Morgunblaðið - 02.11.2005, Síða 11

FJÖLDI manns heiðraði Hrafn Jökulsson, blaðamann
og skákfrömuð, sem fagnaði 40 ára afmæli í gær. Af-
mælið var um margt óvenjulegt. Meðal annars voru
gestir leystir út með gjöf; bók með 40 úrvalsskákum
sem Hrafn hafði valið. Efnt var til skákmóts barna sem
mættu í afmælið og hinir eldri settust einnig að tafli. Á
myndinni er Örnólfur, sonur Hrafns, að lesa upp ljóð
fyrir föður sinn og gesti.
Gestir leystir út með gjöfum
Morgunblaðið/Ómar
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 2005 11
FRÉTTIR
KULDAKÖSTUM á vetrum mun
fækka og sumur lengjast. Það vorar
fyrr og haustin verða hlýrri og vara
lengur, ef svo fer fram sem horfir í
veðurfarsspá fyrir Ísland sem nær til
loka þessarar aldar. Þá er því spáð að
vetrar- og sumarúrkoma muni aukast
norðaustanlands, en að haustrigning-
ar aukist sunnanlands og vestan.
Úrkomuaukningin gæti numið 10–
20% á landinu öllu og líklega fremur í
mynd rigningar en snjókomu. Meðal
árshiti gæti stigið um 2–3 stig inn til
landsins á þessari öld og veðurfar hér
á landi í lok 21. aldarinnar orðið svip-
að því sem nú gerist í Færeyjum og
Norður-Skotlandi.
„Veðurfarshorfur fram eftir öld-
inni,“ var yfirskrift fyrirlesturs sem
Haraldur Ólafsson, prófessor í veður-
fræði við Háskóla Íslands, hélt í sal
Landbúnaðarháskólans á Keldnaholti
á mánudag. Þar greindi Haraldur frá
niðurstöðum sínum og Ólafs Rögn-
valdssonar, doktorsnema í veður-
fræði við háskólann í Björgvin. Verk-
efnið er angi af stærra verkefni sem
unnið er að hjá nemendum Haraldar í
veðurfræði við Háskóla Íslands í sam-
vinnu við Veðurstofu Íslands, Reikni-
stofu í veðurfræði og norska vísinda-
menn. Gerð hefur verið veðurfars-
spár fyrir Ísland í mun þéttara
reiknineti en tíðkast hefur undanfarin
ár. Þéttara net hefur m.a. þau áhrif að
lægðir koma betur fram og einnig
áhrif landslags á veðurfar.
Haraldur segir að skoðað hafi verið
hvernig veðurfars mætti vænta hér á
landi á árunum 2070–2100. Útlit er
fyrir að veðurfarið þróist jafnt og þétt
í þá átt sem niðurstaðan greinir. Hins
vegar eru sveiflurnar öfgakenndari
frá ári til árs og einnig frá áratug til
áratugar. Þannig verða skammæju
sveiflurnar væntanlega meira áber-
andi en langtímaþróunin, að sögn
Haraldar.
Vísbendingar eru um að hlýnun
verði meiri í innsveitum en út til sjáv-
ar, að sögn Haraldar. Það er þó
nokkrum vafa undirorpið. „Ég tel það
trúverðugast í þessari spá að kulda-
köst að vetri og vori verði vægari og
þeim fækki í framtíðinni,“ sagði Har-
aldur.
Spáin er túlkun á þeim áhrifum
sem hnattræn hlýnun kann að hafa
fyrir Ísland, að sögn Haraldar. „Því
er spáð að hnattræn hlýnun verði
minni á okkar slóðum en víða annars
staðar. Hún verði áberandi mikil á
norðurslóðum, Norður-Grænlandi, á
Svalbarða og í Síberíu, þar sem nú er
hafís. Þegar hann hverfur verða við-
brigðin meiri.“
Veðurfarsbreytingin, sem spáð er,
hlýnun og aukin væta, verður hag-
stæð fyrir gróðurfar.
Veðurfarsspá fyrir Ísland fram eftir 21. öldinni
Kuldaköstum fækkar
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
EITT af því sem hefur áunnist í jafnréttis-
málum á síðustu tíu árum er að víðast hvar í
lýðræðisríkjum er ekki lengur rifist um hvort
það skipti máli hvort konur taki þátt í stjórn-
málum eða ekki. Í flestum lýðræðisríkjum er
það talið vandamál ef konur eru fáar á þingi
og víða er reynt að tryggja að hlutfall þeirra
sé ekki of lágt.
Þetta segir dr. Anne Phillips, prófessor í
stjórnmálafræði við London School of Econo-
mics, en hún flutti erindi á ráðstefnunni Kon-
ur í hnattrænum heimi – Peking áratug
áleiðis, sem Unifem og Rannsóknarstofa í
kvenna- og kynjafræðum við HÍ, stóðu fyrir
nýverið. Þar var fjallað um hvað hefði unnist
í jafnréttismálum á síðustu tíu árum og
beindi Phillips sjónum sínum að hvernig
stjórnmálaþátttaka kvenna hefði þróast.
„Viðhorfið til þátttöku kvenna í stjórn-
málum hefur breyst þannig að víða í lýðræð-
isríkjum þykir nú sjálfsagt að reyna að gera
eitthvað í því ef hlutur kvenna í stjórnmálum
er rýr. Hins vegar er auðvitað afar misjafnt
hvort framkvæmt sé í samræmi við það sem
rætt er um og þykir rétt að gera,“ segir
Phillips.
Hún bendir á að í næstum helmingi allra
landa í heiminum sé reynt að tryggja að
fjöldi kvenna sem kjörinna fulltrúa fari ekki
niður fyrir ákveðin mörk. Þó sé misjafnt
hvort það sé bundið í lög eða ekki og hvernig
útfærslan er, t.d. hvort notaðir eru kynja-
kvótar. Þetta eigi við í öllum heimsálfum
hvort sem um sé að ræða Evrópu, Suður-
Ameríku, Afríku eða Asíu, svo dæmi séu tek-
in.
„Í mörgum ríkjum hefur verið tekið upp
lýðræðislegt stjórnkerfi á síðustu tíu árum
og þar er alltaf hugað að því að tryggja að
konur taki þátt í stjórn landsins. Þetta var
ekki talið sjálfsagt fyrir 20 árum,“ útskýrir
hún.
Hún nefnir Rúanda og Írak sem dæmi en
bendir á að staðan í Írak sé nokkuð sérstök
því aðgerðir til að tryggja þátttöku kvenna í
stjórnmálum séu fyrst og fremst komnar til
vegna mikils þrýstings frá utanaðkomandi
ríkjum.
Þróunin í atvinnulífi í hina áttina
Um leið og það hefur smám saman farið
að þykja sjálfsagt að grípa til aðgerða til að
tryggja þátttöku kvenna í stjórnmálum hefur
umræða og viðhorf farið í andstæða átt hvað
varðar atvinnulífið. Nýfrjálshyggja og ein-
staklingshyggja ráði þar ríkjum, að sögn
Phillips.
„Í þeirri umræðu er það viðtekin skoðun
að einstaklingurinn eigi að gera eitthvað
sjálfur í sínum málum, kerfið eigi að vera
sem frjálsast, markaðurinn eigi að stjórna og
yfirvöld ekki að skipta sér mikið af, til dæm-
is, varðandi launamun kynjanna sem er víð-
ast hvar mikill og hvort konur hafi þar völd
og áhrif. Þar er viðkvæðið að einstakling-
urinn eigi að gera eitthvað sjálfur í sínum
málum.
Það er merkilegt að það þyki fullkomlega
réttlætanlegt að nota einhvers konar aðgerð-
ir til að tryggja jafnrétti á pólitíska sviðinu
en alls ekki í atvinnulífi og það er at-
hyglisvert að viðhorfin hafi þróast svona í
sitthvora áttina á sama tíma,“ segir hún og
bætir við:
„Ef við hefðum látið þátttöku kvenna í
stjórnmálum ráðast af sömu viðhorfum og
lögmálum og gilda í atvinnulífinu leiddi hin
ójafna staða karla og kvenna í samfélaginu
til þess að konur sem kjörnir fulltrúar væru
mjög fáar og sú staða myndi ekki breytast.“
Færri konur á þingi á Íslandi
en á hinum Norðurlöndunum
Hún tekur þó fram að þrátt fyrir að um-
ræðan og viðhorfin hafi breyst sé ekki þar
með sagt að hugmyndum um stjórnmálaþátt-
töku kvenna sé alls staðar fylgt nægilega vel
eftir.
„Konur eru um 16% kjörinna fulltrúa í
heiminum en voru 12% fyrir átta árum. Svo
jú, það er breyting en hún er ekki stór-
fengleg,“ segir hún og hlær.
Hún vekur athygli á að Ísland er talsvert á
eftir hinum Norðurlöndunum hvað varðar
hlutfall kvenna á þingi. Svíþjóð, Noregur,
Finnland og Danmörk raða sér í fjögur af
fimm efstu sætunum á lista á alþjóðaþing-
mannasambandsins, www.ipu.org, á meðan
Ísland er í 19. sæti. Fyrir átta árum var Ís-
land í 10. sæti á listanum og þess má geta að
nú eru lönd eins og Írak, Mósambík og Kúba
fyrir ofan Ísland á listanum. Þess má geta að
Bandaríkin eru númer 67 á listanum en þar
eru einungis um 15% þingmanna konur.
„Ísland stendur auðvitað mjög vel þegar
miðað er við heiminn allan en ég veit ekki af
hverju það er svona langt á eftir hinum
Norðurlöndunum og af hverju það hefur
dregist aftur úr á þessu tímabili. Það væri
athyglisvert að skoða hvers vegna þróunin
hefur verið svona hér.“
Hrifinn af hugmyndinni
um kvennafrídaginn
Að lokum er hún spurð hvað henni finnist
um kvennafrídaginn?
„Mér finnst þetta frábært, mjög frumleg
hugmynd til að vekja athygli á vandamálinu
og krefjast úrbóta. Ég er hrifin af þeirri
hugmynd að konur hætti að vinna á þessum
ákveðna tímapunkti þegar þær hafa unnið
fyrir árslaunum sínum miðað við launamun
karla og kvenna. Svo finnst mér snjallt
hvernig þetta er bæði eins konar hátíð, nokk-
urs konar þjóðarviðburður og harðar aðgerð-
ir.
Atvinnulífið er einmitt það svið þar sem
konur standa höllum fæti og mikil þörf á að
athygli verði vakin á vandamálum þar og að
áhersla verði lögð á ná fram jafnrétti karla
og kvenna á þessu sviði.“
Anne Phillips, prófessor í stjórnmálafræði, flutti erindi á ráðstefnunni Konur í hnattrænum heimi
Stjórnmálaþátttaka
kvenna skipti máli
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Dr. Anne Phillips prófessor segir að víða sé
það talið vandamál ef konur eru fáar á þingi.
Eftir Bryndísi Sveinsdóttur
bryndis@mbl.is
GEIR H. Haarde utanríkisráð-
herra vekur mesta ánægju ráð-
herra ríkisstjórnarinnar fyrir
störf sín. Nær 61% þátttakenda
í könnun, sem Þjóðarpúls Gall-
up gerði til að kanna ánægju
landsmanna með störf ráð-
herranna, lýstu yfir ánægju með
störf hans. Meira en 80% sam-
flokksmanna Geirs voru ánægð
með störf hans og hefur ánægja
með störf Geirs aukist hjá
stuðningsfólki allra flokka.
Næstmest er ánægjan með
störf Þorgerðar Katrínar Gunn-
arsdóttur menntamálaráðherra.
Rúmlega 52% svarenda lýstu
ánægju með störf hennar. Hef-
ur ánægjan með störf mennta-
málaráðherrans aukist um 2
prósentustig frá síðustu mæl-
ingu.
Meira jafnræði með ráð-
herrum Framsóknarflokks
Tæplega þriðjungur svarenda
var ánægður með störf Einars
K. Guðfinnssonar sjávarútvegs-
ráðherra en ánægja með störf
Árna M. Mathiesen fjármála-
ráðherra hefur dalað um tæp
þrjú prósentustig eftir að hann
skipti um ráðherrastól og voru
32% ánægð með störf hans.
Ánægja með störf Sigríðar
Önnu Þórðardóttur umhverfis-
ráðherra og Sturlu Böðvarsson-
ar samgönguráðherra hefur
aukist meðal stuðningsfólks
allra flokka nema Framsóknar-
flokks. Rúmlega 29% voru
ánægð með störf Sigríðar Önnu
og 26% með störf Sturlu. Dreg-
ið hefur úr ánægju með störf
Björns Bjarnasonar dómsmála-
ráðherra hjá stuðningsfólki allra
flokka og lýstu 22% ánægju með
störf hans.
Mun mjórra var á mununum
milli ráðherra Framsóknar-
flokksins en ráðherra Sjálfstæð-
isflokksins hvað varðaði ánægju
með störf þeirra. Fleiri lýstu nú
ánægju með störf Guðna
Ágústssonar landbúnaðarráð-
herra, Árna Magnússonar fé-
lagsmálaráðherra og Halldórs
Ásgrímssonar forsætisráðherra
en í apríl síðastliðnum. Lítillega
hafði dregið úr ánægju með
störf Jóns Kristjánssonar heil-
brigðisráðherra og Valgerðar
Sverrisdóttur iðnaðarráðherra.
Lýstu 49,4% svarenda ánægju
með störf Guðna Ágústssonar.
Það er aukning um 11 prósentu-
stig frá síðustu mælingu. Störf
Guðna vekja mesta ánægju
meðal stuðningsfólks ríkis-
stjórnarinnar og 70% framsókn-
armanna eru ánægð með störf
hans. Ríflega 46% lýstu ánægju
með störf Jóns Kristjánssonar,
rúm 41% voru ánægð með störf
Árna Magnússonar, 37,7% með
störf Valgerðar Sverrisdóttur
og 33,5% sögðust vera ánægð
með störf Halldórs Ásgrímsson-
ar. Ánægja með störf forsætis-
ráðherrans jókst um tæplega 6
prósentustig frá mælingu í apríl
síðastliðnum.
Niðurstöður þessar fengust
með símakönnun IMG Gallup
dagana 6.–19. október 2005. Úr-
takið var 1.227 manns, valið til-
viljanakennt úr þjóðskrá. Svar-
hlutfall var um 62%.
Þjóðarpúls Gallup kannar ánægju
með störf ráðherranna
Flestir ánægðir
með störf Geirs
H. Haarde