Morgunblaðið - 30.10.2005, Qupperneq 8

ÞAÐ VAR heldur kuldalegt á Egilsstöðum í vikulokin
þar sem Jonas Pranse stóð við söluskála Kaupfélags
Héraðsbúa í hríðinni og beið eftir að verða sóttur.
Jonas kom frá Þýskalandi fyrir nokkrum mánuðum
til ársdvalar hér á landi og byrjaði á Seyðisfirði, hvar
hann staðnæmdist í tvo mánuði. Hingað kom hann frá
Mývatni og var á leið til starfa í Vallanesi á Héraði,
en þar er stunduð lífræn ræktun og búið tekur gjarn-
an útlendinga til starfa um lengri eða skemmri tíma.
Jonas sagði sér lítast vel á land og þjóð, þótt fann-
fergið kæmi honum svolítið á óvart. Hann var hins
vegar vel gallaður og stakk hressilegur og hvergi
banginn nefinu upp í snjókomuna meðan hann beið
Vallanessbóndans.
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Bakpokaferðalangur í fannfergi
8 SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Miklar umræðurfara núna frammeðal kúabænda
um framtíð mjólkurfram-
leiðslunnar. Á fundum í
Borgarfirði og Eyjafirði
hafa verið samþykktar
ályktanir um innflutning á
erfðaefni til kynbóta, en
ályktun sama efnis var
felld á fundi í Skagafirði.
Ástæðan fyrir þessum um-
ræðum er að sala mjólkur-
afurða hefur aukist mjög,
en framleiðslan hefur ekki
aukist. Raunar hefur fram-
leiðslan dregist saman síðustu
mánuðina. Það er því útlit fyrir
skort á mjólk og sumir óttast að
það sé ekki víst að hann sé aðeins
tímabundinn.
Guðmundur Lárusson, fyrrver-
andi formaður Landssambands
kúabænda, hóf umræðu á vef sam-
bandsins, naut.is, en hann skrifaði
grein undir fyrirsögninni „Mjólk-
urframleiðsla í blindgötu“. Þar
sagði Guðmundur: „Kúm hefur
fækkað, þrátt fyrir að nánast allir
kvígukálfar séu settir á til mjólk-
urframleiðslu, allar kýr og kvígur
sem eru til sölu renna út. Þá er það
tilfinning mín að margir kúabænd-
ur hafi verið á ystu mörkum hvað
varðar frumutölu og haldið í kýr
lengur en heppilegt getur talist til
að uppfylla þarfir markaðarins.
Fyrstu niðurstöður heysýna benda
til að heygæði séu ekki með besta
móti. Það eru því miður líkur á því
að við náum ekki að fullnýta þann
markað sem er fyrir hendi.
Núverandi kúastofn hefur ekki
afkastagetu til að framleiða meira
en sem nemur ca.110 milljónum
[lítra] í meðalári. Hvað gera bænd-
ur í þessari stöðu? Á að hægja á
vöruþróun og markaðssetningu,
eða eigum við að leyfa innflutning á
mjólkurvörum? Er ekki tími til
kominn að horfast í augu við þá
staðreynd að ef mjólkurfamleiðsla
á að vera í landinu til frambúðar
verðum við nú þegar að hefjast
handa við kynbætur stofnsins með
innflutningi erfðaefnis.“
Grein Guðmundar vakti mikil
viðbrögð, bæði jákvæð og neikvæð,
en í skoðanakönnun sem gerð var
fyrir nokkrum árum höfnuðu
bændur tillögu um að flytja inn
erfðaefni til kynbóta.
Kýrnar lifa í 937 daga
að meðaltali
Baldur Helgi Benjamínsson
nautgriparáðunautur, sem er ný-
orðinn framkvæmdastjóri Lands-
sambands kúabænda, telur að æ
fleiri kúabændur séu að komast á
þá skoðun að innflutningur á erfða-
efni sé nauðsynlegur, en viður-
kennir að skoðanir séu skiptar.
Baldur Helgi hefur tekið saman
tölur um endingartíma kúa það
sem af er ársins 2005. Niðurstaðan
er sú að kýrnar verði að meðaltali
937 daga gamlar, en það þýðir að
þær mjólka ekki nema í rúmlega
tvö og hálft ár. Hann segir að end-
ingartíminn hafi verið að styttast,
en hann var helmingi lengri í
kringum 1980.
Það sem hefur átt mestan þátt í
að stytta líftíma kúnna síðustu ár
eru hertar reglugerðir um mjólk-
urgæði, en þær kveða á um há-
marksfrumutölu í mjólk. Almenna
reglan er sú að frumutalan hækkar
með hækkandi aldri kúnna, en ann-
ar stór þáttur er júgurbólga. Þegar
frumutala kúnna er orðin há, vegna
aldurs eða þrálátrar júgurbólgu,
eiga bændur ekki annan kost en að
farga kúnum.
Baldur Helgi segir þá spurningu
hafa vaknað hvort íslenski kúa-
stofninn höndli þær alþjóðlegu
reglur um frumutölu sem við för-
um eftir. Það liggi fyrir að júgur-
heilbrigði stofnsins sé verra en t.d.
kúastofna á hinum Norðurlöndun-
um, en þar hafi júgurheilbrigði ver-
ið þáttur í kynbótastarfinu í 30 ár.
Hann segir að sífellt fleiri bændur
á Íslandi séu í vandræðum með að
eiga nægilega mikið af kvígum til
uppeldis þrátt fyrir að nokkur ár
hafi nánast allir kvígukálfar sem
fæðast lifandi verið settir á. Þessi
stutti líftími, sem sé enn að stytt-
ast, og aukinn kálfadauði valdi því
að tímabært sé að velta upp þeirri
spurningu hvort íslenski kúastofn-
inn sé sjálfbær.
Baldur segir að þar til viðbótar
standi kúabændur frammi fyrir
harðnandi samkeppni og þrýstingi
á lægra verð á mjólkurafurðum.
Þetta skýri m.a. umræðu meðal
bænda um innflutning á erfðaefni
til kynbóta.
Baldur Helgi tekur fram að líf-
tími kúa í nágrannalöndum okkar
sé ekki lengri en íslenska stofnsins,
en líftími annarra stofna hafi verið
að lengjast þvert á þróunina hér á
landi.
Á vef LK koma fram þau sjón-
armið að þeir sem vilji flytja inn
erfðaefni séu svartsýnismenn.
Menn þurfi einfaldlega að bretta
upp ermar og halda áfram að auka
framleiðsluna. Til þess séu ýmsar
leiðir og í því sambandi minna
menn á þá miklu afurðaaukningu
sem orðið hafi hér á landi á síðustu
árum.
Baldur Helgi vill ekki sam-
þykkja að hann sé svartsýnismað-
ur. Þeir sem hugsi um framtíð sjái
hins vegar mikla möguleika í inn-
flutningi á erfðaefni og eins sé
hægt að taka á vandamálum sem
menn standi frammi fyrir með ís-
lenska stofninn.
Fréttaskýring | Mikil umræða um
framtíðarsýn í nautgriparækt
Kúastofninn
ekki sjálfbær?
Skortur er á mjólk og sumir bændur
óttast að hann sé ekki tímabundinn
Líftími íslenskra kúa styttist stöðugt.
Íslenskar kýr eru um 24
þúsund og fer fækkandi

Nú eru um 24 þúsund kýr á Ís-
landi og hefur þeim farið fækk-
andi ár frá ári samhliða auknum
afurðum. Fyrir 10 árum voru um
30 þúsund kýr í landinu. Þessi
litli stofn gerir framfarir í rækt-
un erfiðari. Það er mun auðveld-
ara að ná fram miklum fram-
förum í kynbótum þegar hægt er
að velja úr stórum hópi úrvals-
gripa. Þá telja sumir að ein skýr-
ing á auknum kálfadauða hér á
landi kunni að vera skyld-
leikarækt.
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
Kjartan
í 3. sætið
Veljum traustan
og öflugan
málsvara borgarbúa
í borgarstjórn!
Heimsend afslátt-
arkort á næsta ári
Á NÆSTA ári getur fólk vænst
þess að fá afsláttarkort Trygginga-
stofnunar (TR) vegna heilbrigðis-
þjónustu send heim í pósti óumbeð-
ið. Alls fengu tæplega 45 þúsund
einstaklingar afsláttarkort TR í
fyrra en útgefin kort voru rúmlega
38 þúsund talsins. Að jafnaði koma
250–300 manns daglega í þjónustu-
miðstöð Tryggingastofnunar þeirra
erinda að sækja um afsláttarkort
eða fá endurgreiðslu á tannlækna-
reikningum.
Þetta kemur fram í frétt á vef
TR. Þar er haft eftir Karli Steinari
Guðnasyni, forstjóra Trygginga-
stofnunar, að unnið hafi verið að því
um nokkurt skeið að koma á raf-
rænu kerfi en TR skorti enn upplýs-
ingar frá heilsugæslustöðvum og
sjúkrahúsum. Reiknað er með að út-
gáfa á heimsendum afsláttarkortum
hefjist á næsta ári en þó er ekki ná-
kvæmlega ljóst hvenær á árinu
sjálfvirka kerfið kemst í gagnið.
Fólk þarf því enn um sinn að fram-
vísa öllum kvittunum, koma með
þær til Tryggingastofnunar eða
senda í pósti, til að fá afsláttarkort í
hendur.
Sjúkratryggðir einstaklingar eiga
rétt á afsláttarkorti frá Trygginga-
stofnun þegar þeir hafa greitt til-
tekna fjárhæð fyrir heilbrigðisþjón-
ustu á hverju ári. Þeir sem hafa
greitt 18 þúsund krónur á alman-
aksárinu eiga rétt á afsláttarkorti
og fyrir öll börn í sömu fjölskyldu er
miðað við 6 þúsund krónur. Elli- og
örorkulífeyrisþegar sem greiða
lægra gjald fyrir læknis- og heilsu-
gæsluþjónusta eiga rétt á kortinu
þegar kostnaðurinn er orðinn 4.500
krónur.
Fékk 4,9
milljónir
vegna
vinnuslyss á
bensínstöð
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavík-
ur hefur dæmt Olíufélagið hf.
(Esso) til þess að greiða konu
tæplega 4,9 milljónir í skaða-
bætur vegna slyss sem hún
varð fyrir þegar hún var við
vinnu á bensínstöð félagsins
við Borgartún vorið 2003.
Konan datt af háum af-
greiðslustól og taldi dómurinn
að slysið mætti rekja til við-
sjárverðra aðstæðna á vinnu-
staðnum.
Konan var óvinnufær í hálft
ár eftir slysið og var varanleg-
ur miski hennar metinn 10%
og varanleg örorka 20%. Bæði
tjónanefnd tryggingafélaganna
og úrskurðarnefnd í vátrygg-
ingamálum töldu að olíufélagið
væri ekki bótaskylt.
Fyrir dómi sagði konan að
stóllinn hefði aldrei verið í lagi
og erfitt hefði verið að eiga við
hann. Kvartað hefði verið und-
an honum við stöðvarstjórinn
en hann hefði reiðst og talað
um að þau eyðilegðu alla hluti.
Olíufélagið mótmælti því að
það bæri bótaábyrgð og neit-
aði því að stóllinn hefði verið
hættulegur eða ófullnægjandi.
Þá hefði Vinnueftirlitið ekki
gert athugasemdir.
Dómurinn féllst á að stóllinn
væri í sjálfu sér ekki hættu-
legur en aðstæður á vinnu-
staðnum hefðu kallað á að
hann væri notaður með röng-
um hætti. Þá væri sannað að
starfsmenn hefðu kvartað en
fyrirtækið ekki gert úrbætur.
Jón Finnbjörnsson kvað upp
dóminn. Guðmundur Ómar
Hafsteinsson hdl. flutti málið
fyrir konuna en Heiðar Ás-
berg Sigurðsson hdl. var til
varna fyrir Olíufélagið hf.