Morgunblaðið - 19.03.2005, Blaðsíða 20

hönnun
20 lifun
hliðstæðum prófum þeir Jónas Sólmundsson og Garðar Hall
sem ráku Smíðastofuna Reyni. Þá má nefna Jón Halldórsson
sem lengi stundaði nám og störf erlendis.
Ekki bættist í hóp húsgagnaarkitekta fyrr en árið 1938 þegar
þeir Helgi Hallgrímsson og Skarphéðinn Jóhannsson komu
heim frá námi við Listiðnaðarskólann í Kaupmannahöfn. Þeir
voru jafnframt fyrstir til að gera húsgagna- og innréttin-
gateikningar að atvinnu sinni. Með skrifum í blöð og tímarit
vöktu þeir athygli á þessu nýja fagi og fólk til umhugsunar um
gildi hönnunar fyrir híbýli og vellíðan fjölskyldunnar.
Það fjölgaði í starfsgreininni og virtust næg verkefni fyrir alla.
Menn urðu áhugasamir um stofnun félags og í fyrstu
fundargerð Félags húsgagnaarkitekta frá 9. janúar 1955 er
skráð að tilgangur með stofnun slíkra samtaka sé „… að
vernda rétt félaganna frá atvinnulegu sjónarmiði, og fá
viðurkenningu (honorar) fyrir vinnu sína. Sömuleiðis að vinna
að bættri heimilisprýði og batnandi smekk almennings til
híbýlanna.“ Í júní sama ár var kosið í fyrstu stjórn félagsins.
Hjalti Geir Kristjánsson var kosinn formaður, Helgi
Hallgrímsson ritari og Árni Jónsson gjaldkeri. Á þeim 50 árum
sem liðin eru frá stofnun félagsins hefur starfsstéttin dafnað
vel. Fljótlega urðu innréttingateikningar fyrirferðarmesti þát-
turinn í starfi félagsmanna. Að sama skapi breyttist nafn
félagsins fljótlega í Félag húsgagna- og innanhússarkitekta
(FHI). Almennur skilningur á störfum félagsmanna hefur
aukist til muna og almenningur, stofnanir og fyrirtæki færa sér
í síauknum mæli í nyt þjónustu þeirra. Húsgagnateikning er
nú í miklum minnihluta af verkefnum húsgagna- og
innanhússarkitekta, en aðalstarf þeirra er að skipuleggja rými
og teikna innréttingar af ýmsu tagi fyrir einkaheimili, fyrirtæki
og stofnanir. Auk þess starfa margir við ráðgjöf af ýmsum
toga. Félag húsgagna- og innanhússarkitekta fagnar hálfrar
aldar afmæli í ár. Auk þess að standa vörð um starf og stöðu
stéttarinnar, verndun starfsheitisins og starfssviðsins, er eftir
sem áður meðal markmiða þess að kynna almenningi þýðingu
góðrar hönnunar og stuðla að bættri híbýlamenningu. Sífellt
eykst mikilvægi þess að byggingar og umhverfi séu skipulögð
frá upphafi. Lýtur það ekki einungis að stílum og stefnum og
fagurfræðilegum þætti sem oft vill verða ofan á í umræðunni,
heldur að vellíðan og öryggi. Viðfangsefni félagsmanna eru
byggingar og hönnun þess manngerða umhverfis sem fólk
lifir í. Þannig snýst starf húsgagna- og innanhússarkitekta um
manneskjur, að skapa þeim gott og hentugt umhverfi þar sem
nýtni, hugmyndaauðgi og fagurfræði er í fyrirrúmi.
*Sýningarskrá sýningar Félags íslenskra húsgagnaarkitekta
sem fram fór í þá fokheldu húsnæði Iðnskólans í Reykjavík
árið 1968.
Borðstofustóll úr afrómósíu með
leðurlíki á sessu og baki frá því
um 1960 eftir húsgagnaark-
itektinn Árna Jónsson (1929-
1983). Hann var fyrsti gjaldkeri
Félags húsgagna- og
innanhússarkitekta, rak framan
af húsgagnavinnustofu við
Laugaveg 67 en gerði síðan
verslun með listmuni og
húsgögn að sínu aðalstarfi í
versluninni Kúnst.
Þríhyrnt hornborð frá 1950 og
stóll sem snýst á öxli frá 1948-49
voru hönnuð af Skarphéðni
Jóhannssyni (1914-1970) fyrir
Búnaðarbankann við Austurstræti. Skarphéðinn og Helgi Hallgrímsson voru
ötulir við að miðla af þekkingu sinni eftir að þeir komu heim frá námi árið
1938. Báðir skrifuðu til að mynda kafla í bókina Húsakostur og híbýlaprýði
sem Mál og menning gaf út árið 1939. Bókin er hvað þekktust fyrir grein
Halldórs Laxness um „Sálarfegurð í mannabústöðum“, en margt annað er
þar fróðlegt að finna, t.d. grein Skarphéðins „Heimili og húsgögn“ þar sem
hann leiðir rök að því að hlutverk húsgagnanna á heimilinu hafi breyst: „Nú
er það ekki lengur þeirra aðalhlutverk að vera til sýnis, heldur að gera
heimili okkar að þægilegum dvalarstað, þar sem við getum hafzt við frjáls
og óþving-uð.“* Hann telur kosti nútímalegra húsgagna ótvíræða og finnst
„… alleinkennilegt, þegar fólk, sem klæðir sig samkvæmt nýjustu tízku frá
París og leggur sér ekki til munns annan mat en þann, sem inniheldur hið
rétta hlutfall af fjörefnum, ferðast og nýtur útiveru, alls samkvæmt tíðaran-
danum, – gerir sér lítið fyrir og lætur búa handa sér stælingar af einnar til
tveggja alda gömlum húsgögnum.“*. Skarphéðinn lýkur grein sinni með því
að benda á að liðinni tíð sýnum við mesta virðingu með því „… að vera
sjálfum okkur samkvæm, byggja á því gamla og góða, en skapa eitthvað
nýtt, sem hentar okkur og samtíð okkar og getur sýnt afkomendunum,
hvernig augum við litum hlutina.“* Eftir seinna stríð hélt Skarphéðinn til
náms í arkitektúr í Kaupmannahöfn og er þekktastur fyrir verk sín á því sviði.
*Húsakostur og híbýlaprýði. Skarphéðinn Jóhannsson: Heimili og húsgögn, bls. 83 og 92.
Mál og menning, Reykjavík 1939.
Ruggustóll eftir Helga
Hallgrímsson (f. 1911) frá
1967. Helgi var ritari fyrstu
stjórnar FHI og honum var
íslensk híbýla-
menning hugleikin í skrifum
sínum. Í skrá að sýningu
félagsins árið 1968 fjallar hann
um mikilvægi formsköpunar í
íslenskri húsgagnagerð og
nauðsyn þess að leggja á
herslu á séreinkenni íslenskra
húsgagna: „Hvort sem um er
að ræða samkeppni innan-
lands við innflutt húsgögn
eða möguleika til útflutnings
íslenskra húsgagna, er þörf
nýsköpunar og hönnunar.“