Morgunblaðið - 05.12.2005, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. DESEMBER 2005 11
MINNSTAÐUR
VESTURLAND
STÆRSTA verkefni Sögufélags
Borgarfjarðar hefur verið að gefa
út Borgfirskar æviskrár og þegar
verkefninu lýkur verður þar að
finna upplýsingar um þrettán þús-
und manns. Nú er unnið að því að
koma öllum þessum upplýsingum í
gagnagrunn og stefnt að því að
hann verði aðgengilegur á netinu.
Á laugardaginn stóð Sögufélag
Borgarfjarðar fyrir afmælisfyr-
irlestri á Hótel Hamri þar sem dr.
Þorbjörn Broddason prófessor
hélt erindið Skalat maður rúnar
rista nema ráða vel kunni. Í þess-
um orðum Egils á Borg segir Þor-
björn að endurspeglist ævaforn
hugsun um hið skapandi og um-
breytandi hlutverk boðskiptanna í
allri tilveru okkar. Hann tengdi
þetta nútímaboðskiptum og breyt-
ingum á boðskiptaháttum, einkum
hjá íslenskum ungmennum, með
tilliti til bóka- og blaðalestrar,
sjónvarpsnotkunar og nýju miðl-
anna.
Snorri Þorsteinsson, fyrrverandi
fræðslustjóri Vesturlands, er for-
maður Sögufélags Borgarfjarðar.
Hann sagði að á fjörutíu ára af-
mæli félagsins árið 2002 hefði ver-
ið ákveðið að bjóða upp á fyr-
irlestra í kringum afmælisdaginn
á hverju ári um söguleg málefni
og sitthvað sem tengdist þeim.
Félagið var stofnað 7. desember
1962.
Áhugi á mannfræði
frá blautu barnsbeini
Snorri fæddist á Hvassafelli í
Norðurárdal og segist alltaf hafa
haft áhuga á mannfræði og ætt-
fræði. Líklega hafi það haft mikil
áhrif á hann að Jón á Laxfossi,
föðurbróðir hans, hafði mikinn
áhuga á fólki og var duglegur að
spyrja þá sem hann hitti um ættir
þeirra og uppruna og kynntist
þannig fjölda fólks.
Snorri stundaði nám á Laug-
arvatni og síðar í Mennta-
skólanum í Reykjavík. Hann lauk
BA-prófi í íslensku og sagnfræði á
miðjum aldri. Eftir landspróf varð
hann farkennari í Norðurárdal og
Þverárhlíð og kenndi síðan aftur í
tvo vetur eftir stúdentspróf. Hann
kenndi í 19 ár við Samvinnuskól-
ann á Bifröst og var jafnframt
bóndi á Hvassafelli. Hann varð
Fræðslustjóri Vesturlands árið
1975 og flutti þá í Borgarnes. Því
starfi gegndi hann til 1996 þegar
það var lagt niður. Næstu fjögur
árin veitti hann Skólaskrifstofu
Vesturlands forstöðu. Snorri hefur
ritað sögu Sparisjóðs Mýrasýslu.
Þrettán þúsund manns
fæddir 1950 og fyrr
„Sögufélag Borgarfjarðar var
stofnað af góðum hópi manna, sem
allt voru áhrifamenn í héraðinu,“
sagði Snorri. „Það var stofnað um
verkefnið Borgfirskar æviskrár og
var markmiðið að safna og gefa út
borgfirskar sögur og æviskrár og
gert ráð fyrir að upplýsingar birt-
ust um alla sem áttu heima í
Borgarfjarðarhéraði frá 1703 þeg-
ar fyrsta manntalið var gefið út.
Tilgangurinn var auðvitað að
safna saman þessum upplýsingum
á einn stað. Gengið var út frá að
þarna kæmu fram upplýsingar um
alla bændur, fæðingardag þeirra
og fæðingarár, hvar þeir bjuggu,
maka þeirra og börn og starfs-
heiti. Eiginkvenna þeirra var ekki
getið annars staðar, en einhleypra
kvenna sem höfðu búsforráð var
getið sérstaklega.
Í fyrstu bindin vantar heil-
miklar upplýsingar um fólk sem
ekki hafði búsforráð auk þess sem
þessi fyrstu bindi gjalda þess að
ekki var nógu styrk ritstjórn á
þeim. Leiðréttingar hafa þó komið
fram í síðari bindum að einhverju
leyti.
Nú eru komin út 12 bindi og
það 13. í undirbúningi. Vonandi
kemur það út á næsta ári. Við
sjáum að þörf er á einu bindi til
viðbótar og þar með ættu að vera
komnar inn upplýsingar um Borg-
firðinga sem fæddir eru árið 1950
og fyrr.“
Um 900 uppflettinöfn eru í
hverju bindi og þegar allar bæk-
urnar verða komnar út verða þar
upplýsingar um 13.000 manns og
segir Snorri að ættfræðingar telji
Borgfirskar æviskrár eitt af betri
ættfræðiritum sem komið hafa út
á Íslandi.
Fyrsta bindið kom út árið 1969
og komu sex bindi út á 10 árum.
Eftir það varð hlé á útgáfuinni til
1985 þegar 7. bindið kom út og
síðan kom 8. bindið árið 1991. Þeir
sem sáu um skráningu, þeir Að-
alsteinn Halldórsson frá Litlu-
Skógum, Ari Gíslason á Akranesi
og Guðmundur Illugason í Reykja-
vík, voru orðnir fullorðnir menn
og félagið í nokkrum vandræðum
með hvernig halda ætti útgáfunni
áfram.
Verkefnið tekið föstum tökum
Um þetta leyti var dr. Þuríður
Kristjánsdóttir frá Steinum í Staf-
holtstungum að hætta störfum við
Kennaraháskólann og tók hún að
sér verkefnið.
„Það var ómetanlegt fyrir félag-
ið að fá Þuríði. Hún er góður vís-
indamaður og hefur verkefnið ver-
ið tekið föstum tökum í hennar
tíð. Með henni hefur unnið Svein-
björg Guðmundsdóttir Illuga-
sonar,“ sagði Snorri.
Allar bækurnar eru til og að-
allega seldar af trúnaðarmönnum,
sem félagið hefur í flestum sveit-
um Borgarfjarðarhéraðs, gegn
staðgreiðslu. Snorri segir það hafa
gefist vel. Einnig hafa þær verið
til sölu í bókabúðinni á Akranesi
og bókaverslunum Máls og menn-
ingar og á bókamörkuðum. Þá er
bækurnar einnig að finna á bóka-
söfnum, sem mörg eru með góðar
sérdeildir um ættfræði.
Nú eru þær 12 bækur sem
komnar eru út seldar saman á
20.000 krónur og á hverju ári
kaupa þó nokkuð margir safnið.
Þá er alltaf eitthvað um að fólk
kaupi einstakar bækur inn í safn-
ið.
Sögufélag Borgarfjarðar hefur
einnig gefið út Æviskrár Akurnes-
inga og hófst sú útgáfa 1990. Út
eru komin fjögur bindi og fjalla
þau um Akurnesinga á 20. öldinni.
Eldri Akurnesingar eru inni í
Borgfirskum æviskrám.
Á síðustu árum hefur Sögu-
félagið gefið út íbúatal á fimm ára
fresti. Snorri segir að þessum
bókum hafi verið vel tekið og þær
séu mikið notaðar. Þar kemur
fram nafn, kennitala, starfsheiti,
fæðingarstaður og heimilisfang
allra íbúa Akraness og Borgar-
fjarðarhéraðs.
Í fyrra hófst að nýju útgáfa
Borgfirðingabókar en fyrsta bókin
kom út 1981 og komu þá út þrjár
bækur á fjórum árum. Borgfirð-
ingabók 2005 kom út í vor og hef-
ur Finnur Torfi Hjörleifsson rit-
stýrt þessum tveimur síðustu
bókum.
„Þetta eru nokkurs konar ár-
bækur þar sem birtar eru
skýrslur um ýmis mál auk fróð-
leiks og skáldskapar fólks úr hér-
aðinu,“ sagði Snorri. „Við vorum
ákaflega heppin að fá Finn Torfa
til að ritstýra því hann er bæði
nákvæmur og mikill smekk-
maður.“
Stoltur af gagnagrunninum
Um 400 félagar eru nú í Sögu-
félagi Borgarfjarðar og segist
Snorri ekki vita hver framtíð
svona félagsskapar er. Hann von-
ar þó að félagið geti áfram unnið
að einhvers konar útgáfu. Snorri
segist stoltur af því að nú sé
stefnt að því að koma öllum þeim
ættfræðifróðleik sem félagið hefur
safnað inn í gagnagrunn og gera
hann aðgengilegan á netinu. Með
því vonast hann líka til að auð-
veldara verði að bæta við meiri
upplýsingum.
„Nú er búið að skanna inn öll
eldri bindin, en þrjú þau síðustu
voru unnin í tölvu og því aðgengi-
leg í tölvutæku formi. Þetta hefur
hugbúnaðarfyrirtækið Nepal í
Borgarnesi unnið fyrir okkur.
Þegar búið verður að koma 13.
bindinu út verður hægt að fara að
ákveða hvernig þessi gagna-
grunnur verður nýttur. Við sóttum
um styrk frá ríkinu úr sjóði sem
ætlað er að styrkja skráningar og
miðlun menningarefnis á lands-
byggðinni og fengum. Við sáum
fram á það að ef að varðveita ætti
þennan fróðleik fyrir komandi
kynslóðir yrðum við að koma hon-
um á framfæri með þessum
hætti.“
Nöfn 13.000 Borgfirðinga í Borgfirskum æviskrám
Upplýsingar fyrir komandi
kynslóðir þurfa að vera
aðgengilegar á netinu
Formaður Sögufélagsins Snorri Þorsteinsson heima hjá sér í Hrafnakletti í
Borgarnesi. Hann segir að frá Hrafnakletti sjái hann sjö kirkjur í héraðinu.
Eftir Ásdísi Haraldsdóttur
asdish@mbl.is