Eintak - 10.03.1994, Síða 37

„Er hugsanlegt að það sem þjáir samtímalistina sé visst
lögmál: menn lokast inn í grafhýsi sínu úr rammgerðu
gildismati, ef það hleypir engum öðrum að, líkt og henti
hugsjónirnar í austurvegi, þrátt fyrir kenningar vitringanna?"
Myndlist
GUÐBÉRGUR BERGSSON
Nútímalok
í Nýlistasafninu
Erla Þórarinsdóttir
Nýlistasafnið_____________
Samtímalistin kann að vera at-
hyglisverð sem heild. Einstök verk
hennar orka tvímælis. Stundum
gengur svo langt, að þegar komið er
á sýningar vill gesturinn heldur
horfa út um glugga snyrtilegu safn-
anna og galleríanna en á listaverk-
in. Útsýnið er fegurra og efnismeira
en það sem listamaðurinn hefur
fram að færa. Ástæðan fyrir þessu
er sú, að samtímalistin ber keim af
heiminum og því ástandi sem þar
ríkir. Múgurinn er meira virði en
einstaklingur. Á sama hátt er sýn-
ingarheildin gerð að mikilsverðara
atriði en einstök verk. Listamaður-
inn, sem er vera sniðin úr mót-
sögnum og veðragný, máir sig út á
kostnað samræmdrar niðurröðun-
ar eða smekklegrar upphengingar.
Erla Þórarinsdóttir, sem sýnir í
Nýlistasafninu um þessar mundir,
leggur höfuðáherslu á niðurröðun
og blæ. Sýning hennar hefur yfir sér
aldamótaandrúmsloft. Birta úr
ljósrörum bregður yfir verkin til-
fmningu íyrir fögru andláti ein-
hvers sem maður saknar ekki sáran
en reisir engu að síður minnis-
varða. Höggmyndir Erlu eru minn-
isvarðar gerðir til þess að standa út
á víðavangi, kannski í engum til-
gangi. Þær eru ekki heiðursmerki
eða stöplar handa hetjum til að
standa á og rétta út hönd eða breiða
út faðminn á móti fólki framtíðar-
innar. Tröppurnar, sem liggja upp,
liggja ekki að neinu. Allt eru þetta
einhvers konar grafhýsi, grafhýsi
ofan jarðar, ekki döpur heldur lit-
rík og í nútímalokastíl.
Þarna eru líka nokkur rúm, tóm
rúm, eitt er klakarúm, annað er
legubekkur úr vönduðu efni,
skrautlegu. Rétt hjá því hangir
sængurhiminn sem bylgjast í sama
lit og himinninn þegar hann er
heiðríkastur en hefúr orðið viðskila
við hvíluna. Einu gildir það, hún er
galtóm. Sá sem svaf í henni hefúr
verið lagður til hinstu hvíldar fyrir
löngu.
Hinn létti jarðarfararblær yfir
sýningunni gerir áhorfandann ekki
verulega dapran en minnir hann
örlítið á það sem Pólverjar voru að
gera í listum á meðan hörmungar
styrjaldarinnar voru þeim í fersku
minni. Litirnir á blænum voru
drungalegri en hjá Erlu, oft eins og
svört tjara eða tjargað efni.
Það að fjalla urn hverfulleikann
er vandasamt, og erfitt verk að sýna
manni söknuðinn í efni, í staðinn
fyrir að nota til þess orð eða texta.
Á síðustu áratugum hefur hugblær-
inn líka átt sæg af mönnum sem
fjalla um litróf hans. Með nýrri öld
hverfa listamenn aftur til efnisins
án þess að harma eða gráta hug-
myndina eina og sér. Hvernig það
verður gert vita fáir, en það verður
ekki án efasemda um gildin eða
kjarks sem spyr:
Er hugsanlegt að það sem þjáir
samtímalistina sé visst lögmál:
menn lokast inn í grafhýsi sínu úr
rammgerðu gildismati, ef það
hleypir engum öðrum að, líkt og
henti hugsjónirnar í austurvegi,
þrátt fyrir kenningar vitringanna?
Þannig glatast framsæknin vegna
tómrar sjálfumgleði. ©
„Ef maður spáir aðeins í þennan karakter sem Allen er hvað
þekktastur fyrir, þá er hægt að flokka hann sem nokkurs konar
Ragnar Reykás á Manhattan."
Vondi Hrafn
Reisubókarbrot Hrafns
Gunnlaugssonar
Rikissjónvarpinu
★ ★ ★
Hrafn Gunnlaugsson er án efa
mest hataði maður á landinu. Það
er sama við hvern maður talar, allir
hata Hrafn. Hann hefur að vísu oft
gefið fólki tilefni til þess, reyndar
svo oft að maður veltir því fyrir sér
hvort hann ætti ekki að hvíla sig,
svona rétt til þess að leyfa fólki að
anda. Hatrið er svo blint að fólki er
alveg sama hvort rætt er um sjón-
varpsstjórann eða listamanninn
(listamanninn?! myndu nú ein-
hverjir æpa í hneykslunartón),
meðan hann heitir Hrafn Gunn-
laugsson er hann vondur. Ég er til
dæmis algerlega búinn að gefast
upp á því að reyna að segja fólki að
hann hafi nú reyndar gert nokkrar
myndir sem mér finnist bara fjandi
góðar (samanber Hrafttinn flýgur,
Öðal feðranna og Böðullinn og
skœkjarí). Það þýðir ekkert að halda
slíkri firru fram, það er annað hvort
hlegið eða að maður er rekinn á
dyr.
Þessi hálftímalangi þáttur fjallaði
um ferðir Hrafns um götur borgar-
innar Manilu á Filipseyjum. Fyrst
var staldrað við á Smokey Mounta-
in (eða Reykjahlíð eins og Hrafn
kaus að íslenska það), en um var að
ræða risastóran öskuhaug þar sem
myndast hafði stórt þorp í kring,
hvers íbúar söfnuðu sér lífsviður-
væris í ruslinu. Hrafn líkti þessu
fýrirbæri við Infernó Dantes sem
var alls ekki svo galið. Myndin er
tekin á litla Super VHS vél og
fannst mér það gefa henni aukinn
raunsæisblæ, sem að hefði ekki ver-
ið eins sterkur hefði til dæmis verið
um filmu að ræða. Þetta er ósköp
einföld og sterk lítil mynd sem gaf
manni örlitla innsýn í filipeyskan
raunveruleika. Lái mér hver sem
vill, mér fannst þetta fínn þáttur.
Hrafn ætti kannski frekar að róa
inn á þessi mið í nánustu framtíð,
það er að segja, gera litlar og ein-
faldar myndir, sérstaklega eftir hin
epísku mistök, Hvíta víkinginn.
Síðan gæti hann farið að færa sig
smátt og smátt upp á skaftið og eft-
ir nokkur ár gætum við farið að sjá
aftur frábærar rnyndir eftir hann, í
sama gæðaflokki og jafnvel betri en
Hrafninn flýgur. Hver veit nema að
eftir kannski tuttugu ár rísi þjóðin
upp á afturlappirnar og hampi
honum sem þjóðhetju fýrir sigra
sína á sviði kvikmyndagerðar?! Og
á sama tíma væri kannski búið að
uppgötva það að rollur gætu flog-
ið! ©
Stuðfáninn hylltur
Mykistavia Valikohtauksia
Dumbstriking Incidents
★ ★
Hafi Guð almáttugur einhvern
tímann droppað sýru var það ör-
ugglega daginn sem hann skapaði
finnsku tónlistarsenuna. Dæmi:
Kcukhot, finnska hljómsveitin sem
kom til íslands í boði Fire útgáfu-
samsteypunnar um síðustu helgi.
Þessi hálfsköllótti Finni spilaði á
hjólbörur og sauð egg fyrir forviða
tónleikagesti, hann bútaði niður
timbur og seldi af sviðinu milli þess
sem hann flutti tónlist sína. Slík
framkoma, eins undarleg og hún
kann að virðast okkur, þykir ofur
eðlileg í tónleikahúsum Finna. Við
Islendingar höfum nú ekki alveg
farið varhluta af því að það er mik-
ið á seyði í finnsku rokklífi þessa
dagana. Bad Vugum, útgáfúdverg-
urinn, vex með hverri útgáfunni og
er í fararbroddi neðanjarðarfyrir-
tækja í Evrópu. Það er einmitt Bad
Vugurn sem hefur gefið út tvær
plötur með íslenska flaggskipinu
Dr. Gunna. Það er samband hans
við finnska músíkmógúla sem var
aðdragandinn að komu Keukhot.
Doktorinn hefúr, sem frægt er orð-
ið, farið í tvær tónleikaferðir um
Finnland þar sem hann ku hafa
spilað með gestinum.
Hingað til hefur lítið fengist af
fmnskum plötum hér á landi. Nú
býðst eilítil sárabót þar sem er safn-
diskurinn Dumbstriking incidents
frá Bad Vugutn. Á disknum er að
finna sex hljómsveitir, stolt útgáf-
unnar. Keukhot ríður á vaðið. Þetta
er hrá tölvumúsík, eins konar Av-
ant garde sirkusmúsík sem leysist
upp í danstónlist og aftur yfir í
pönkaðan hávaða. Það er auðheyrt
að Keukhot kann fleira fyrir sér enn
að sjóða egg. Næsta hljómsveit er
Deep Turtle sem hefur vakið gríðar-
lega athygli í Evrópu og er á góðri
leið með að sigra heiminn. Tónlist
Turtle er merkileg samsuða Dead
Kennedys, Laibach og Skríplatma.
Það er organdi kraftmikil og dill-
andi músík hér á ferðinni, tvímæla-
laust nauðsynleg þeim sem hafa
týnt gömlu partíplötunum. Tvær
hljómsveitir til viðbótar eru frá
finnska meginlandinu. The Leo
Bugariloves og The Vacuum
Cleatiers eru kannski ekki merkileg-
ustu sveitir í heimi en ekki þær
leiðinlegustu heldur. The Leo...
leika fremur þunglamalega ný-
bylgjufrasa með snert af dauða-
rokkstilburðum. The Vacuum.. eru
á rólegri tölvuslagara nótum.
Lyftutónlist hinna alvarlega heila-
sködduðu. Hér eimir enn eftir af
ofskynjunum almættisins, stund-
um er eins og heyrist geðveiklaður
hlátur af himnum ofan... Öak eru
eistneskir og virka eins og austan-
tjaldsútgáfa af finnskum kollegunr
sínum. Hér er á ferðinni sveit sem
er lítt nreðvituð um rokktónlist síð-
ustu áratuga og ekkert of meðvituð
um möguleika hljóðversins heldur.
Öak er merk en kannski aðallega
mannfræðilega.
Loks eru á Dumbstriking Inci-
detits ein fimm lög með neðanjarð-
arfjallkonunni Dr. Gunna! Og
doktorinn • kemur, sér og sigrar.
Lögin eru af plötunum „vessar“ og
„eins og fólk er flesk“ sem komu út
í Finnlandi og hafa farið með veggj-
um hér á landi. Er það miður. Dr
Gunni er landi og þjóð til sóma.
Lög eins og „Kiddi kitidabyssa'' og
„Hcettu að stríða hundinum" eru
ómissandi á hvert tónelskt heimili.
Þau reka smiðshöggið á notagildi
þessarar plötu. Frændur okkar í
austri njóta tónlistarvors svipað og
íslendingar gerðu upp úr 1980.
Tónleikar Keukhot voru nasasjón af
tónlistarhreyfmgu. Þessi plata er
fyrirtaks framhald fyrir okkur
rokkþyrstan skrílinn. Nú skal fýra
upp fínum stuðfána. ©
Bíó
JÚLÍUS KEMP
Hjónabands œla
Morðgáta á Manhattan
StjörnubIói
★ ★ ★
Hvað gera hjón sem hafa verið
gift til fjölda ára, hafa ekkert að tala
um og eru búin að fá leið hvort á
öðru fýrir lifandis löngu? Jú, þau
hnýsast í einkalíf hjá öðru fólki og
ef þessir aðrir eru ekkert merkileg-
ir, þá er leikur einn að búa til sögur
um þá, gefa ímyndunaraflinu laus-
an tauminn. Þannig er komið fyrir
hjónakornunum sem Manhattan
Murder Mystery fjallar um. Að vísu
er þetta einungis upphafspunktur
sögunnar sem síðan snýst á alla
kanta og áður en yfir lýkur er fant-
asían orðin að bláköldum stað-
reyndum.
Það er alltaf gaman þegar Woody
Allen gerir kvikmynd sem á ekki að
vera neitt „annað“ en góð skemmt-
un. Manhattan Murder Mystery er
ein slík. Allen leikur sjálfur aðal-
hlutverkið ásamt Diane Keaton.
Allen leikur enn þá þennan tauga-
veiklaða litla karl sem þjáist af
kyndeyfð og alls kyns fóbíum. Kea-
ton leikur eiginkonuna sem leitar
að spennu og tilbreytingu utan
heimilisins eftir margra ára til-
breytingarlausa sambúð. Ef maður
spáir aðeins í þennan karakter sem
Állen er hvað þekktastur fýrir, þá er
hægt að flokka hann sem nokkurs
konar Ragnar Reykás á Manhattan.
Umgjörð og frásagnarháttur
myndarinnar er mjög líkur Hus-
bands and Wifes sem var sýnd hér-
lendis fyrir um ári síðan. Myndin er
tekin í heimildarmyndastíl sem gef-
ur henni trúverðuga áferð. Það sem
mér finnst gefa myndum Allen sér-
stakt gildi eru sífelldar tilvitnanir
hans í kvikmyndasöguna. Hann
vitnar í kvikmyndir hér og þar og
fer leynt með það frekar en hitt.
Þetta er mjög áberandi í Manhattan
Murder Mystery. Sem betur fer.
Þetta er ekki besta mynd Allens en
hún er fyrir ofan meðallag og ágæt-
is upplyfting á þessum allra síð-
ustu. ©
Þrírplús þrír eru sex
Sesam oenist i>ú
STÖÐ 2
★ ★ ★
Asnalegt nafn. Það er eiginlega
ekkert spennandi í þessum þætti en
það ætti að vera. Það er svolítið
mikið urn að þrír plús þrír séu sex.
Og mikið af lögum og stundum er
textinn bara lebbe, lebbe, lebbe í
heila mínútu. Það ætti að vera lítil
teiknimyndasaga inn í þessu en
vanalega eru allar sögurnar með
brúðum eða smábarnateiknimynd-
um. ©
„Þetta er ósköp
einföld og sterk lítil
mynd sem gaf manni
örlitla innsýn í filip-
eyskan raunveru-
leika. Lái mér hver
sem vill, mér fannst
þetta fínn þáttur
„Höggmyndir Erlu
eru minnisvarðar
gerðir til þess að
standa út á víða-
vangi, kannski í
engum tilgangi."
DUMBSTRIKINd
■ I ■ iftiMi.i I 4 VfKaHB
„Hafi Guð almáttug-
ur einhvern tímann
droppað sýru var
það örugglega
daginn sem hann
skapaði finnsku
tónlistarsenuna. “
„Mikið af lögum og
stundum er textinn
bara lebbe, lebbe,
lebbe í heila
mínútu."
FIMMTUDAGUR 10. MARS 1994
37