Morgunblaðið - 02.11.2005, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
að eru liðin nokkuð
mörg ár síðan ég las
Híbýli vindanna og
Lífsins tré, vestur-
farasögur Böðvars
Guðmundssonar, í fyrsta sinn. Við
fyrsta lestur ákvað ég, þegar ég
lokaði seinni bókinni, að á Íslend-
ingaslóðir í Kanada ætlaði ég mér
einhvern tímann að fara.
Atvik höguðu því svo til að tæki-
færi til að heimsækja þessar slóðir
féll mér í skaut fyrr í haust.
Mér fannst strax við komuna til
Winnipeg einhvern veginn að ég
væri komin heim. Þessi borg er svo
heimilisleg og fólkið er svo vin-
gjarnlegt að maður dettur strax inn
í einhvern annan og þægilegri
veruleika en maður er vanur hérna
heima og vill gjarnan vera um
kyrrt.
Þegar lagt er af stað til að heim-
sækja hinar eiginlegu Íslend-
ingaslóðir í Gimli, Lundar, Heclu-
eyju, Árborg og víðar er ekki laust
við að fiðringur fari um kroppinn.
Og fiðringurinn eykst eftir því sem
maður nálgast svæðið þar sem æv-
intýrið byrjar, sérstaklega þegar
leiðsögumennirnir eru nógu snið-
ugir að auka á geðshræringuna
með því að skella í geislaspilarann í
bílnum rammíslenskum lögum í
flutningi frábærra listamanna.
Lögum sem hljómað hafa um Ís-
lendingabyggðirnar áður því að
margir kórar hafa heimsótt Vestur-
Íslendingana við mikið þakklæti
heimamanna.
Það er skemmst frá því að segja
að það er algjörlega stórkostlegt að
fara um þetta svæði. Á leiðinni frá
Winnipeg til Gimli sáum við tugi ef
ekki hundruð húsa þar sem var
flaggað íslenskum fána og bláir
skildir við heimkeyrsluna segja
þeim sem framhjá keyra að þarna
búi Íslendingar. Við komum í
kirkjugarða þar sem eingöngu eru
íslensk nöfn á legsteinum og víða
var að sjá hús sem skörtuðu sínu ís-
lenska nafni á áberandi stað. Ís-
lendingum er tekið opnum örmum
og heimamenn þykjast eiga í þeim
hvert bein bara af því að Íslend-
ingar eru á ferð.
Allt of langt mál er að segja frá
öllum sem við hittum, en mig lang-
ar til að nefna sérstaklega einn. Það
er Binni (Brynjólfur Sigurgeirson)
sem við hittum á Heclu-eyju. Ein-
staklega vinsamlegur og hjálp-
samur náungi. Hann tók á móti
hópnum með virktum og lóðsaði
okkur svo um eyjuna. Hann er lítill
og snaggaralegur kall sem talar al-
veg reiprennandi íslensku. Við vor-
um að skoða safn sem sett hefur
verið upp í einu húsinu á Heclu og
áætlunin var að fara aðeins lengra
inn á eyjuna. Við ákváðum að fara
keyrandi því þetta var dágóður
spotti og tíminn var orðinn vel
knappur. Þá sagði Binni: Á ég að
koma á mínu kari? en fannst það
svo greinilega óþarfi því að eftir
smástund bætti hann við: Nei, nei,
við förum bara öll á þínu kari.
Þetta er dálítið dæmigerð setning
fyrir vestur-íslenskuna því að
ensku orðin yfir tækninýjungar
sem komu fram eftir að fólkið fór
frá Íslandi eru gjarnan íslenskuð
og löguð að íslenskri málfræði.
Heclu-eyja er ótrúlegur staður.
Hún er alíslensk. Ekki er heils-
ársbyggð þarna lengur, þar sem
eyjan fór í eyði fyrir þó nokkuð
löngu, en Íslendingar eru í vaxandi
mæli farnir að kaupa hús þarna og
gera upp til sumardvalar. Þegar
keyrt er frá eyjunni aftur (þetta er
að vísu ekki eyja, heldur landfast
nú orðið) blasir við manni risastórt
skilti sem erfitt er að trúa að geti
verið þarna inni í miðju Kanada,
þar sem þjóðtungurnar eru tvær:
franska og enska. Á skiltinu stend-
ur KOMIÐ AFTUR! Ekki au
revoir eða welcome back. Og ég
ætla svo sannarlega að hlýða. Ég
ætla að koma aftur.
Þó að það sé helst fólkið sem
stendur upp úr eftir svona ferðalag
eru nokkur atriði sem geymast
sérstaklega í huganum. Eitt slíkt
er heimsókn í Pálsbúð í Árborg. Í
einu horni þeirrar verslunar er
nefnilega að finna eins íslenskar
landbúnaðarafurðir og hægt er að
hugsa sér; rúllupylsu og skyr.
Kannski ekki alveg sömu mat-
vörur og við erum vön hérna
heima, en nöfnin eru þau sömu.
Það sem mér er efst í huga og ég
undra mig talsvert á eftir að hafa
ferðast um Íslendingaslóðirnar í
Manitoba er að áður en ég las áð-
urnefndar bækur vissi ég nánast
ekkert um vesturfarana. Ég vissi
ekki af þessari miklu sögu af Ís-
lendingum sem þarna hefur orðið
til á þessum ríflega hundrað árum
sem liðin eru frá því að flutning-
arnir miklu vestur um haf hófust.
Ég minnist þess alls ekki að hafa
hlotið kennslu um þessi mál, nema
í mýflugumynd. Ég er hrædd um
að þarna sé illa pottur brotinn í að
fræða nýjar kynslóðir um frændur
okkar í Vesturheimi.
Málið er nefnilega að fólkið sem
þarna býr, þ.e.a.s. fólkið sem er
með Íslandsáhugann í blóðinu, er
alls ekki minni Íslendingar heldur
en við sem hér búum. Ef eitthvað
er eru Vestur-Íslendingar ríkari af
stolti og ást á landinu okkar. Það
má eiginlega draga tilfinningar
mínar eftir þessa ferð saman í eina
setningu. Ég fór út sem Íslend-
ingur en ég kom heim miklu meiri
Íslendingur því að fólkið þarna úti
kenndi mér að horfa á Ísland allt
öðrum augum.
Sannarlega mun ég hlýða kall-
inu og koma aftur.
Þá sagði Binni: Á ég að koma
á mínu kari? en fannst það svo
greinilega óþarfi því að eftir smástund
bætti hann við: Nei, nei, við förum
bara öll á þínu kari.
VIÐHORF
Sigrún Ásmundar
sia@mbl.is
LEIKSKÓLASTIGIÐ hefur gríð-
arlega þýðingu, jafnt fyrir börn, for-
eldra og atvinnulífið. Það er því
mikilvæg skylda sem hvílir á borg-
aryfirvöldum að bregð-
ast við þeim vanda
sem nú blasir við á
leikskólunum vegna
manneklu og stuðla
jafnframt að auknum
valmöguleikum og
efldu starfi til fram-
tíðar.
Vanefndir R-listans
R-listinn hefur ekki
brugðist við þeim
vanda sem nú ríkir á
mörgum leikskólum
borgarinnar, en hann
hefur sannarlega
brugðist kjósendum
sínum. R-listinn hefur
svikið loforð um leik-
skólapláss fyrir öll
börn yfir átján mánaða
aldri og hefur bætt
gráu ofan á svart með
því að þrengja að dag-
mæðrakerfinu, með
þeim afleiðingum að
þau börn sem bíða eft-
ir plássi eiga æ erf-
iðara með að komast
að hjá dagmæðrum.
Það sýnir stefnuleysi R-listans í
hnotskurn að hann kynnir áform um
gjaldfrjálsan leikskóla á sama tíma
og fólk fæst þar ekki til starfa
vegna lágra launa, börnin bíða eftir
að komast þar inn og fjöldi foreldra
barna yfir átján mánaða aldri á í
erfiðleikum með að komast aftur til
náms og starfa vegna skorts á dag-
vistunarúrræðum. Lækkun dagvist-
unargjalda er æskilegt markmið, en
það er augljóslega ekki tímabært að
tala um gjaldfrjálsan leikskóla við
núverandi ástand.
Leikskólapláss við
18 mánaða aldur
Eitt brýnasta verk-
efnið í bráð er vita-
skuld að bæta kjör
leikskólakennara, svo
starfsemi leikskólanna
sé ekki stefnt í voða
vegna manneklu. Yfir
90% barna á aldrinum
tveggja til fimm ára
sækja leikskóla og það
skiptir foreldra í borg-
inni öllu máli að þar
starfi hæft og vel
menntað fólk, af báð-
um kynjum. Kjörin
verða að vera sam-
keppnishæf til að nú-
verandi leikskólakenn-
arar haldist í starfi og
til að hvetja fleiri til að
leggja fyrir sig leik-
skólakennaranám.
Leikskólakennarar
vinna mikilsvert starf
og það þarf að meta í
launum.
Jafnframt þarf að
tryggja að öll börn eigi kost á leik-
skólaplássi ekki síðar en við átján
mánaða aldur. Leikskólarnir gegna
bæði mikilvægu hlutverki í þroska
barna og eru nauðsynleg stoð fyrir
foreldra sem þurfa að snúa aftur til
fyrri starfa. Það er því ólíðandi að
börn komist ekki inn á leikskóla
fyrr en við tveggja og hálfs árs
aldur, eins og ófá dæmi eru um.
Leikskólastigið á að njóta við-
urkenningar sem fyrsta stigið í
skólakerfinu og öll börn þurfa að
eiga þar jafnan aðgang. Að því
sögðu má undirstrika mikilvægi
þess að hver leikskóli hafi frelsi til
að haga starfi sínu eftir því sem
stjórnendur hans telja æskilegast,
enda hafa þeir fagmenntun til að
vega það og meta. Ennfremur þarf
að tryggja sveigjanleika við töku
sumarleyfis, en núgildandi reglur
um fjögurra vikna samfellt leyfi
leikskólabarna á ákveðnum tíma
sumars eru til mikils óhagræðis fyr-
ir margar fjölskyldur, ekki síst ein-
stæða foreldra.
Aukinn fjölbreytni
og sveigjanleiki
Til framtíðar þarf einnig að
marka þá stefnu að foreldrar hafi
meira val um dagvistun en nú er.
Borgin á að fagna einkarekstri í
leikskólakerfinu, í stað þess að
þrengja að honum eins og R-listinn
hefur gert. Einkareknir leikskólar
auka fjölbreytni og geta létt álagi af
borgarrekna kerfinu. Það er eðlilegt
að foreldrar sem kjósa að senda
barn sitt á einkarekna leikskóla
njóti sömu niðurgreiðslu af hálfu
borgarinnar og foreldrar barna á
borgarreknum leikskólum, enda
uppfylli þeir settar kröfur. Ólíkar
lausnir henta ólíkum börnum og
fjölskyldum. Samfélagið græðir á
því að boðið sé upp á sem fjölbreytt-
astar lausnir í dagvistunarmálum.
Það er kominn tími á skýra hugs-
un í leikskólamálum í Reykjavík.
Það er kominn tími til að Sjálfstæð-
isflokkurinn taki við.
Yngstu nemendur
Reykjavíkurborgar
Eftir Þorbjörgu Helgu
Vigfúsdóttur
’Það er því ólíðandi að börn
komist ekki inn
á leikskóla fyrr
en við tveggja
og hálfs árs ald-
ur, eins og ófá
dæmi eru um.‘
Þorbjörg Helga
Vigfúsdóttir
Höfundur gefur kost á sér í 4. sæti á
lista Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Prófkjör Reykjavík
ÉG ER ungur maður sem varð fyr-
ir alvarlegu vinnuslysi fyrir fjórum
árum, síðan þá kemst ég ekki leiðar
minnar öðruvísi en að nota hjólastól
og/eða bíl. Í glettni minni hef ég
framkvæmt hávísindalega rannsókn,
ég spyr fólk: „Finnst þér sjálfsagt að
fatlaðir fái að nota sín sérréttindi
óáreittir?“ Með tilvísun
til bílastæða og salern-
isaðstæðna sérmerktra
fyrir fatlaða. Ég hef
hitt tvær manneskjur
sem sögðu: „Ég myndi
kannski skjótast ef það
væri fullt af lausum
fatlaðrastæðum“. Ég er
ekki með nákvæma tölu
á hversu úrtakið var
stórt, en mér fannst
boðskapurinn vera ofar
tölfræðinni, en ég man
það greinilega að það
voru bara tveir sem
svöruðu á þennan hátt, en aðrir
sögðu: „Það er svo sjálfsagt.“
Má gera betur
Í miðbæ Reykjavíkur eru um 5
stæði merkt fyrir fatlaða, svo það er
betra að við fatlaðir skipuleggjum
okkur vel í bæjarferðum og skiptum
á milli okkar stóratburðum, en það
gerum við í fullkominni sátt, trúðu
því! Við förum ekkert mikið út hvort
sem er. Spítalar og sjúkrastofnanir
eru því miður staðir sem við þurfum
oft að nota og ekki ætla ég að fara að
kvarta í þér kæri borgari fyrir að
nota stæðið mitt þar, þér dytti það
ekki í hug þú veist að ég nota stæðin
þar af miklum móð nema það sé verið
að losa vörur „…ha, losa vörur, hvað
meinar þú?“.
Hvar á að losa annars staðar?
Já, ég varð fyrir hreint skrítinni
reynslu er ég þurfti nauðsynlega á
þjónustu sjúkrahúss að halda. Þegar
ég kem akandi að sjúkrahúsinu og
ætla að leggja í bílastæði ætlað fötl-
uðum þá er vöruflutningabíll í stæð-
inu. Í bræði minni segi ég bílstjór-
anum að hunskast í burt, en hann
bara hló og benti mér bara að leggja í
bílastæðið við hliðina á sér, þar sá ég
að ég hafði hálft stæði og hálfa rusla-
geymslu til afnota. Ég fer útúr bíln-
um, og eins og ég er, hoppa uppá nef
mér, sem ég kannski hefði betur látið
ógert, slík varð fyrirlitningin yfir því
að láta eitthvert fatlafól
segja háttvirtum vöru-
bílstjóra að hunskast í
burt. Hann stoppaði
ekki einu sinni til að
hlusta er ég reyndi að
ná tali af honum. Ég
viðurkenni að ég reidd-
ist og gerði hlut sem ég
sá mikið eftir. Ég sló í
bringuna á honum til að
ná athygli hans, en
hann sem var nið-
ursokkinn við vinnu
sína og honum var
greinilega brugðið. Ég
vil biðja hann afsökunar hér og nú á
því að hafa gert það, ef hann les
þetta. En það sem hann sagði mér
sjokkeraði mig meira. „Hvar á ég að
losa annarsstaðar?“ og „Það losa allir
hér ef það er ekki pláss annars stað-
ar“.
Ekkert sjálfsagðara
Ég fór inná kontórinn hjá vaktinni,
þar tók Ingi við mér og honum fannst
bara ekkert sjálfsagðara en að þessi
stæði væru í notkun, hvort heldur
það væri fyrir fatlaða eða vörubíl-
stjóra. Jæja, ekki gat ég breytt skoð-
un Inga, honum þótti ég helst til heit-
ur í þessum málum og nennti ekki að
hlusta á þetta nöldur í fatlingnum,
ætli þeir séu ekki orðnir nokkrir sem
nöldra yfir þessu þarna þar sem þeir
hafa nú bara þrjú góð stæði á þessum
stóra spítala.
Hvar liggur ábyrgðin?
Ég hringdi í spítalann til að kvarta
og láta laga þetta, því „mér finnst það
svo sjálfsagt“ , símastúlkan var ekki
viss og velti fyrir sér hvert hún ætti
að senda símtalið, þá fékk ég Sigurð á
hinum enda línunnar, en hann er ör-
yggisvörður á spítalanum. Hann var
ekkert nema kurteisin en viljinn var
lítill, það þyrfti að bera þetta undir
verkfræðiskrifstofuna sem sá um
stæðin og hönnun þeirra. Enn var ég
ekki sáttur og bað greyið að redda
þessu á meðan ég talaði við spít-
alastjórnina og sjá til þess að vörur
væru losaðar annarsstaðar en í fatl-
aðastæðunum. En þá var það ekki
hans verk sem öryggisvörður heldur
að henda fólki út af spítalanum og
halda röð og reglu þar inni fyrir. En
mér finnst þetta flokkast undir það,
þar sem þarna var verið að brjóta lög
á lóð spítalans. Síðan er annað mál að
það er engin refsing fyrir að brjóta
þessi lög og þess vegna finnst honum
þetta ekki varða sig. En ef við
þrengjum þetta niður þá snýst þetta
um fordæmi og skrýtinn hugs-
unarhátt.
Væri nokkuð mál að gera betur?
Ef það er einhver sem ætti að
fylgja lögum þá er það ríkið. Að mínu
áliti eru ríkisbyggingar einna verst
búnar fyrir fatlaða af öllum stöðum
sem ég sæki og þetta gerir mig leið-
an, að ríkisstofnanir eins og spítalinn
við Hringbraut vilji taka uppá því að
sýna þetta fordæmi. Þó svo að bíla-
stæði fatlaðra séu ekki öll í notkun,
þá þurfum við víst meira pláss til að
fara út og inn í bílana okkar og ekki
eru allir svona framhleypnir eins og
ég að reka þrjótana í burtu. En ég vil
spyrja þig lesandi góður og vona að
þú geymir með þér: „Finnst þér sjálf-
sagt að fatlaðir fái að nota sín sérrétt-
indi óáreittir?“
Sjálfsagt, segja flestir
Danival Þórarinsson fjallar
um bílastæði fyrir fatlaða ’Í miðbæ Reykjavíkureru um fimm stæði
merkt fyrir fatlaða …‘
Danival Þórarinsson
Höfundur er fatlaður.