Frjáls þjóð - 14.12.1957, Blaðsíða 3

JÓLIN 1957
FRJÁLS ÞJÓÐ
3
Gröndal, Matthías og
Valdimar Ásmundsson
■aTÚ á þessu hausti barst Lands-
-*■ ’ bókasafninu bréfasafn Valdi-
mars Ásmundssonar ritstjóra. Með-
al bréfanna eru bréf þau, sem liér
eru birt frá Benedikt Gröndal
Sveinbjarnarsyni til Valdimars og
frá Matthíasi Jochumssyni til Brí-
etar Bjarnhéðinsdóttur, ekkju
Valdimars.
★
Bréf Gröndals er ritað í febrú-
armánuði 1888. Tilefni þess er það,
að Hannes Hafstein hafði flutt
fyrirlestur 14. janúar s. á. um
ástand íslenzks skáldskapar. Fór
hann þar nokkrum orðum um
hvert skáld út af fyrir sig og benti
á, að skáldskapnum hefði hnignað
mjög síðustu tíu árin. Benedikt
Gröndal svaraði Hannesi með fyr-
irlestri 4. febrúar. Segir Fjallkon-
an (12. febr.), að fyrirlestur
Gröndals hafi verið „mjög langur
og víðáttumikill, enn með því að
hann mun bráðum koma á prent,
þykir óþarfi að skýra frá innihaldi
hans, enn síðar mun í þessu blaði
verða minnst á einstök atriði í
þessum fyrirlestri." Valdimar hef-
ur einnig skrifað Gröndal bréf
vegna ummæla um Fjallkonuna í
fyrirlestrinum. Gröndal svaraði
síðan Valdimar með umræddu bréfi
af nokkurri þykkju og virðist telja
hann og blað hans á bandi Verð-
andi-manna. Það mun þó hæpið,
a. m. k. birti Valdimar skömmu
áður (31. jan.) eftirfarandi kalda
kveðju til Gests Pálssonar af til-
efni ádeilugreinar hans, „Blaut-
fiskur og bróðurkærleikur": „—Hitt
flogritið er marklaust níðrit um
einn heiðarlegasta borgara Rvíkr,
Geir kaupm. Zoega, samið af Gesti
Pálssyni, sem nú mun þykjast hafa
setið nógu lengi á strák sínum, þar
sem hann hefir engan mann
svívirt á prenti nærri því í heilt
ár.“ Þó ber að hafa í huga, að hér
er ekki fjallað um bókmenntir,
heldur pólitík.
Vikið er að Páli Briem amtmanni
vegna ritdeilu, sem hann átti í um
þessar mundir við Hannes Haf-
stein í Fjallkonunni, um gildi þjóð-
ernis. Hafði Hannes gert minna úr
því í fyrirlestri sínum en Páli þótti
hæfa.
★
Bréf Matthíasar er ritað sumarið
eftir lát Valdimars Ásmundssonar
(17. apríl). Sýnir bréfið vel upp-
gerðarlausa hluttekningu Matthías-
ar. Eftirtektarvert er, hve vel hann
kann að meta Alþingisrímurnar og
hve afdráttarlaust hann eignar þær
Valdimar einum. Hvort sem Valdi-
mar á sjálfur meira eða minna í
rímunum, eru þær auðvitað ortar
í hans anda, og því eru ummæli
Matthíasar um afstöðu hans til
manna og málefna makleg. Sann-
ast mála er, að þrátt fyrir allt,
sem skrifað hefur verið og fullyrt
um höfunda Alþingisrímna, er það
enn engan veginn fullvíst, hvernig
þær eru í raun og veru til orðnar.
[Febr. 1888].
Kæri Valdimar!
Jeg þakka yður fyrir þá
óvæntu æru sem mér veiuist
í að fá bréf frá yður, en hvað
snertir Atheismusinn, að eg
hafi sagt að þér hafið haldið
honum fram, þá sagði jeg það
aldrei, heldur snerti jeg mikið
lauslega að í Fjallkonunni
hefðu staðið svipaðar kenníng-
ar, nl. hvað Realismus og
Materialismus snertir og mig
minnir að jeg segði þetta ein-
úngis munnlega, en það stend-
ur vrst varla skrifað hjá mér,
Benedikt Gröndal
og hef jeg því alls ekki brugðið
yður um neitt guðleysi, en þó
að Fjallkonan hafi ekki stráng.
lega þrætt kristindóminn,
það hirði jeg ekki um, því
mér er ekkert urn það að gera.
Kristindómurinn er yfir höfuð
tóm mannaverk og jeg skipti
mér ekkert a'f ofsjónum dog-
matiskra Theologa — þér lík-
lega ekki heldur. Þér eruð auð-
sjáanlega einn af flokki Hann-
esar og þessara ýngri manna
sem honum íylgja og gera sér
meðal .annars far um að rífa
mig niður. Þessi niðurrifníng
á mér hefur nú gengið hér í'
fjórtán ár, síðan jeg kom hér
til Reykjavíkur, og alltaf verið
að hríngja með hvað jeg sé vit-
laus og ónýtur, og mér hefur
jafnt og þétt verið bægt frá
öllu hér sem til Literatur heyr-
ir, en ýmsir menn dregnir
fram .af tómri fordild og hlægi-
legri metorðagirnd. Jeg tek
þetta raunar ekki nærri mér,
því jeg er ekki lagaður fyrir
það Clique-væsen sem hér á
sér stað, þar til þarf allt aðra
náttúru en mína. Þér nefnið
ckki fyrirlestur minn með einu
cinasta vingjarnlegu orði, til
'þess að styggja ekki þessa
menn, sem ha£a byrjað á að
fjandskapast við mig að fyrra
bragði, af engu öðru eu því
að þeir eru sjálfir svo fátækir
að þeim verður ekkert annað
.að mat en að taka einhvern
þannig fyrir, sem þeir helzt
þora til við. Jeg hef ekki verið
dreginn fram með eintómu lofi
eins og Steingrímur og Matt-
Itías, heldur með eintómum
skönnnum, en þegar öllu er á
botninn hvolft, þá vil jeg það
heldur. Svo kunngjörið þér að
jeg eigi von á Kritik seinna í
blaðinu, og get eg því nærri
hvað mér muni ætlað, því það er
eins og þ.að sé lífsspursmál að
koma mér á knén. — Ritgjörð-
in á móti Páli Briem er alveg
ónýt, hún er ekki rituð til ann-
ars en til að liggja ekki undir
þegjandi. Það sem H. H. segir
um mig í athugasemdinni, Jayk-
ir mér ekki neitt merkilegt,
það er eins og hinir venjulegu
sleggjudómar þessara manna.
Jeg finn enga þekkíngu hjá
þeim, þeir hafa ekkert nennt
að gera um æfina nema að
drekka og drífa, en jiað er laf-
hægt að segja að allt sé vitlaust
nema þeir sjálfir, og það láta
jreir ekki vanta, því annan eins
Arrogans hef jeg aldrei heyrt.
Yfir höfuð var það ekki til-
gángur minn að styggja yður
hið minnsta, og jeg skal laga
orðin sem þér eigið við, ef jeg
finn þ.au svoleiðis sem þér seg-
ið, en jeg finn á öllu að menn
hafa ekki fylgt mér, sjálfsagt
af því jeg talaði svo fljótt, sem
jeg var neyddur til vegna efn-
isins — sem fsafold hæðir mig
fyrir — annað hef jeg ekki upp
úr því, af því jeg betla mér
ekki út meðhald neinna
Valdimar Ásmundsson
manna. Þér vitið líka að Jiað
kemur sér ekki illa hjá sum.
um, að láta mig fá á höfuðið.
Je suis, avec la plus grandc
reconnaissance,
dévouément sincére
Tout á Vous
Ben. Gröndal.
20. júní' 1902.
Háttvirta góða frú!
Jeg hripaði yður til fáeinar
hluttekningarlínur í maí, en
finn þær nú í skúffunni —
gleymdar! Þannig týnist — það
bregzt mér ekki — eitthvað
fleira hér á jörðunni! Með-
takið því með þessum línum
(þó seint komi) innilegustu
hluttekning mína! Hv.að jeg
kenni í brjósti um yður, og |
hvað jeg sá eftir honum, sem
svo fljótlega fór á hvarf! Og
hvað jeg þó hinsvegar gleðst
af jrví að þér ætlið að stríða
við biaðið (og blöðin?) ár-
ganginn út eða lengur. Jeg skal
feginn senda blaðinu eitthvert
smáræði við og við, því jeg er
í mikilli og gamalli skuld og
gamal-þakklátur blaðinu sem
jrví mentaðasta og frjálslynd-
asta á landinu. Þvr miður
stirðna jeg nú óðum við ald-
urinn og þori litlu að lofa.
Kvæðið eftir mann yðar gladdi
mig, það var fallegt og satt.
Það sorglega er, að eitthvað
fer með hverjum merkum
manni, sem einginn bætir í
sömu mynt. (* Meir en heppi-
legt var, að honum auðnaðist
að enda sínar spilandi „rimur“,
sem lengi verða minnismerki
gáfu hans og andlegu — já, og
siðferðislegu yfirburða. Eins og
Framh. á 4. siðu.
TVÖ KVÆÐI
I.
»
Við liggjum öll í sandinum
við ströndina
þegnar hinna ýmsu þjóða
liggjum í sandinum og hötumst
vonlausu máttlausu hatri
Ef til vill kemur hún einhvern tíma
sú stund sem hjörtu okkar þrá
sú stund er við rísum á fætur
og elskumst '
n.
Undir vorljósum himni
hvíslar brosandi veröld
að hjarta þér tónum
þú kippist við
reynir að grípa
með hönd þinni ilminn
sem eilífðin ber þér
en döggvott grasið
kremst undir fótum þínum
Jón frá Pálmholti.