Morgunblaðið - 28.02.2005, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. FEBRÚAR 2005 19
S
tefna Reykjavíkurlistans í málefnum
grunnskólans er skýr: Að í öllum hverfum
borgarinnar standi til boða skóli sem er
jafnvígur öðrum að gæðum, sannkallaður
„heimaskóli“. Jafnræði sé með skólum
þannig að öllum börnum standi til boða sams konar
„þjónustutrygging“, óháð efnahag eða búsetu. Skólar
séu fjölbreyttir; þau börn sem ekki vilja nýta sér for-
gangsrétt í heimahverfi hafi val um aðra skóla í borg-
inni; réttur forráðamanna til upplýsinga, áhrifa og
áfrýjunar sé ríkur. Áhersla er á aukið fjárhagslegt og
faglegt sjálfstæði skóla og umtalsvert fé lagt til að
ýta undir þróun og nýsköpun.
Frelsi til að velja skóla
Ritstjórum Morgunblaðsins virðist fyrirmunað að
skilja að engin tvímæli eru um að fólk
megi velja grunnskóla. Í innritunarbréfi
sem sent er út til forráðamanna sex ára
barna er þetta skýrt tekið fram: Barnið
á forgang í heimahverfi, en getur óskað
eftir skólavist í hvaða öðrum grunnskóla
í Reykjavík. Fyrir skömmu samþykkti
menntaráð reglur þar sem kveðið er á
um rétt forráðamanna til upplýsingar
og áfrýjunar um þetta efni. Dæmi: Vilji
forráðamenn barns í skólahverfi A ekki
nýta sér forgang þar, standa til boða 33
aðrir almennir grunnskólar, og skóla-
stjórar þeirra verða að hafna móttöku
nemanda með málefnalegum rökum
sem hægt er að áfrýja til Fræðslu-
miðstöðvar. Val um skóla snýst ekki
bara um „almenna skólakerfið“ eða
„einkaskóla“ heldur alla þá skóla sem
starfa í borginni og hafa í vaxandi mæli mismunandi
framboð á áherslum í starfi sínu.
Fjölgun skóla eða aukin fjölbreytni náms?
Reykjavíkurborg stefnir að því að vera sem næst
100% nýtingu nemendarýma með því að dreifa
mannafla og námsframboði um borgina eftir spurn í
heimahverfum. Þetta kostar nær 11 milljarða árlega
og hvert einasta prósentustig í fráviki kostar skatt-
greiðendur mikið. Fjölgun „einka“skóla með 20%
aukningu „sætarýma“ þýddi a.m.k. 2–3 milljarða
króna kostnaðarauka til að byrja með, að því gefnu
að áfram yrði í gildi stefna um að tryggja skólavist
allra í heimahverfi. Vilja skattgreiðendur borga að
jafnaði fyrir 120–130% afkastagetu í skólakerfinu
fyrir nokkra milljarða aukalega? Við stöndum
frammi fyrir þessari spurningu með tónlistar-
skólana, sem allir eru „einkareknir“ á kostnað borg-
arinnar, þar sem fjölgun skóla leiðir til óhagkvæmra
rekstrareininga, offramboðs skóla og deilna um tak-
mörkuð framlög. Eða vilja skattgreiðendur nota pen-
ingana til að tryggja fjölbreytni með öðrum hætti,
t.d. með áherslu á námsefni og framboð námsleiða
fyrir bráðger börn (í öllum skólum) á forsendum ein-
staklingsmiðaðs náms? Raunar finnst mér umræðan
um að fjölga skólum gamaldags. Miklu nær sé að
auka námsleiðir, sveigjanleika og framboð innan
skólakerfisins í heild, og áhugavert að sjálfstætt
starfandi skólafólk fái til þess atbeina með grunn-
skólunum.
Sjálfstæði skóla
Sjálfstæði skóla snýst ekki um mismuninn milli
„almenna kerfisins“ og svokallaðra einkaskóla. Í ný-
legri rekstrarúttekt á skólum borgarinnar kemur
fram að stefnu um fjárhagslegt og faglegt sjálfstæði
sé ágætlega fylgt eftir og meirihluti skólastjórnenda
telur sig vel við una. Ég vil ganga lengra í þessu efni,
ekki bara fyrir suma skóla heldur alla. Margir þættir
hamla þróun skóla til aukins sjálfstæðis: 1) Of smá-
munasöm grunnskólalög, íhlutunarsöm aðal-
námskrá, stýrandi samræmd próf, einhæf kenn-
aramenntun; 2) skorður í kjarasamningum sem eru
gamaldags; 3) skortur á fjölbreyttara námsefni; 4) of
lítið notendaaðhald og -áhrif foreldrasamfélags; 5)
einsleitni í uppbyggingu skólastarfs. Síðustu tveir
liðirnir eru á forræði borgarinnar og þar höfum við
tekið marktæk framfaraskref og munum gera betur,
því það er hægt. En spyrja má: Hvað hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn sem farið hefur með mennta-
málaráðuneytið í 20 ár gert til að losa þvingur rík-
isvaldsins af grunnskólunum? Hvað líður
endurskoðun grunnskólalaga sem mennta-
málaráðherra boðaði fyrir ári, og hvað líður tilslök-
unum í aðalnámskrá? Þar er skipað fyrir í smáat-
riðum hvernig allir skólar eigi að hegða sér. Ekkert
er jafn hamlandi á sjálfstætt skólastarf að aðhald rík-
isins og njörvaðir kjarasamningar. Reykjavíkurborg
hefur kynnt hugmyndir um allt þetta án undirtekta.
Framlag á nemanda, krónur eða þjónusta?
Fjölbreytni almennra skóla í borginni leiðir af sér
að framlag með hverjum nemanda er mjög misjafnt.
Kostnaður á hvern nemanda ræðst m.a. af samsetn-
ingu kennaraliðsins, af stærð, og af samsetningu ár-
ganga og nýtingu mannafla. Laun eru t.d. um 85% af
rekstrarkostnaði, en mismunur á meðallaunum
kennara í tveimur sambærilegum skólum getur verið
um þriðjungur. Lægst er framlag á nemanda nú um
290 þúsund, hæst um 360 þúsund (milli samanburð-
arhæfra almennra skóla). Það er því ekki góð hug-
mynd að láta fasta krónutölu fylgja hverjum nem-
anda, það þýddi að sumir skólar í almenna kerfinu
fengju alltof há framlög miðað við aðra sem yrðu
órekstrarhæfir og nemendum þá fyrst
mismunað. Í stað þessa hefur borgin
skilgreint „þjónustuframlag“ sem
fylgir hverjum nemanda, í hvaða skóla
sem hann kýs að ganga. Sérstakt
reiknilíkan sem hvarvetna hefur fengið
lof tryggir því þjónustujafnræði milli
nemenda, þótt krónutalan á bak við þá
sé mismunandi. „Meðalframlag“ í
krónum talið er villandi og rangt við-
mið þegar talað er um rétt hvers nem-
anda.
Ólík rekstrarform
Stefna borgarinnar er um nokkra
einkarekna skóla með sérstöðu til hlið-
ar við almenna skólakerfið. Árið 2003
fór fram gagnger endurskoðun á stöðu
þeirra sem leiddi til enn meiri hækk-
unar á framlögum, auk mikillar skuldaniðurfellingar
fyrir einn þeirra. Framlög borgarinnar hafa hækkað
um 212% á nokkrum árum meðan vísitala hækkaði
um 31%. Ég hafði fyllstu ástæðu til að ætla að skól-
unum hefði verið tryggður rekstrargrundvöllur með
þeim aðgerðum, enda dró það enginn í efa þá, og
„einkaskólarnir“ höfðu góð orð um að nú gætu þeir
annast rekstur. Meginhugsun var þessi: Skólarnir fái
framlög á hvern nemanda sem jafngildir hagstæð-
asta skóla borgarinnar (auk álags vegna sérþjón-
ustu), en fái jafnframt heimildir til að afla aukatekna
með skólagjöldum, sem þar með gera þá a.m.k. jafn-
víga meðalskólum borgarinnar í tekjum. Þær að-
gerðir sem borgaryfirvöld ákváðu til að bæta hag
þessara skóla fyrir tveimur árum voru svo sann-
arlega gerðar í góðri trú og með ærnum tilkostnaði,
og það er ekki við borgina að sakast í einu og öllu þótt
þar hafi ekki allt gengið eftir eins og vonast var.
Þvert á móti. Ásakanir um að Reykjavíkurlistinn vilji
þessa skóla feiga eru rangar í ljósi þessarar sögu.
Hví hefðum við strikað yfir 70 milljónir fyrir Ísaks-
skóla árið 2003 og hækkað öll framlög verulega nema
vegna þess að við töldum að hægt væri að standa við
fyrirheit um öruggan rekstur?
Vandi skólanna kom eigi að síður aftur í ljós í byrj-
un þessa skólaárs. Þeir eru ólíkir innbyrðis og vandi
þeirra stundum ósambærilegur, en staðreynd er að
þeir eru allir óhagkvæmar rekstrareiningar (sem
borgin myndi ekki skipuleggja sjálf) og þeir eiga við
minnkandi aðsókn að stríða. Yfirvöld hafa fylgst með
og rætt við forráðamenn skólanna á yfirstandi skóla-
ári; án þess að fara nánar út í stöðu hvers og eins full-
yrði ég að það væri ábyrgðarleysi að hlaupa í hvert
sinn eftir ýtrustu kröfum um styrk án þess að gera
kröfur um rekstrarlegt gagnsæi, aðhald og tryggt fé-
lagslegt bakland. Þetta hlýtur jafnvel Morgunblaðið
að skilja. Mér finnst gleðilegt að geta skýrt frá því að
um sumt horfir nú betur en áður, en get ekki farið
nánar í þá sálma að sinni. Skattgreiðendur eiga ein-
faldlega kröfu um að ábyrgðar sé gætt.
Meint „fjandsemi“
Er það „fjandsemi“ við Landakotsskóla að óska
eftir að hann taki að sér víðtækari þjónustu á eigin
forsendum við börn í heimahverfi sínu með fullum
styrk frá borginni? Hér er um nýmæli að ræða sem
einhvern tímann hefðu þótt merkileg tíðindi fyrir
„einkarekstur“ í skólum. Er það vond hugmynd eða
góð? Sá skoðanaríki nafnlausi höfundur Reykjavík-
urbréfs (20. feb.) sem skammar undirritaðan blóð-
ugum skömmum mætti hafa gefið þeirri spurningu
gaum. Þá samþykkti fræðsluráð fyrir áramót að í
nýjum skóla á Norðlingaholti yrði auglýst með öðr-
um hætti en venjulega, gefinn kostur á því fyrir
áhugahópa eða fólk með nýbreytni í skólastarfi í
huga að sækja um að taka uppbyggingu skólans að
sér. Þessi dæmi sýna að borgin er opin fyrir ný-
breytni í þessum efnum. Ég sé fyrir mér að allir skól-
ar borgarinnar færist í átt til aukins sjálfstæðis og
fjölbreytni milli þeirra verði enn meiri en nú er. Þeir
verði því að nokkru leyti svipaðir og „charter“-skólar
í Bandaríkjunum eða „óháðu“ skólarnir í Svíþjóð. Í
því efni tel ég afar mikilvægt að byggja upp sterkt fé-
lagsleg bakland foreldra við hvern skóla í heima-
hverfi. Aukið sjálfstæði allra skóla er metnaðarfullt
verkefni sem ég mun lýsa í annarri grein.
Sjálfstæði skóla
og fjölbreytni
Eftir Stefán Jón Hafstein
’Fjölgun „einka“skóla með20% aukningu „sætarýma“
þýddi a.m.k. 2–3 milljarða króna
kostnaðarauka til að byrja með,
að því gefnu að áfram yrði í gildi
stefna um að tryggja skólavist
allra í heimahverfi.‘
Höfundur er formaður menntaráðs.
Stefán Jón Hafstein
mótfallinn umræðum um þessi mál.
Eftir nokkrar umræður lagði
Halldór Ásgrímsson því til að málinu
yrði aftur vísað til utanríkismála-
hópsins. Þar voru ýmsar nýjar leiðir
ræddar; sumir vildu reyndar ganga
lengra, aðrir skemur.
Þegar einn nefndarmanna lagði
fram tillögu um að setja orðið „hugs-
anlega“ inn í setninguna um aðild-
arviðræður við ESB, þótti mönnum
sem lausnin væri fundin. Guðni
Ágústsson lýsti því yfir að hann gæti
fellt sig við þá leið. Nefndarmenn
féllu einnig frá því að álykta um að
niðurstaða vinnu um ESB-mál skyldi
borin undir næsta flokksþing til
„samþykktar eða synjunar.“ Þess í
stað skyldi hún lögð fram til „kynn-
ingar“.
Nýjustu drögin voru kynnt þing-
fulltrúum síðar um daginn og voru
samþykkt umræðulaust og án mót-
atkvæða.
sóknarflokk-
kkja ályktun
iðræður við
bili. Halldór
ri viðkvæmt;
afa áhrif hér
á við. Hann
gar ættu að
legrar aðild-
n forsendum
rðmanna.
hljóða
r til umfjöll-
pi þingsins.
ur voru ný
morgun.
num kom þó
ekki fundin.
sson, fyrr-
Framsóknar-
taldi of langt
nn lýsti jafn-
nni við hug-
ds að ESB.
nn væri ekki
umál á flokksþingi framsóknarmanna
st sem
t sig við
Morgunblaðið/Árni Torfason
Ásgrímsson og Siv Friðleifsdóttur á flokksþinginu í
kjörin í forystunni með um 80% atkvæða.
arna@mbl.is
TALSVERÐAR breytingar urðu á ályktun um Evrópusambandið frá
fyrstu drögum að endanlegri útgáfu, sem samþykkt var á flokksþinginu.
Fyrsta útgáfa í drögum
„Kynna ber Evrópumálin fyrir öllum almenningi og vanda vel stefnu-
ákvarðanir. Stefnt skal að því að hefja aðildarviðræður við Evrópusam-
bandið á kjörtímabilinu og niðurstöður þeirra bornar undir þjóð-
aratkvæði í næstu alþingiskosningum.“
Fyrsta tillaga umræðuhóps
Þegar til flokksþings kom lagði umræðuhópur til eftirfarandi breyting-
artillögu: „Mikilvægt er að íslenska þjóðin sé upplýst um kosti og galla að-
ildar að EES-samningnum á hverjum tíma. Vegna óljósrar stöðu og fram-
tíðar EES-samningsins og almennrar þróunar Evrópumála eru líkur á að
hagsmunum Íslands verði betur borgið innan ESB. Aðildarviðræður við
ESB gætu hafist í náinni framtíð, hugsanlega strax á næsta kjörtímabili.
Niðurstöður slíkra viðræðna skal bera undir þjóðaratkvæði. Á vettvangi
Framsóknarflokksins skal strax hefjast vinna við mótun samningsmark-
miða og undirbúning aðildarviðræðna við Evrópusambandið. Niðurstöðu
þeirrar vinnu skal kynna og bera undir næsta flokksþing, til samþykktar
eða synjunar.“
Þriðja útgáfan
Þessari annarri útgáfu ályktunarinnar var vísað til umræðuhópsins í
gærmorgun og þá var næst lögð til þessi útgáfa: „Á vettvangi Framsókn-
arflokksins skal halda áfram upplýsingaöflun og vinnu við mótun samn-
ingsmarkmiða og undirbúning aðildarviðræðna við Evrópusambandið.
Niðurstöður þeirrar vinnu skal kynna og bera undir næsta flokksþing til
samþykktar eða synjunar. Komi til aðildarviðræðna við ESB skulu nið-
urstöður slíkra viðræðna bornar undir þjóðaratkvæði.“
Endanleg útgáfa
Endanleg útgáfa sem var svo samþykkt samhljóða er svohljóðandi: „Á
vettvangi Framsóknarflokksins skal halda áfram upplýsingaöflun og
vinnu við mótun samningsmarkmiða og undirbúning hugsanlegra aðild-
arviðræðna við Evrópusambandið. Niðurstöðu þeirrar vinnu skal bera
undir næsta flokksþing til kynningar. Komi til aðildarviðræðna við ESB
skulu niðurstöður slíkra viðræðna bornar undir þjóðaratkvæði.“
Orðalag breyttist
kum sem þar
flokksmanna
æðum á laug-
a og eldar log-
ð vera orðum
skoðunar að
n, sem stofnuð
sameinist í
ni ræða þau
m. Góðu tíð-
agsmönnum
msóknar-
eftir flokks-
alldór engan
sþingið hafi
t. Skilaboð
á leið að fram-
saman. Hann
fnum en
æstu mánuðum
rnarinnar og
n hafi tekið að
ð Guðna
nn flokksins,
nardrög
málin, segir
erið gott á
f með sömu
bara ágætt.
málum og
na á þeim
m við gera eins
alldór Ás-
SB
FORYSTA Framsóknarflokks-
ins var endurkjörin á flokksþingi
Framsóknarflokksins í gær.
Halldór Ásgrímsson forsætisráð-
herra fékk 81,85% greiddra at-
kvæða í formannskjöri, Guðni
Ágústsson landbúnaðarráðherra
fékk 77,03% greiddra atkvæða í
varaformannskjöri og Siv Frið-
leifsdóttir þingmaður fékk
81,69% greiddra atkvæða í rit-
arakjöri.
Guðni Ágústsson sagðist í sam-
tali við Morgunblaðið sáttur við
úrslitin. „Ég tel þetta vera mjög
góða kosningu fyrir mig,“ sagði
hann. „Þegar menn eru farnir að
fá þrjú af fjórum atkvæðum og
þaðan af meira eru menn nánast
að fá fullt hús atkvæða.“ Hann
sagðist hafa fengið fleiri atkvæði
en hann hefði átt von á, því flokk-
urinn hefði verið að takast á við
erfið mál.
Siv Friðleifsdóttir kvaðst í
samtali við blaðið bæði þakklát
og hrærð. Úrslitin væru óvænt en
þau sýndu að hún nyti mikils
trausts í flokknum til að takast
áfram á við ritarastarfið.
Halldór og Siv fengu
jafnmörg atkvæði
Alls 520 fulltrúar á flokksþingi
greiddu atkvæði í formannskjör-
inu. Halldór Ásgrímsson fékk 406
atkvæði, Kristinn H. Gunnarsson
fékk 33 eða 6,67% atkvæða, Jón-
ína Bjartmarz fékk 18, Siv fékk
17 atkvæði og fjórir til viðbótar
fengu samtals 9 atkvæði.
Alls 535 greiddu atkvæði í
varaformannskjörinu. Guðni
Ágústsson fékk 399 atkvæði,
Kristinn 27 atkvæði eða 5,21%,
Jónína og Siv fengu 26 atkvæði
hvor, Árni Magnússon fékk 21 at-
kvæði, Valgerður Sverrisdóttir
fékk 14 atkvæði og fjórir til við-
bótar alls fimm atkvæði.
Alls 521 greiddi atkvæði í rit-
arakjörinu. Siv fékk 406 atkvæði,
Jónína 42, Kristinn 13, Valgerður
10 og sjö aðrir skiptu á milli sín 26
atkvæðum.
Á flokksþingi Framsóknar-
flokksins fyrir um það bil tveimur
árum fékk Halldór 96,7% at-
kvæða í formannskjöri, Guðni
fékk 91,3% atkvæða í varafor-
mannskjöri og Siv fékk 89,3% at-
kvæði í kjöri um ritara flokksins.
Forystan var
endurkjörin