Fréttablaðið - 14.04.2003, Blaðsíða 14

Það er með ólíkindum hversu mik-il hreyfing er á fylgi flokkanna
þessa dagana – og aðeins tæpur
mánuður til kosninga. Þessar sveifl-
ur hafa gefið mörgum tilefni til að
efast um mælistikurnar; skoðana-
kannanir. Auðvitað má efast um að
niðurstöður hverrar tiltekinnar
könnunar séu hárnákvæm staða
dagsins. Því heldur enginn fram.
Allar kannanir hafa skekkjumörk.
En það er ekkert við framkvæmd
kannana í dag sem er með öðrum
hætti en áður. Það sem er sérstætt
er hið mikla rót á kjósendum.
Stjórnmálin á Íslandi í dag eru dei-
gla. Kjósendur virðast í fyrsta lagi
tilbúnir í breytingar
og vegur þar líklega
þungt að engin sér-
stök vá er fyrir dyr-
um. Það er í slíku
andrúmi sem kjós-
endur halla sér að
hinu þekkta og ör-
ugga. Og þó lítill
ágreiningur sé milli
flokka og manna um almennar for-
sendur efnahagslífsins er sú skoðun
útbreidd að mörg mál bíði almenni-
legra úrlausna; velferðarmálin og
kvótamálið, svo dæmi séu tekin. Og
svo er ríkisstjórnin óvinsæl. Þá má
vera að einhverjum finnist það
ósanngjarnt – en þannig er það nú
samt.
En kjölfestan í ríkisstjórnarsam-
starfinu – Sjálfstæðisflokkurinn – er
í uppsveiflu. Hann stekkur úr 35 pró-
senta fylgi í 39 prósent milli vikna.
Og hver er ástæðan? Fall Bagdad
var jákvæðari tíðindi fyrir forystu
Sjálfstæðisflokksins en flesta aðra.
Því lengur sem umræðan í kosninga-
baráttunni snýst um skatttilboð
græðir Sjálfstæðisflokkurinn. Hann
býður best og nýtur þess að vera sá
flokkurinn sem þjóðin treystir al-
mennt best í efnahagsmálum. Og svo
má vera að tiltölulega veik útkoma
flokksins í könnunum undanfarinna
vikna sé einfaldlega að skila dyggari
stuðningsmönnum heim.
Framsókn situr hins vegar föst í
tæplega 9 prósenta fylgi. Það verð-
ur að teljast ömurleg staða fyrir
þennan flokk, sem sögulega sættir
sig illa við að fara undir 20 prósenta
fylgi. Ég held að sú ákvörðun
flokksforystu Framsóknar að
standa fast með núverandi ríkis-
stjórnarsamstarfi sé meginskýring
þessarar vondu stöðu. Forystan of-
mat fylgi stjórnarinnar meðal þjóð-
arinnar og jafnvel enn frekar að litli
aðilinn í stjórnarsamstarfi geti afl-
að atkvæða út á festu og öryggi í
stjórnarathöfnum – ef þjóðin hefði
þá trú á slíku.
Samfylkingin dunkar nú milli
vikna. Fer úr um 35 prósenta fylgi
niður í 31 prósent. Ástæðan er án
efa sú að frá Samfylkingunni hefur
ekki mikið komið. Flokkurinn ætlar
jú að lækka skatta, en ekki eins mik-
ið og hinir. Hann er jú til í að breyta
kvótakerfinu, en ekki eins mikið og
Frjálslyndir. Samfylkingin er jú á
móti stríðinu í Írak, en ekki eins
mikið og Vinstri grænir. Samfylk-
ingin er óðum að þróast í að verða
eins konar McDonalds-hamborgari.
Það finnst engum þeir beint vondir
en engum heldur reglulega góðir.
Vinstri grænir eru nú komnir í
þá stöðu að þurfa að berjast fyrir að
halda í kjörfylgi sitt og slíkt þykir
ekki hetjuleg staða fyrir stjórnar-
andstöðuflokk. Tillögur Vinstri
grænna og framtíðarsýn ná ekki til
stærri hóps. Þeir eru í raun á skjön
við stjórnmálaumræðu í Evrópu eft-
ir fall múrsins – og eru stoltir af því.
Þá kemur að spútnikkum undan-
farinna vikna. Frjálslyndir bæta
enn við sig og mælast nú með 10,5
prósenta fylgi. Frjálslyndir eru
þriðji stærsti flokkurinn í dag. Fylgi
sitt geta þeir þakkað hinu óvinsæla
kvótakerfi, sem engin sátt er um í
samfélaginu þrátt fyrir loforð ríkis-
stjórnarflokkanna fyrir síðustu
kosningar (svo ég rifji nú upp eitt
svikið loforð úr því að forsætisráð-
herrann var að hvetja menn til að
leita þeirra). En Frjálslyndir hafa
ýmislegt annað. Þeir hafa hreina
fortíð – reyndar enga fortíð – en
engin skammarstrik. Og þeir hafa
ekki yfir sér þessa vissu um að vita
betur sem skín af Samfylkingunni
og Vinstri grænum. Fólk óttast því
ekki vanhugsaðar umbyltingar á öll-
um sviðum. Frjálslyndir hafa yfir
sér ímynd heilbrigðrar skynsemi.
Vöxtur Frjálslyndra beinir jafn-
framt sjónum að því að T-listi
Kristjáns Pálssonar og Nýtt afl
njóta samanlagt 3 prósenta fylgis í
þessari könnun. Borgaraleg um-
bótastefna nýtur samkvæmt þessu
um 14,5 prósenta fylgis. Það er að-
eins 2 prósentustigum undir sam-
einuðu fylgi Framsóknar og Vinstri
grænna. Þarna – miklu fremur en á
hinni illa skilgreindu miðju – ligg-
ur vaxtarsvæði stjórnmálanna. All-
ir flokkar – jafnt Sjálfstæðisflokk-
urinn sem hinir – ættu að huga að
því. ■
14 14. apríl 2003 MÁNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
Og skjátlaðist okkur þá? Við semandvíg vorum hernaði Banda-
ríkjanna og fylgiríkja þeirra á
hendur Írökum - vorum við þá
bara deig? Vorum við þá eftir allt
saman haldin þessum gömlu vin-
stri kvillum: að vera á móti öllu
sem gert er, sérstaklega ef Banda-
ríkjamenn koma þar nærri blinduð
af andúð á þessari brjóstvörn lýð-
ræðis í heiminum, úrræðalaus
gagnvart gerræði Saddams, frá
Venus en ekki Mars, eins og ein-
hver verður að vera ef heimurinn
á ekki að falla í hendur hryðju-
verkamönnum eins og Saddam?
Skjátlaðist okkur sem aðhyll-
umst friðsamlegar lausnir þjóða í
milli sé þess nokkur kostur og lít-
um á öll stríð sem ósigur fyrir
mennina? Ósigur fyrir þá viðleitni
að leysa úr ágreiningsefnum þjóð-
anna án þess að fara að drepa kon-
ur og börn og gamalmenni... Skjátl-
aðist okkur? Eflaust í einhverju: en
um hvað þá helst?
Ef maður vissi það nú – en hitt
þykist ég vita í hverju okkur
skjátlaðist ekki. Ekki held ég að
nokkur maður hafi gert ráð fyrir
því að stjórnin í Bagdad myndi
standast árásir Bandaríkjamanna
og fylgiríkja þeirra, þannig að ekki
skjátlaðist okkur um það hvernig
stríðið myndi fara. Og ástæða þess
að flestir gátu farið nærri um að
einungis væri tímaspursmál um
fall Bagdad er vitaskuld sú að her-
inn ógurlegi sem Vesturlöndum
átti að standa slík ógn af var ve-
sæll og veikur; gereyðingarvopnin
sem biðu þess að öllum heimi yrði
grandað voru ekki einu sinni til;
hvíta duftið sem Bandaríkjamenn
hafa verið æpa af og til um: „Fund-
ið!“ eins og barn í Fela-hlut, hefur
við nánari athugun reynst vera
gamalt Luvil-þvottaefni eða eitt-
vað þvíumlíkt, á meðan sveitir
Rumsfeld hafa á hinn bóginn beitt
táragasi í sínum hernaði sem stríð-
ir gegn alþjóðalögum og eru þar
með þær einu sem beitt hafa efna-
vopnum.
Sem sé: á daginn kom að rétt-
læting stríðsins reyndist ekki á
rökum reist. Bandaríkjunum stóð
ámóta ógn af Írak og til dæmis
Fiji-eyjum. Engar al-Kæda búðir
reyndust í landinu, einungis nokk-
ur trúfífl í norðanverðu landinu í
skjóli Kúrda.
Enginn bjóst við miklu stríði.
Ætli flestum hafi ekki einmitt
komið hitt á óvart, að Bandaríkja-
her skyldi ekki geta þrammað
nokkurn veginn óáreittur beina
leið til Bagdad fyrstu dagana.
Nokkrar sveitir Írakshers sýndu
sem sé af sér þá ósvinnu að verj-
ast, fréttaskýrendum og kennara-
prikahöldum til mikillar undrunar,
og varð mönnum á sjónvarpsstöð-
unum tíðrætt í því sambandi um
fádæma og óhugnanlega hollustu
við einræðisstjórnina, jafnvel
heilaþvott – rétt eins og her-
mennska sé nokkurn tímann nokk-
uð annað en markviss endurgerð á
mönnum til að verða færir um að
drepa. Því hvað sem líður áróðrin-
um úr áttaþúsund bandarískum
bíómyndum og tölvuleikjum sem
dynja á okkur við hvert fótmál þá
er það manninum ekki eiginlegt að
drepa aðra menn.
Hvað þá með allan fögnuðinn á
götum úti – hinn glaða múg hróp-
andi blessunarorð um Bandaríkin
og skyrpandi á mölbrotnar styttur
bæjarins sem allar voru af einum
og sama manninum? Skjátlaðist
okkur ekki þar? Vorum við ekki
skeytingarlaus um þá grundvall-
arþörf allra manna – burtséð frá
siðum og sögu – að búa við vitur-
lega og milda stjórnarhætti sem
þeir hafa sjálfir kosið sér?
Kannski vorum við það. Þrátt fyr-
ir að hver stríðsandstæðingurinn
eftir annan tæki kyrfilega fram að
ekki mælti hann bót stjórnarhátt-
um Íraksforseta sem væri hinn
versti maður þá kann að vera að
undir niðri hafi stundum lúrt sú
hugmynd að kannski væri þetta
allt tómur áróður um gerræði
Saddams, og kannski væri það
ekki okkar að dæma um það –
þetta væri svo langt í burtu, annað
fólk. Og svo framvegis: En stjórn-
in stóð á brauðfótum augljóslega,
einangruð meðal araba – þótt
Bush-stjórninni hafi að vísu tekist
á umliðnum vikum að vekja henni
mikla samúð í heimshlutanum
með umsvifum sínum – og eins og
ástandið í landinu er um þessar
mundir – þegar óaldaflokkar fara
um ránshendi og ekki einu sinni
spítalar fá óáreittir að sinna brýn-
ustu störfum við björgun manns-
lífa og linun þjáninga – þá vakna
óneitanlega spurningar um það
hvort ekki hafi verið hægt að
koma stjórninni frá með öðrum
hætti en því að sprengja allt í loft
upp, rústa innviðurm samfélags-
ins, koma á kaosi, drepa börn,
mæður, feður, afa og ömmur - fólk.
En sem sé: „við“ unnum. Og
skjátlaðist þeim þá ekki sem
mæltu gegn því að Íslendingar
færu á lista dyggustu stuðnings-
þjóða Bandaríkjamanna og tækju
afstöðu gegn flest öllum þjóðum
Evrópu – og raunar heimsins.
Kannski: en við fengum aldrei not-
hæfar ástæður fyrir því hvers
vegna við ættum að fara á þennan
lista. Í ótrúlega drambslegum leið-
ara Morgunblaðsins um síðustu
helgi þar sem blaðið talaði niður til
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur
eins og hún væri fávís krakki en
blaðið sjálft handhafi viskunnar
kom ekkert fram annað en að við
stæðum í þakkarskuld við Banda-
ríkin og okkur bæri því að fylgja
þeim að málum, hvað sem öðru
liði. Það er augljóslega ekki gild
skýring, allra síst hjá þjóð sem
sækist eftir sæti í öryggisráði
Sameinuðu Þjóðanna.
Skjátlaðist okkur þá sem ótt-
umst hið versta þegar Banda-
ríkjamenn fara að ráðskast með
þennan heimshluta, meða Ariel
Sharon hvíslandi í eyra veiklund-
uðum forseta Bandaríkjanna? Ég
vona það. ■
Rottugang-
ur í tvenn-
um skilningi
Ófeigur skrifar:
Rottugangur í Reykjavík er aðvalda fólki áhyggjum þessa
dagana enda eru þær sóðaskepnur
ekki eftirsóknarverður félags-
skapur. Þær eru víst að leggja
undir sig miðbæinn og skyldi eng-
an undra enda hlýtur sollurinn í
hnignandi miðborginni að eiga vel
við kvikindin sem eru ekki svo
frábrugðin miðbæjarrottunum
sem leggja allt undir sig að nætur-
lagi, ælandi og mígandi út um all-
ar trissur á milli þess sem þetta
gengur í skrokk hvert á öðru.
Rottugangurinn í miðbænum er
því ekkert nýmæli og ég fæ ekki
séð að það sé mikill munur á tví-
fættu rottunum og þeim fjór-
fættu. Sóðaskapurinn og óþrifnað-
urinn af þessu hyski öllu er eitt-
hvað sem hinn almenni borgari
getur ekki lengur sætt sig við.
Þingmenn Reykjavíkur virðast þó
ekki sjá neina ástæðu til þess að
gera vanda miðborgarinnar að
kosningamáli. Ráðherrar dóms-
og heilbrigðismála eru ósýnilegir
á meðan rotturnar vaða uppi og
fjölga sér eins og kanínur. Það
þýðir auðvitað ekkert að treysta á
pólitíkusana en getur ekki borgar-
stjórinn hugprúði gert eitthvað í
þessu? Það hlýtur að vera auð-
veldara að losa miðbæinn við rott-
ur en að gera æsku landsins háða
farsímum. ■
Um daginnog veginn
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■
skrifar um
stríðið í Írak.
Skjátlaðist okkur?
■ Bréf til blaðsins
Haukur Örn Birgisson
formaður Frjálshyggjufélagsins
Ekki þyngja
velferðarkerfið
Þegar rætt er um fátækt þá verður í fyrsta lagi að
skilgreina hvað fátækt er og eru tvær leiðir til þess.
Fyrri leiðin er sú að telja alla þá sem búa við lökustu
kjörin fátæka. Samkvæmt því er ljóst að alltaf verður til
fátækt, sama hve vel allir einstaklingar þjóðfélags hafa
það. Í öðru lagi er miðað við fólk sem þarf að búa við
skort á lífsnauðsynjum. Virðist sem Harpa Njáls miði
við þá skilgreiningu í sinni bók. Það verður ekki deilt
um það að á Íslandi býr fólk við fátækt. Hins vegar má
deila um hvaða leiðir eru bestar til að glíma við fátækt-
ina. Ég tel að við eigum ekki að þyngja velferðarkerfið
og búa þannig til hina einu sönnu fátæktargildru. Fá-
tæku fólki er best hjálpað með því að lækka skatta og
þá helst á nauðsynjavörum. ■
Harpa Njáls
félagsfræðingur
10% þjóðarinnar
búa við fátækt
Í rannsóknum mínum um fátækt lagði ég út frá al-
gildri skilgreiningu á fátækt og fátæktarmörkum. Þá
byggi ég mælinguna á skilgreiningum sem félagsmála-
ráðneytið hefur sent frá sér um þætti sem fólk þarf til
að geta lifað af. Sama skilgreining á við á öllum Norður-
löndunum og eins í mannréttindasáttmála Sameinuðu
þjóðanna. Niðurstaðan er sú að milli 7 og 10% þjóðar-
innar eiga ekki fyrir nauðþurftum. Um er að ræða líf-
eyrisþega og atvinnulausa sem hafa ekki aðrar tekjur en
frá hinu opinbera og einnig fólk á lágvinnumarkaði, fólk
sem m.a. þiggur laun samkvæmt kjarasamningum Efl-
ingar. Niðurstöður mínar sýna að svo fólk geti staðið
undir nauðsynlegum framfærsluþætti vantar á milli 40
og 50.000 krónur á mánuði. ■
Fátækt á Íslandi
Skiptar skoðanir
■ Af Netinu
Geir er í röngum flokki
Það sem Blair hafði, en Ingi-
björgu vantar er Gordon Brown –
bangsalega, rólynda fjármálaráð-
herra þeirra Breta sem minnir
einna helst á Geir H. Haarde.
Gallinn er að Geir er í röngum
flokki.
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR Á VEFSÍÐUNNI KREML.IS
Ástandið skánar
Segja má þó, að ástandið hafi
skánað. Saddam myrti tugþús-
undir, Bush og Blair myrtu þús-
undir og ræningjarnir myrða
hundruð þessa dagana. Langt
kann þó að vera í friðsamt líf hjá
Írökum, því reynslan frá
Afganistan sýnir, að Bush er
sýnna um að koma á stríði en að
koma á friði.
JÓNAS KRISTJÁNSSON Á VEF SÍNUM JONAS.IS
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um stöðu stjórnmála-
flokkanna samkvæmt skoðanakönnun
Fréttablaðsins.
Engar klárar
línur komnar enn
■
Og svo er ríkis-
stjórnin óvin-
sæl. Þá má vera
að einhverjum
finnist það
ósanngjarnt –
en þannig er
það nú samt.