Morgunblaðið - 23.05.2005, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. MAÍ 2005 23
MINNINGAR
✝ Steinunn Mar-grét Norðfjörð
fæddist í Reykjavík
20. október 1943.
Hún lést á heimili
sínu á Ljósvallagötu
20 í Reykjavík 12.
maí síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Jón Hilmar Norð-
fjörð loftskeytamað-
ur, f. á Sauðárkróki
2. september 1906, d.
24. mars 1988, og Vil-
borg Octavía Grön-
vold (kölluð Stella)
fóstra og húsmóðir, f.
í Reykjavík 1. október 1917, d. 2.
desember 1977. Hálfsystir Stein-
unnar samfeðra er Ingveldur
Hilmarsdóttir, f. 27. júlí 1937.
Steinunn giftist 18. október
1969 Guðmundi Þ. Jónssyni vara-
formanni Eflingar, f. á Gjögri í
Árneshreppi 25. desember 1939.
Þau skildu. Börn þeirra eru: 1)
Stella María Guðmundsdóttir
ferðaráðgjafi, f. 23. mars 1970,
sambýlismaður Dale Odle verka-
maður, f. 11. desember 1966.
Dóttir hennar frá
fyrra sambandi er
Sunna Sasha Larosi-
liere, f. 12. des.
1991.Dætur Stellu
og Dale eru Sóley
María Odle, f. 28.
ágúst 1998, og Sara
Sól Odle, f. 26. júní
2002. 2) Hilmar Þór
Guðmundsson ljós-
myndari, f. 24. maí
1972, maki Una
Björk Kjerúlf há-
skólanemi, f. 5. apríl
1975. Dóttir þeirra
er Auður Ísold Hilm-
arsdóttir Kjerúlf, f. 28. febrúar
2004.
Steinunn giftist 21. desember
1982 Kristni Hilmarssyni sjó-
manni, f. 18. febrúar 1950. Þau
skildu. Steinunn ólst upp í Reykja-
vík og bjó þar alla sína tíð. Hún
vann ýmis skrifstofustörf, m.a. hjá
Morgunblaðinu, Landsímanum og
Borgardómara.
Útför Steinunnar verður gerð
frá Fossvogskapellu í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
„Við sjáumst.“ Ef minnið svíkur
mig ekki þá kvaddi ég Steinunni
tengdamömmu með þessum orðum í
síðasta skiptið sem ég talaði við
hana, daginn sem hún lést. Ekki átti
ég von á að þetta yrðu okkar síðustu
orðaskipti enda ætlaði ég að tala aft-
ur við hana daginn eftir til að athuga
hvort hún vildi verða samferða í
fermingu elstu ömmustelpunnar,
hennar Sunnu, sem fermdist á hvíta-
sunnudag. Ég veit hún hafði lengi
hlakkað til fermingardagsins og það
er sárt að hún fékk ekki að eiga þann
merkisdag með okkur.
Steinunn var að mörgu leyti sér-
stök kona, ég hef aldrei kynnst
neinni manneskju eins og henni og á
eflaust aldrei eftir að gera. Mér er
minnisstætt fyrsta skiptið sem við
hittumst og er það um margt lýsandi
fyrir hennar persónuleika. Það var á
fallegum síðsumarsdegi heima hjá
Hilmari syni hennar, núverandi eig-
inmanni mínum en þáverandi kær-
asta. Ég var ein í kotinu og átti ekki
von á neinum þegar ég heyrði að
lykli var snúið í skránni. Ég fór fram
til að athuga hvaða óvænti gestur
væri á ferðinni. Í dyrunum stóð
ókunnug ljóshærð miðaldra frú með
bleikan varalit. Við vorum báðar
jafnhissa því hvorug okkar átti von á
hinni. „Hver ert þú?“ spurði hún
með ákveðinni röddu. Ég kynnti mig
fyrir henni og þegar hún heyrði hver
ég var kom strax annað hljóð í
strokkinn. Steinunn hafði verið á
gönguferð og ákveðið að koma við
heima hjá syninum til að fá sér
vatnssopa og sígarettu. Hún vissi
mætavel að sonurinn vildi ekki reyk-
ingar í nýju íbúðinni sinni en þar sem
hún vissi líka að hann var ekki heima
ætlaði hún að stelast. Hún tók af mér
loforð um að segja honum ekki frá.
Því leyndarmáli er nú uppljóstrað.
Þennan dag áttum við langt og
áhugavert samtal. Það snerist að
mestu leyti um einkasoninn, kosti
hans og galla, þó einkum kosti. Hún
spurði mig líka ýmissa ansi persónu-
legra spurninga að því er mér
fannst, en þannig var hún, blátt
áfram og hispurslaus. Ég vissi í
fyrstu ekki alveg hvernig ég átti að
taka þessari konu en þorði ekki ann-
að en svara öllum spurningum henn-
ar af bestu samvisku. Steinunn tók
af mér annað loforð þennan dag, ég
yrði að lofa að vera góð við son henn-
ar, og vil ég meina að mér hafi tekist
prýðilega að halda það loforð. Þann-
ig hófust okkar kynni.
Þrátt fyrir ýmsa erfiðleika og
heilsuleysi síðustu árin þá var alltaf
grunnt á húmorinn hjá Steinunni,
sem gat verið ansi kaldhæðinn. Þar
náðum við ágætlega saman. Fyrir
nokkrum árum síðan lét hún mig
hafa gluggaumslag sem hún hafði
skrifað aftan á fyrirmæli um tilhög-
un við útför sína. Orðalagið var sér-
staklega skorinort og laust við allan
hátíðleik en um leið bráðfyndið. Hún
gat auðveldlega gert grín að dauðans
alvöru enda hræddist hún ekki dauð-
ann og hafði staðfasta trú á annað líf
eftir þetta og að í nýjum heimkynn-
um myndi hún hitta þá ættingja og
ástvini sem hún hafði misst. Sú trú
hennar var einlæg og hrein.
Það er alltaf erfitt þegar fólk fer
snögglega, erfitt að fá ekki að
kveðja. Það er huggun harmi gegn
að Steinunn skildi sátt við þennan
heim. Það voru bjartir tímar fram-
undan og hún full tilhlökkunar og
þakklætis. Það heyrði ég og skynjaði
þegar ég talaði við hana í síðasta
sinn. Hún talaði svo fallega um sína
nánustu, sérstaklega ömmustelp-
urnar sínar fjórar sem voru í svo
miklu uppáhaldi. Ég verð ævinlega
þakklát fyrir að við áttum þetta góða
samtal. Rétt áður en við kvöddumst
sagðist Steinunn ætla að leggja sig
því hún væri þreytt. Ég vona og trúi
því að hún sé úthvíld þar sem hún
dvelur nú. Mér finnst við hæfi að
kveðja tengdamömmu með sömu
orðum og síðast. Við sjáumst.
Una.
Elsku amma. Nú er komin kveðju-
stund og það verður erfitt að sleppa
þér. Þú ert búin að hafa áhrif á líf
okkar allra og það mun taka sinn
tíma að reyna að sætta sig við að þú
sért farin. Við erum samt öll glöð að
þú sért á betri stað, með langafa,
langömmu og öllum þeim sem þú ert
búin að hlakka til að sjá aftur. Við
vitum líka öll að þú ert alltaf með
okkur, í anda, hjarta og huga.
Þínar ömmustelpur,
Sunna, Sóley, Sara og Auður.
STEINUNN MAR-
GRÉT NORÐFJÖRÐ
Nafn Gils Guð-
mundssonar sá ég fyrst
í tengslum við vin hans
og samverkamann,
Valdimar Jóhannsson
bókaútgefanda, sem var raunar
sveitungi minn og stundum talað um
heima. Gils tók saman Öldina okkar
og Öldina sem leið og Valdimar gaf
þær út á forlagi sínu, Iðunni. Þessar
bækur voru undirstöðufræðsla mín
sem margra annarra um sögu þjóð-
arinnar á nítjándu og tuttugustu öld
og seint þreyttist ég á að fletta þeim
á unglingsárunum.
Eftir að Öldin okkar kom út var
Þjóðvarnarflokkurinn stofnaður.
Valdimar var formaður, en Gils vann
þingsæti fyrir flokkinn 1953 og hafði
með sér annan mann á þing. Um
þessar mundir reis andstaða gegn er-
lendri hersetu hátt með þjóðinni.
Ýmsir vildu leggjast þar á árar án
þess að styðja Sósíalistaflokkinn sem
talinn var of undirgefinn sovétvald-
inu. Mönnum ber saman um að fram-
ganga Gils hafi skipt sköpum um
gengi Þjóðvarnarflokksins. Hann var
málsnjall, prúðmannlegur en jafn-
fram einarður og sló á strengi þjóð-
rækni og þjóðernishyggju, sem þá
átti mikinn hljómgrunn, en nú er víst
ekki talið alls kostar fínt.
Þjóðvarnarflokkurinn náði ekki að
festa sig í sessi til frambúðar og
seinna samdi hann um samvinnu við
Alþýðubandalagið. Gils sat á þingi
fyrir þann flokk í sextán ár. Þing-
mennsku hans fylgdist ég lítt með, en
man eftir skemmtilegum greinum í
Þjóðviljanum og ræðum í útvarpi
sem fluttar voru af þunga. Fyrst man
ég hann vel frá landsfundi Samtaka
hernámsandstæðinga, sem svo
nefndust þá, á Bifröst 1966. Þá stóð
ég á tvítugu og sá og heyrði í fyrsta
GILS
GUÐMUNDSSON
✝ Gils Halldór Guð-mundsson fædd-
ist í Hjarðardal innri
í Önundarfirði 31.
desember 1914.
Hann lést á Hrafn-
istu í Reykjavík
föstudaginn 29. apríl
og var útför hans
gerð frá Bústaða-
kirkju 6. maí.
sinn ýmsa menn sem
mér hafa orðið eftir-
minnilegir. Og lok-
aræða Gils á fundinum
er eitt af því minnis-
stæðasta.
Gils Guðmundsson
var góður útvarpsmað-
ur, áheyrilegur og
fundvís á skemmtilegt
efni, enda flestum
mönnum fróðari um
menn og málefni fyrri
tíðar. Hann las ýmsar
ævisögur í dagskránni
sem mikið var hlýtt á.
Nefni ég aðeins flutn-
inginn á hinu stórmerka riti Theó-
dórs Friðrikssonar, Í verum. Þannig
vakti hann endurnýjaðan áhuga bók-
inni sem var gefin út aftur í kjölfarið.
Á árunum 1979–83 var ég starfs-
maður bókaútgáfunnar Iðunnar, for-
lags Valdimars Jóhannssonar. Þá
valdi Gils efni í ritið Mánasilfur, fimm
binda úrval úr íslenskum endurminn-
ingum og sjálfsævisögum. Ég vann
töluvert að þeirri útgáfu og hafði af
því mikla ánægju. Varð það til þess
að ég kynntist þessari bókmennta-
grein betur en ella og gerði mér
grein fyrir að þar var margt hugtækt
að finna. Í kjölfar Mánasilfurs kom
svo safnritið Gestur með skyldu efni.
Með þessum ritum og ýmsum öðrum
sem hér verða ekki talin vann Gils vel
að því að halda við og efla áhuga á
þjóðlegri menningu og minnum um
líf fyrri kynslóða í landinu.
Eftir að lauk starfi mínu hjá Ið-
unni og ég fór aftur að vinna hjá Rík-
isútvarpinu voru samskipti okkar
Gils minni. Hann hélt þó áfram að
koma fram í dagskránni öðru hverju,
m.a. fékk ég hann einu sinni til að
segja frá mági sínum, skáldinu Jak-
obi Jóhannessyni Smára. Nokkrar
greinar birti ég einnig eftir hann í
Andvara sem ég hef lengi verið rit-
stjóri fyrir. Síðast hafði ég samband
við hann seint á árinu 1993, í tilefni
150 ára afmælis Stephans G. Steph-
anssonar. Á árinu 1975 höfðu verið
fluttir fjórir þættir Gils um Stephan.
Ég hafði átt aðild að því og vildi nú
útvarpa þeim aftur. Með umsjónar-
manni lásu nokkrir af helstu lesurum
útvarpsins á þeim tíma. Þegar hér
var komið voru þeir allir fallnir frá
nema Gils. Ég talaði aftur við hann
að loknum endurflutningnum og
sagði hann þá að gaman hefði verið
að fá á ný að heyra þessar kæru
raddir. Nú er hans eigin rödd hljóðn-
uð, en hún lifir áfram í minningunni.
Gils var falslaus maður og prúð-
menni, virtist í raun fremur halda
eigin persónu til hlés. Hann var góð-
ur fulltrúi sinnar kynslóðar og auð-
vitað alls ólíkur ýmsum stjórnmála-
mönnum sem nú hafa sig mest í
frammi. Gils þurfti ekki að slá um sig
til að menn legðu hlustir við máli
hans. Hann átti traustar rætur í ís-
lenskri alþýðumenningu og komst til
mannvirðinga án skrums eða lodd-
arabragða. Í mínum augum var Gils
Guðmundsson í senn alþýðumaður
og fyrirmaður. Hann lauk kveðju-
ræðu sinni á Bifröst forðum með því
að fara með lokaerindið í Vorhvöt
Steingríms Thorsteinssonar: „Svo
frjáls vertu, móðir, sem vindur á
vog.“ Megi nú móðir okkar allra, ætt-
jörðin sem hann unni af heilum hug,
búa honum væra hvíld.
Gunnar Stefánsson.
Tíminn líður trúðu mér
taktu maður vara á þér
heimurinn er sem hála gler
hugsaðu um hvað eftir fer.
Já, tíminn líður, mér finnst það
ekki svo langt, en fyrir rúmum 60 ár-
um kynnti Góa frænka mannsefni sitt
fyrir okkur, mér fannst hann hár,
þvengmjór, rauðhærður, hægur og
alvarlegur, en þetta breyttist.
Vaxtarlagið óx, hárið fauk og al-
varan var ekki eins mikil og sýndist,
því undir niðri bjó mikill húmor og
stríðni.
Jón B. Kvaran var fyrir mér loft-
skeytamaðurinn á ritsímanum, mað-
urinn úr Austurnesi, en Onn var
maðurinn hennar Góu frænku og að
sumu leyti fannst mér hann mágur
minn, þar sem konan hans var yngsta
systir mömmu og alin upp að hluta
hjá foreldrum mínum frá níu ára
aldri, aðeins tíu árum eldri en ég.
Fyrst þegar ég sá Onn eftir að
hann fitnaði, fannst mér hann alltaf
vera bólginn af hettusótt og hló mikið
að honum.
Þær eru ófáar minningar mínar af
JÓN B.
KVARAN
✝ Jón BjartmarKvaran fæddist á
Seyðisfirði 18. apríl
1922. Hann lést á
gjörgæsludeild
Landspítalans við
Hringbraut 4. maí
síðastliðinn og var
útför hans gerð frá
Áskirkju 13. maí.
samveru minni með
þeim hjónum og nöfnin
þeirra er tengd sem eitt
í mínum huga, Onn-og-
Góa.
Hljóðlát stríðni Onns
gat verið skemmtileg,
hann þóttist finna
„Petikúlur“ á okkur hér
og þar. Benti stundum
á bringu okkar og
spurði hvað þetta væri,
við litum strax niður,
héldum okkur hafa sóð-
að niður á fötin, þá sló
hann fingri undir nef
okkar og hló dillandi lágt. Hann bað
líka alltaf um „blautt“ vatn að drekka
og hvíslaði því gjarnan. Hann var
eins og við vitum öll, fjölskyldur
þeirra, mikill barnavinur og hjá þeim
Góu vorum við systkinabörnin eins
og jafnaldrar þeirra.
Fyrst þegar ég kynntist honum lá
við að ég þyrfti túlk, honum lá svo
lágt rómur og kvað ekki fast að, sagði
t.d. „já-hakk“ og „mei-hakk“ (já takk
og nei takk). Mín fyrsta heimsókn til
þeirra var fermingarárið mitt með
Guðnýju ömmu, sú ferð varð nú
lengri en ætlað var, því Góa fékk
vinnu á símanum og ég passaði
Hrafnhildi og Gunnar fram á haust,
reynslunni ríkari um allt milli himins
og jarðar, þau kenndu mér svo
margt. Það varð svo að föstum lið, að
ég fór á hverju vori í heimsókn með
sæng og kodda án þess að gera boð á
undan mér og alltaf var ég jafn vel-
komin hvernig sem á stóð.
Lífið var ekki alltaf dans á rósum
þá frekar en nú. Þau byrjuðu að búa í
Reykjavík á stríðsárunum og var þá
erfitt að fá húsnæði og oft þröngt í
búi, en alltaf vorum við velkomin hjá
Onn, fólkið hennar Góu.
Þegar þau fluttu á símstöðina á
Brú í Hrútafirði varð erfiðara að
komast þangað frá Ísafirði, ekki eins
og í dag. Það mátti segja að þar væri
„opið hús“ og „miðstöð“ fyrir alla
ættingja, sem áttu leið um. Mína
fyrstu heimsókn til þeirra þangað fór
ég ásamt þriggja ára syni mínum,
Hirti, Magnúsi Reyni og ömmu okk-
ar. Þar vorum við í þrjár vikur. Þau
hjón fóru með okkur um allar trissur,
m.a. til Siglufjarðar að finna pabba
minn, sem þar vann á plani, sú ferð
tók tvo sólarhringa. Margt var skoð-
að og við Magnús frædd um landið.
Mikið reyndi nú sælgætisvinurinn
Onn að kenna syni mínum að borða
sælgæti, farnar margar ferðir í
sjoppuna á Brú, en allt kom fyrir
ekki, barnið kom bara með sælgætið í
poka og gaf mömmu sinni. Eitt lærði
hann þó hjá Onn, það var að borða
íspinna og þegar haldið var heim
keyrði Onn okkur í veg fyrir vest-
anrútuna í Dalsmynni. Þegar langt
var komið upp á Holtavörðuheiði, sér
Onn að strákur er enn með íspinnann
og spyr hvort hann ætli ekki að borða
ísinn. „Nei, ég ætla að geyma hann,
það fæst ekki ís á Ísafirði.“ Þá var
Onn skemmt og hristist hann lengi af
hlátri og síðast þegar við sáumst
spurði hann mig hvort þessi sonur
væri ekki búinn að læra að borða sæl-
gæti og ég sagði, nei. „Hjörtur kann
ekki,“ eins og hann svaraði Onn allt-
af.
Við hjónin fórum í myndatöku þeg-
ar við giftum okkur, eins og flestir
gera. Myndasmiðurinn spyr hvernig
við viljum vera, fer svo og sækir
myndir og sýnir okkur og segir að
þetta séu fallegustu hjón, sem hún
hafi myndað. Voru þetta þá Onn og
Góa frænka. Hún gaf mér seinna
þessar myndir, sem ég svo sendi
þeim.
Eitt er það sem er fast í minning-
unni, en það er að sitja til borðs og
borða með Onn. Hann hafði unun af
að borða góðan mat, og ég sé hann
setjast settlegan með hvíta servíettu
og silfurhnífapörin sín. Þar var borð-
að af list (listrænt) og virðulega, með
saltstaukinn í seilingarfjarlægð.
Mér þykir leitt að hafa ekki getað
fylgt þér, kæri vinur, en ég hugsa
mikið til alls þess, sem þið hjónin
veittuð mér og mínum. Ég vil þakka
allar samverustundirnar, símtölin,
bréf og órjúfanlega tryggð og vona
að þú hafir átt góða heimkomu til
Góu og hinna allra. Það var mikil
samheldni hjá systrunum sjö og
þeirra fjölskyldum og nú er síðasti
hlekkurinn brostinn hérna megin.
Elsku Hrafnhildur, Gunnar og
fjölskyldur, ásamt Elísabetu Kvaran
og fjölskyldu, ég og mín fjölskylda
sendum ykkur innilegar samúðar-
kveðjur.
Guðný M. Einarsdóttir (Dúddý).
LEGSTEINAR
Steinsmiðjan MOSAIK
Hamarshöfða 4 • 110 Reykjavík
sími 587 1960 • www.mosaik.is
LEGSTEINAR
Englasteinar
Helluhrauni 10
220 Hfj. S. 565-2566