaLson
til að hafa ráð og • umboð Hóla-
kirkju og.hennar fé með Jóni Ara-
syni.
Þá ér þess getið að Helgi ábóti
kom með mikið fjölmenni og gekk
milli bardaganna á Sveinastöðum
í Yatnsdal 1521 er þar var ann-
arsvegar Teitur ríki lögmaður Þor-
leifsson og hinsvegar Jón Arason
þá biskupsefni og Grímur lögmað-
ur Jónsson Ökrum, er sagt að
Helgi fengi litla þökk frá Jóni
biskupi fyrir það tiltæki sitt og 1-
hlutun og var Helga ábóta stefnt
til Hóla í málum þessum, mun hér
farið eftir Árbókum Espólíns hyerj
ar sakir Voru á hann bornar.
Var Helga stefnt fyrir dóm Jóns
prests Finnbogasonar officiales og
XII presta hans, fyrir það að í
fyrstu hefði hann ekki lukt þau
XX hundruð, er hann gekk í borg-
un fyrir Ásgrím.Firinson.og gjald-
ast átti Hólakirkju í'sakeyri, eftir
reikning og eigin handskrift Gott-
skálks biskups, var þá dæmt að
Ásgrímur skyldi þau sjálfur gjalda
ef ógoldin væi'u í næstu fardögum,
en Helgi ábóti skilinn við þá skuld,
ef hann hefði enga peninga • af
Ásgrími uppprið, því hann ætti
ekki í nokkurri veraidlegri borgun
að standa um leikmannamál. Það
var önnur sök, að ei hefði hann
aítur goldið þá peninga, er hann
hefði til láns tekið af' Hólakirkju
og skyldu þeir goldnir í naéstu far*
dögum. Það var hið þriðja, það
að hann hefði eigi lokið dómkirkj-
unni silfur það er Gottskálk bisk-
up hafði honum fcngið. Það dæmd-
ist hann cinnig skyldur að gjalda
í næstu fardögum. Fjórða að hann
hefði samneytt þeim mönnum er
gripið hefðu hesta fyrir Hóla-
kirkju, dæmdist það að hann
skyldi leiða til tvö • vitni lögléga,
að hann hefði það ckki gjört,,síð-
an hann vissi þeim sök á;gefna.
Fimmta um samncyti og styrk er
hann veitti þeim mönnum er vógu
Árna Bessason, kirkjunnar þjón-
ustumann, og særðu tju menn aðra
lærða og leika, vottuðu þá sök
2 prcstar og aðrir fleiri. Fyrir
það skyldi Helgi ábóti synja með
eiði, eða taka lausn og skrift af
Jóni presti Finnbogasyni offici-
alis. Er að sjá sem officialis hafi
cigi vijjað þaíja á flcjga og vaun
Jóii prestur Ara,es þar Utið a”.
Hér hafa ýmsar sakir veríð'týnd-
ar á Helga ábóta.Þingst á mctun-
irm er afskipti hans af SVeins-
staðareið. Hefur Jón Arason hér
ætlaðu að koma Helga undir, sem
vírðist standa á sjálfstæðri afstöðu
dómklerka. Hér var Hólavaldið enn
að verki og vildi læga sjálfræði
Þingeyraábóta. Munu afskipti
Helga af bard. á Sveinast. hafa
verið þau ein að vilja koma í veg
fyrir frekari vandræði, en ofsi
Jóns Arasonar og metnaður er hér
augljós í þessu máli þó minning
hans áð öðru sé hugstæð. Fór svo
að gott varð á millum Jóns bisk-
ups og Helga ébóta, var Helgi
staddur á Hólum í þýðingarmikl-
um erindagjörðum tiunda dag jóla
1526 er Jón biskup Arason tók
reikning af Pétri presti Pálssynl
ráðsmanni fyrir alla peninga Hóla-
staðar fríða og ófríða heima og
á búum staðarins, kirkjunnar orna-
mentun (kirkjumunum) og cléno-
dia (skartgriþum), i kaleikum,
bókum og skrúða, einriig gamalt
borðsilfur kírjunnar og búshluti
staðarins. Þá var Helga ge'tið i
brúðkaupi á Hólastað 1533, þeirra
Þórunnar Jónsdóttur biskups Ara-
sonar og ísleifs Sigurðssonar á
Grund. Má ætla að þá hafi hcldur
verið gengið saman með þéirrt á-
bóta og biskupi. Ætlun Jóris bisk-
ups var að séra Björn prestur og
officiales á Melstað soriur hans
tæki við Þingeyrarklaustri éftir
daga Helga ábóta. Svo fór að siða-
skifti urðu í landinu og stóð Jón
biskup og syriir hans sem hétjur
gegn lútlierskurini og liðu pislar-
vættisdauða i Skálholti 7. nóv.
1550. Varð ckki af því að Björn
yrði ábóti að Þingeyrum, cn Helgi
lifði fram yfir siðaskifti og hafði
vcrið ágætur ábóti, þó Vcrið nokk-
úð fjölþreifiriri í kvennamálum.
Gckk harin þrisvár til Rómar að
taka laUsn páfa, hann átti börn
við melnlausum kojium scgir í
Skarðsárannál. Kristján 3. kon-
ungur tók urtdir sig Þingeyrar-
klaustur scm örinur landsins klaust
ur. Þlrigcyrarklaustur var auðug-
ast norðlenzku klaustranna, átti
65 jarðir, auk ítaka í reka og ann-
arra réttinda.
í Sigurðarrcgistrum frá 1525
(prcntað i. Forubrcfas^Juiup) ev
hákv^œ $$$ y{jr jtéít, pif
-----HÍ
1D8 öVíWUDA5i3BtAÐ - AtMOUBbADU)