Vikublaðið - 02.07.1993, Blaðsíða 16

16
Af eriendnm vettvangt
VTKUBLAÐIÐ 2. JÚLÍ 1993
ísrael - Palestína
Friðarviðræður
LIBANON
[AZAR!
ISALEM
ISRAEL
Síðan ísraelsríki var sett á stofn
1948 hefur fimm sinnum
brotist út stríð milli gyðinga
og araba. I því síðasta, þ.e. innrás
ísraelska hersins Tsahal í Suður-
Líbanon, var Yasser Arafat leiðtogi
PLO neyddur til að flytja höfuð-
stöðvar sínar til Túnis. Þáttaskil
urðu í þessu andrúmslofti rótgró-
ins haturs og ofbeldis þegar Anw-
ar-al-Sadat Egyptalandsforseti
kom í sögulega heimsókn til Jer-
úsalem í nóvember 1977.
Ari síðar hafði ríkisstjórn
Carters forgöngu um friðarviðræð-
orðið að ræða var að víðtækar póli-
tískar breytingar yrðu í þessum
heimshluta. Hrun Sovétríkjanna
og hernaðarlegur ósigur Saddam
Husseins Iraksforseta breytti
valdahlutföllum verulega.
Eftír Flóabardaga 1991 voru
hörðustu andstæðingar friðarvið-
ræðna - Irak, Lybía og hluti Palest-
ínumanna - í upplausn. I október
1991 hófust í Madrid samningavið-
ræður um frið fyrir botni Miðjarð-
arhafs og eru það fyrstu viðræðum-
ar af þessum toga milli araba og
gyðinga í þessum heimshluta. Bush
og Gorbatjof setm fyrsta samn-
ingafimdinn og gáfu þannig tóninn
fyrir áframhaldandi viðræður.
1 fyrsta sinn hafði tekist að draga
sendinefndir frá Israel, Sýrlandi,
Líbanon og Egyptalandi ásamt
jórdanskri-palestínskri sendinefhd
til sameiginlegrar ráðstefnu sem
haldin var að frumkvæði Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna. Þegar
Yitzhak Rabin forsætisráðherra
ísraels lét reka 415 palestínumenn
úr landi 17. desember sl. var friðar-
viðræðunuin frestað.
Tengslin rofnuðu þó ekki alveg.
19. janúar 1993 fól ísraelska þingið,
Rnesset, stjórnvöldum í Israel að
efha til fundar með leiðtogum
PLO. 1 febrúar heimsótti utanrík-
isráðherra Bandaríkjanna Warren
Christopher Kaíró, Amman,
Damaskus og Jerúsalem og hitti
jafnvel Fahd, konung Saudi-Arab-
íu. Það er ótvíræður stjórnmálaleg-
ur sigur fyrir Bill Clinton að ffiðar-
viðræðunum var fram haldið í
Washington í byrjun inaí. Þrátt
fyrir að viðræðurnar hlypu svo í
strand um tíma vegna ágreinings,
hófust þær að nýju nú um miðjan
júní. Sendinefhd Palestínumanna
er nú undir forystu Faisal-al-
Hussein sem er ffá Jerúsalem og
telst til hófsamari manna.
Útlagamir
Brottrekstur Palestínumann-
anna 415 sem tilheyra hinum svo-
kallaða Hamas-armi var algerlega
óverjandi þar sem þeir voru gerðir
útlægir án þess að hafa verið á-
kærðir eða dæmdir. Abou Hazem
Siouri sem er fáðir þess yngsta í
hópnum, hins 16 ára Bassem, lýsti
atburðarásinni með þessum orð-
um: „Hermennirnir komu. Þeir
vildu yfirheyra son minn. Daginn
effir sá ég hann í sjónvarpinu innan
um aðra útlaga uppi í fjöllum í Lí-
banon.“
Brottflutningur Palestínumann-
anna var brot á fjórða Genfarsátt-
málanum um leyfilegt framferði
hernámsafla. Það er ómannúðlegt
að halda fólki nauðugu uppi í
Bernard
Granotier
urnar í Camp David þar sem frið-
arsamningar milli ísraels og Eg-
yptalands voru undirritaðir 26.
mars 1979. Forsenda þess að um
ffekari þróun í átt til ffiðar gæti
DAMASKUS
SYRLAND
GÓLANHÆÐIR
VESTURBAKKINN
•AMMAN
DAUÐA-
HAFIÐ
JORDANIA
Undir
hernámi (sraels
Innlimað
í ísrael
Öryggissvæði í
Suður-Líbanon
hafnar að nýju
Uppreisnin á Vesturbakkanum, Intifada, hófst um sama leyti og
Hamas-samtökin voru stofiiuð, en þau hvetja til „heilags stríðs“ og
njóta stuðnings um jjórðungs íbúanna á Vesturbakkanum. Verði
ekki fljótlega hcegt að sýnafram á árangur af friðai~viðrceðunum er
hætt við að stuðningur við heittrúarstefnuna atikist.
óbyggilegu fjallendi um hávetur og
meina öðrum að nálgast þá. Þegar
birgðir Palestínumannanna af olíu
og lyfjum voru þrotnar neitaði rík-
isstjórn ísraels að heimila að neyð-
araðstoð yrði send í gegnum svo-
kallað öryggissvæði meðfram
landamærum íraels. Þá neita
stjórnvöld í ísrael að fallast á álykt-
un Sameinuðu þjóðanna númer
799 þar sem þess er krafist að út-
lagarnir fái tafarlaust að snúa til
síns heima. Þá hafa Palestínumenn
hafiiað samkomulagi Rabins við
Bandaríkjastjórn um að 100 útlög-
um verði leyft að snúa heim strax
og 300 fyrir árslok.
Hamas-samtökin eim í sam-
keppni við Fatah, forystuaflið inn-
an PLO, um stöðu stjórnmálalegs
fulltrúa Palestínumanna á her-
nuindu svæðunum. Þau voru stofn-
uð af Bræðralagi Múslima í desem-
ber 1987, um sama leyti og Intifa-
da-uppreisnin braust út. I fyrstu
ýttu ísraelsk stjórnvöld undir
Hamas-saintökin í þeim tilgangi að
veikja PLO, en ásaka þau nú um að
vera svipuð múslímsk ógn og íran,
egypskir heittrúarsinnar eða ís-
lamska hreyfingin FIS í Alsír.
Orðið hamas er arabíska sem
þýðir „takmark" eða markmið, en
er líka skammstöfun á heiti And-
ófshreyfingar múslima sem nýtur
stuðnings fjórðungs íbúanna á
Vesturbakkanum og yfir 40% á
Gaza svæðinu. Gagnstætt PLO,
sem viðurkenndi Ísraelsríki 1988,
hvetur Hamas enn til Jihad, eða
heilags stríðs, og stefnir að stofnun
íslamsks ríkis Palestínumanna í
gervallri Palestínu. Þó Hamas-
samtökin séu andvíg friðarviðræð-
unum vilja þau koma fulltrúum
sínum inn í Þjóðarráð Palestínu,
æðstu stjórn PLO, og gera þau
kröfu um 40% sætanna þar.
Intifada
. I ísrael eru 4 milljónir gyðinga
og 1,8 milljón araba. Arabar eru
þar annars flolcks borgarar. Svipað-
ur fjöldi Palestínumanna lifir í út-
legð víðsvegar um heim. A síðustu
þremur árum hafa um 400.000
gyðingar flust frá fyrrum Sovétríkj-
unum til ísraels. Eitt af þeim land-
svæðum sem ísraelar náðu á sitt
vald í sex daga stríðinu 1967, Aust-
ur-Jerúsalem, hefur verið innlimað
í Ísraelsríki.
Á hinum tveimur, Gaza-svæðinu
og Vesturbakkanum, eru aðstæður
íbúanna hinar hrikalegustu. Aróð-
ur heittrúarmúslima hefur náð að
skjóta hvað dýpstum rómm á
Gaza-svæðinu þar sem tæplega ein
mifljón flóttamanna reynir að
þrauka við vatnsskort og atvinnu-
leysi og undir stöðugu útgöngu-
banni. ísraelsmenn hafa þráfald-
lega neitað að hlíta samþykkt Or-
yggisráðs Sameinuðu þjóðanna
númer 242 frá 22. nóvember 1967
um að þeir yfirgefi hernumdu
svæðin. Þrátt fyrir að ísraelsmenn
haldi hinu gagnstæða fram þá gild-
ir fjórði Genfarsáttmálinn um
„vernd fólks á hernumdum svæð-
um“ um íbúa Vesturbakkans og
Gaza-svæðisins.
Intifada uppreisnin hófst í lok
ársins 1987 sem dæmigert grasrót-
arandóf. Samkvæmt skýrslu Am-
nesty International í Bandaríkjun-
um voru meira en 700 Palestínu-
menn drepnir frá upphafi upp-
reisnarinnar og ffam til maímánað-
ar 1990 og þúsundir hafa særst. A
fyrstu þremur inánuðum þessa árs
hafa hefndaragerðir ísraelsmanna
vegna óskipulagðra drápa á 12
Gyðingum kostað rúmlega 70
Palestínumenn lífið. A Gaza-svæð-
inu og Vesturbakkanum fóru íbú-
arnir í verkföll þegar friðarviðræð-
urnar voru hafnar að nýju vegna
þess að margir óttast að allt tal um
„sjálfstjórn" eða heimastjórn þýði
að settar verði á fót einhverskonar
hjálendur í stíl við Bantústan-ríki
blökkumanna í Suður-Afriku því
ísrael berst hatrammlega gegn á-
formum um stofhun raunverulegs
Palestínuríkis. Þá er ekkert lát á
þeirri stefnu að stofna byggðir ný-
lega aðfluttra gyðinga á hernumdu
svæðunum og hafa nú um 120.000
gyðingar sest þar að.
Höfuðáhersla Rabin stjórnar-
innar sýnist vera á sainkomulag við
stjórnvöld í Sýrlandi um „land fyr-
ir frið“ í Gólanhæðunuin. Hússein
Jórdaníukonungur hefur látið af
kröfum sínum til Vesturbakkans,
en þar er hugsanlegt að ríki Palest-
ínumanna lfti dagsins ljós einhvern
tíma í ffamtíðinni. En nú þegar
friðarviðræðurnar eru hafnar að
nýju er Ijóst að ríkisstjórn Clintons
er mikið í mun að þær leiði til ár-
angurs áður en öfgamenn á báðum
vígstöðvum inagna öldu ofbeldis-
ins að nýju.
mmmm m mmmmm m mmmm ■ ’mmmm m mmmmm
Á íslandi hafa starfað stuðnings-
samtök við Palestínumenn síðan
1987 undir nafhinu Island-Palest-
ína. Þau gefa út fréttabréfið Frjáls
Palestína. í maí 1989 samþykkti
Alþingi þingsályktunartillögu um
að íslensk stjórnvöld skuli koma á
vinsamlegum samskiptum við
PLO.
BESTU KAUPIN í LAMBAKJÖTI
1/2 skrokkur af fyi'sta
flokks lambakjöti í poka.
Ljúffengt og gott á grillið.
Fæst í næstu verslun.