Vikublaðið - 24.02.1994, Blaðsíða 12

12
Framtíð landbúnaðarins
VIKUBLAÐIÐ 24. FEBRÚAR 1994
Hér á eftir verður yfir þá nið-
urstöðu sem liggur fyrir í
GATT og EES santningun-
um og því velt fyrir sér á hvern hátt
hún kemur til með að hafa áhrif á ís-
Ienskan landbúnað.
GATT samningamir
Fram að Uruguay-umferð GA'ri'
samninganna hefur landbúnaðurinn
verið ineðhöndlaður á sérstakan hátt
innan GATT ásamt fataiðnaðinum.
Þegar Uruguay-umferðin hófst árið
1986 töldu ráðherrar aðildarlanda
GATT mikla nauðsyn á að ná land-
búnaðinum með. Markmiðið var að
gera heimsverslun með búvörur
skipulagðari og ná fram stöðugra
verðlagi.
Þegar endanleg niðurstaða GATT
samninganna liggur fyrir þá kemur í
ljós eins og fyrirsjáanlegt var að hún
felur í sér miklar breytingar á ytra
umhverfi landbúnaðarins. Markvisst
er stefnt að því að draga úr opinberum
stuðningsaðgerðum við landbúnaðinn
ásamt því að innflutningshömlur
verða „sýnilegar“ í formi tollígilda.
I landbúnaðarkafla samningsins eru
þrír meginkaflar: innri stuðningur,
útflutningsbætur og markaðsað-
gangur. I sérstökum kafla er fjallað
um heilbrigðisreglur sem einnig geta
virkað sem tæknilegar hindranir.
Samningurinn nær yfir 6 ár og tekur
að líkindum gildi þann 1. júlí 1995.
Hér verður fjallað nánar um helstu
atriði hans.
Markaðsaðgangur
Ollum innflutningshömlum, þar
með taldar beinar innflumingstak-
markanir, á að breyta í fasta tolla
(krónur eða %), svokölluð tollígildi.*1*
Tollígildin eiga að lækka að meðal-
tali um 36% miðað við meðalinn-
flutningsvernd á viðmiðunarárunum
1986 - 1988. A einstökum tegundum
á tollígildið að lækka um 15% að lág-
marki. Hér er ekki reiknað með vegnu
meðaltali heldur flöm meðaltali.
Fyrir utan almenna lækkun inn-
flutningshindrana skuldbinda aðildar-
löndin sig til að tryggja innflutning
sem nemur 3% af innlendri neyslu
búvara að lágmarki. Hann á síðan að
stíga upp í 5% á sex ára tímabili.
Þennan innflutning á að tryggja með
því að halda tollaígildunum almennt
á því stigi að innflutningur verði
mögulegur, fella tollinn niður eða
lækka hann á vissum tegundum. Ekki
liggur fyrir á hvern hátt útfærslu tolla-
ígildanna verður háttað, en ntiklar lík-
ur eru á að þau verði á ýmsan hátt
verðleiðandi fyrir innlenda sam-
keppnisvöru. Það hefur í för með sér
að verðlagning innlendrar búvöru
mun taka verulegt mið af verði inn-
fluttra búvara.
Innri stuðningur
Innri stuðningur við landbúnaðinn
á að minnka um 20% í hlutfaili við
meðaltalsstuðning á árunum 1986-
1988. Lækkun styrkja miðast við
heildarstuðning, sem þýðir að einstök
lönd geta valið hversu mikið og í
hvaða greinum dregið er úr styrkjum.
Með innri stuðningi er átt við allan
stuðning sem tengist búvöruverði og
beinan smðning við bændur, að þeim
stuðningi undanskildum sem tengist
framleiðslutakmarkandi aðgerðum.(2l
Fjárveitingar sem tengjast eftirfar-
andi aðgerðum verða ekki lækkaðar
kerfísbundið; almenn þjónusta eins og
rannsóknir, menntun, dýralækna-
þjónusta og markaðssetning, birgða-
hald í varnarskyni, matvælaaðstoð,
neyðaraðstoð, félagslegar aðgerðir og
aðgerðir sem eiga að leiða til kerfis-
bundinna breytinga á landbúnaðin-
m. Þær síðasttöldu mega ekki tengj-
;t framleiðslonni á neinn hátt.
Sú niðurstaða að styrkir, sem tengj-
;t á einhvern hátt aðgerðum til að
raga úr framleiðslunni, falla ekki
ndir 20% niðurskurð á samnings-
manum er árangur af samningavið-
ræðum og samningi milli Bandaríkj-
anna og Evrópubandalagsins. Þetta
hefur í för með sér að á þessu 6 ára
samningstímabili er hægt að breyta
styrkjakerfinu yfir í smðning við
framleiðslutakmarkandi aðgerðir og
þannig uppfylla skilyrðin um 20%
samdrátt án þess að draga úr fjárveit-
ingum til landbúnaðarins.
I sambandi við innri smðning eru
einnig settar reglur fyrir mismunandi
smðningsform. Þar er fjallað uin eftir-
farandi meginhugtök:
„Gulur stuðningur“ er stuðning-
ur sem tengist innflumingshömlum
og öðrum opinberum fjárframlögum
sem tengjast framleiðslu eða vöm-
verði.
Gulur smðningur er reiknaður út
frá árunum 1986-1988. Hann á að
dragast saman um 20% á samnings-
tímanum ffam til ársins 1999 (reiknað
í óverðtryggðum krónum).
„Blár stuðningur" er niðurstaða
sainkomulags milli Bandaríkjanna og
Evrópubandalagsins frá árinu 1992.
Smðningur í landbúnaði er nefhdur
„blár“ þegar hann er greiddur innan
frainleiðslutakmarkandi aðgerða, ef
hann er greiddur út á ákveðið land eða
ákveðinn fjölda húsdýra, eða allt að
85% af framleiðslunni. Hægt er að
uppfylla kröfúr um niðurskurð á
„gula“ smðningnum með því að flytja
fjárframlög yfir í „bláan“ smðning.
Opinber fjárffamlög sem falla undir
þetta fyrirkomulag verða ekki færð
niður, eins og þau sem falla undir
„gulan“ smðning.
Uiflutningsbcetur
Aðildarlönd samningsins sam-
þykkja að lækka útflutningsbætur um
36% í krónum talið og að lækka út-
flutt magn sem nýmr útflutningsbóta
um 21%. Aðgerðirnar eiga að miðast
við meðaltalsútflutning á tímabilinu
1986-1988. Varðandi viðmiðunarárin
er ákveðinn sveigjanleiki. Þar sem út-
flutningur var meiri á tímabilinu
1991-1992 en á fyrrgreindum viðmið-
unarárum er möguleiki gefinn til að
nota það tíinabil til viðmiðunar. Ahrif
þessa eru að samdrátmr í útflutnings-
bótum verður minni en ella ásamt því
að heildarútflutningur á samnings-
tímabilinu verður inciri. Ekki eru
lengur greiddar útflumingsbætur með
útflutningi búvara hérlendis, eins og
kunnugt er, þannig að það er í raun og
veru óhagstætt fyrir íslenskan land-
búnað að útflutningsbæmr skuli drag-
ast minna saman en gert var ráð fyrir.
Hver verða áhrifin?
Það liggur fyrir að þær reglur, sem
um var samið á síðustu stigum samn-
ingaviðræðnanna, fela í sér ýmsa
möguleika á aðgerðum, sem munu
létta áhrif þeirra á landbúnaðinn,