Fréttablaðið - 13.05.2003, Blaðsíða 13

Í kringum kosningar er verkefnistjórnmálaflokka tvíþætt. Ann-
ars vegar að ná sem mestu fylgi í
kosningum og hins vegar að vinna
sem best úr því fylgi sem flokk-
arnir fá eftir kosningar. Sá sem
vinnur kosningar og tekst að
vinna vel úr sigrinum er náttúr-
lega í góðum málum. Einnig sá
sem fær vonda kosningu en tekst
að spila vel úr stöðunni. Þeir sem
vinna kosningar en tapa eftir-
leiknum eru hins vegar í verri
málum – jafnvel verri málum en
sá sem tapar kosningum og unir
því með því að draga sig til hlés.
Það eru mörg dæmi þess í sög-
unni að þeir sem sigra í kosning-
um hafi klúðrað eftirleiknum. Sig-
ur vinstriflokkanna 1978 breyttist
í martröð á mettíma. Dæmin um
hið gagnstæða eru einnig mörg.
Framsóknarflokkurinn tapaði
fylgi í kosningunum 1971 en tók
samt að sér að leiða ríkisstjórn.
Þegar hún sprakk voru það sam-
starfsflokkarnir sem fengu skell-
inn í næstu kosningum. Á tuttugu
ára tímabili sat flokkurinn í ríkis-
stjórn og oftar en ekki í forsætis-
ráðuneytinu. Það var ekki fyrr en
1991 að Alþýðuflokkurinn fór í
ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokkn-
um að hlé varð á ríkisstjórnarþátt-
töku Framsóknar. Og það hlé stóð
ekki lengi. Sögulega skiptir sára-
litlu hvort Framsókn tapar eða
sigrar í kosningum svo framar-
lega sem flokkurinn heldur lykil-
stöðu sinni í íslenskum stjórnmál-
um. Þess vegna segjast framsókn-
armenn hafa sigrað í kosningun-
um þótt þeir hafi tapað fylgi. Lyk-
ilstaða þeirra styrktist enn frekar.
Eftirleikur kosninga snýst um
völd og stöðu. Mig minnir að tals-
menn allra flokka hafi kvartað
yfir því í kosningabaráttunni að
ekki væri nóg rætt um málefni.
Þeir sökuðu aðra flokka um að
beina umræðunni í annan farveg
og fyrir svokallaða málefna-
fátækt. Menn virtust hafa meiri
áhyggjur af þess konar fátækt en
þeirri fátækt sem öryrkjar, at-
vinnulausir, bændur og aðrir lág-
launahópar glíma við. Það kvartar
hins vegar enginn undan málefna-
fátækt í eftirleik kosninga.
Spurning dagsins er hvort
Halldór Ásgrímsson á að láta á
það reyna að sækjast eftir forsæt-
isráðherraembættinu og hvort
hann hafi til þess stuðning eigin
flokksmanna. Halldór og fram-
sóknarmenn þurfa að meta hvort
staða þeirra gagnvart sjálfstæðis-
mönnum sé nægjanlega sterk til
að þeir fái forsætið í ríkisstjórn-
inni og hvort aðrir valkostir en
samstarf við Sjálfstæðisflokkinn
séu nógu raunhæfir til að þeir
virki sem hótun. Fram undan er
ágæt tíð. Það er líklegt að inn-
streymi fjár í ríkissjóð verði
meira á þessu kjörtímabili en
nokkru sinni áður. Það getur því
verið hættulegt fyrir Framsókn-
armenn að spila af sér. Það er
skárri kostur að fljóta með í ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar en að
lenda utan stjórnar.
Hins vegar þurfa Framsóknar-
menn einnig að meta hvernig
þeir kæmu undan enn einu kjör-
tímabilinu í samstarfi við sjálf-
stæðismenn. Kjósendur Sjálf-
stæðisflokksins veittu honum
duglega ráðningu í kosningunum
og hefðu líklega gert það sama
við Framsókn ef Halldór hefði
ekki aðgreint sig frá Sjálfstæðis-
flokknum á endasprettinum. Þótt
pólitískt minni almennings sé
víðfrægt fyrir að ná stutt er ótrú-
legt að framsóknarmönnum tæk-
ist það í þriðja sinn að sannfæra
kjósendur um að þeir gengju
óbundnir til kosninga. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um eftirleik kosninga.
14 13. maí 2003 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
Þegar talið hafði verið upp úrkjörkössunum á sunnudags-
morgun kom í ljós það sem margir
höfðu óttast. Konum hafði fækkað
um fjórar á Alþingi og hlutur
þeirra minnkað úr 36,5% í 30,1%.
Fyrir þessar kosningar var Ísland
númer átta á lista
Alþjóða þingmanna-
sambandsins yfir
hlut kvenna á þing-
um í heiminum (var
lengi í sjötta sæti)
en fellur nú líklega
niður í 12.-13. sæti.
Þegar hópur
kvenna ákvað að
grípa til sinna ráða árið 1983 og
bjóða fram sérstakan lista kvenna
til Alþingis var hlutur kvenna 5%.
Aðeins þrjár konur áttu sæti á
þingi. Frá þeim tíma hefur hlutur
kvenna aukist jafnt og þétt þar til
nú að bakslagið blasir við. Það er
nauðsynlegt að greina vel og vand-
lega hvernig á þessu stendur og
finna ráð til úrbóta.
Samábyrgð og jöfnuður
Rannsóknir á kosningahegðun
og skoðunum fólks á Norðurlönd-
um hafa leitt í ljós að konur kjósa
mun fremur jafnaðarmenn og
vinstri flokka meðan karlar halla
sér að frjálshyggju og markaðs-
öflum. Konur eiga einfaldlega
mikið undir öflugu velferðarkerfi
og styðja fremur hugmyndir um
samábyrgð og jöfnuð en karlar.
Þetta kom vel í ljós í skoðana-
könnunum fyrir nýafstaðnar
kosningar þar sem Samfylkingin
og Vinstri grænir sóttu fylgi sitt í
ríkara mæli til kvenna en karla.
Framsókn naut álíka stuðnings
beggja kynja meðan Frjálslyndir
og Sjálfstæðisflokkurinn höfðuðu
meira til karla. Rannsóknir sýna
einnig að konur eru ekki eins
bundnar af flokkshollustu og karl-
ar og eru reiðubúnar til að breyta
til frá einum kosningum til ann-
arra. Það er því eftir miklu að
slægjast hjá konum og afar brýnt
að höfða til þeirra og tryggja þátt-
töku þeirra í öllu stjórnmála-
starfi. Annað er einfaldlega óeðli-
legt og ólýðræðislegt.
Slæm útreið
sjálfstæðiskvenna
Þegar rýnt er í bakslagið bein-
ast sjónir fyrst og fremst að Sjálf-
stæðisflokknum, sem kemur afar
illa út úr þessum kosningum hvað
varðar hlut kvenna. Aðeins ein
kona náði kjöri í báðum Reykjavík-
urkjördæmunum samanlagt, tvær
í Suðvesturkjördæmi og ein í Suð-
urkjördæmi. Þetta er auðvitað al-
gjörlega óviðunandi fyrir svo stór-
an flokk og verulegt umhugsunar-
efni bæði fyrir konur í flokknum
og flokksforystuna í heild hvernig
hægt er að tryggja réttlátan, sjálf-
sagðan og lýðræðislegan hlut
kvenna. Flokkurinn hlýtur að líta í
eigin barm og spyrja að hve miklu
leyti fylgistapið verði rakið til
þeirrar útreiðar sem konur fengu í
prófkjörum flokksins sl. haust,
einkum í Reykjavík, og þess hve
þær voru neðarlega á framboðs-
listum. Það var t.d. engin kona í ör-
uggu sæti í Norðvesturkjördæmi
og í býsna tæpum sætum í Norð-
austurkjördæmi eins og dæmin
sanna þar sem tvær konur féllu út
af þingi. Það kerfi sem flestir
flokkanna nota við val á frambjóð-
endum tryggir ekki hlut kvenna en
konur eiga greinilega erfiðast upp-
dráttar innan Sjálfstæðisflokksins.
Þau rök sem flokksfólk þar á bæ
beitir um hæfni einstaklinganna
og verðleika þeirra, þegar skýra á
fjarveru kvenna, hittir konur sjálf-
ar fyrir. Ef valið er eftir verð-
leikum er greinilega fátt um konur
með slíka kosti í þessum stóra
flokki. Það stenst auðvitað ekki og
fyrr eða síðar verða bæði konur og
karlar að viðurkenna að við erum
að fást við aldagamalt kerfi
fordóma, hefða og valdaupp-
byggingar sem verður ekki breytt
nema með ákveðnum aðgerðum og
vilja til að tryggja hlut kvenna
sérstaklega.
Konur taki höndum saman
Þá vaknar sú spurning hvort
skort hafi umræður um stöðu
kynjanna og aðhald að stjórnmála-
flokkunum síðastliðið kjörtímabil.
Frá því að Kvennalistinn leið undir
lok hefur kvennabaráttan legið í
láginni og lítið farið fyrir aðgerð-
um og þrýstingi jafnréttissinna.
Þar varð breyting á síðastliðið vor
með stofnun Feministafélags Ís-
lands, sem hefur tekist að hrista
verulega upp í umræðunni. Nú
þegar úrslit kosninganna blasa við
er ljóst að mikið verk er að vinna.
Sagan kennir okkur að konur
verða að standa vörð um áunnin
réttindi og þar er samstaðan
sterkasta vopnið. Því eigum við að
taka höndum saman, halda umræð-
unni vakandi og knýja á um við-
horfsbreytingu og aðgerðir sem
tryggja þann hlut sem konum ber
við að móta samfélag okkar. ■
Rusl í
Elliðaárdal
Áslaug Vignisdóttir skrifar:
Ég og aðrir foreldrar sex árabarna í Ölduselsskóla ætluðum í
gönguferð á kosningadaginn um
Elliðaárdalinn og hafa nesti með og
njóta dagsins. Við vorum tvær
mæður sem fannst nú vissara að
fara og athuga með staðsetningu
áður en við færum með alla hers-
inguna með okkur. Farið var á
svæðið fyrir neðan félagsheimili
Rafveitunnar en þar vissum við af
góðu svæði fyrir svona hópa. Á
svæðinu eru ruslatunnur og yfir-
leitt snyrtilegt. Það sem blasti hins
vegar við okkur var algjör viðbjóð-
ur, rusl og drasl var úti um allt,
ruslatunnurnar yfirfullar og fuglar
og krakkar búnir að dreifa þessu út
um allt. Ekki nóg með það, það var
búið að sturta hlassi af hrossaskít á
þetta svæði þar sem vitað er að fólk
kemur og grillar og nýtur náttúr-
unnar. Ég hafði samband við hreins-
unardeild borgarinnar og var mér
tjáð að þeir hefðu ekki tíma fyrir
kosningadaginn í þetta svæði. Hvað
er að? Eigum við bara að láta dalinn
grotna niður? ■
Um daginnog veginn
KRISTÍN
ÁSTGERISDÓTTIR
■
sagnfræðingur skrifar
um niðurstöður kosn-
inganna.
Áfall fyrir konur –
áfall fyrir lýðræðið
■ Bréf til blaðsins Seinni hluti
kosninganna
Kolbrún Halldórsdóttir
þingmaður Vinstri grænna
Kjósendur sigurvegarar
Var sigurvegari? Í sjálfu sér er sigur Frjálslynda
flokksins stærri en sigur Samfylkingarinnar en þetta
eru flokkarnir sem bættu við sig þingmönnum. Hlut-
fallslega er sigur Frjálslyndra stærri. Í sjálfu sér getur
Samfylkingin ekki verið sigurvegari þar sem Ingibjörg
Sólrún komst ekki inn. Ég myndi segja að sigurvegarar
kosninganna séu kjósendur. Fólk veltir mikið fyrir sér
hvernig það getur nýtt sitt atkvæði sem best og hvernig
það tryggi sínum málefnum sæti við borðið. Nú hafa
kjósendur það svart á hvítu hvernig atkvæði einstakra
kjósenda koma niður og hvernig þau vinna fyrir ólík
málefni. Nú er það mjög skýrt hvernig lýðræðið virkar,
fyrst eftir kosningar. Kjósandinn sjálfur á að fá bikar-
inn, það var hann sem kaus.
Guðmundur G. Þórarinsson
formaður Nýs afls
Auglýsingastofurnar
sigurvegarar
„Ég tel að Samfylkingin sé sigurvegari kosninganna,
enda bætti hún mestu við sig. Þar á eftir er það Frjáls-
lyndi flokkurinn. Hins vegar tel ég að Framsóknarflokk-
urinn hafi unnið mikinn varnarsigur. Ég og Davíð erum
hryggir yfir niðurstöðunum, hvorugur okkar náði því sem
við ætluðum. Raunverulegir sigurvergarar eru auglýs-
ingastofurnar sem ráða allt að því niðurstöðunum. Varnar-
sigur Framsóknarflokksins byggðist á alveg gríðarlega
vel gerðum ímyndarauglýsingum. Það sýnir að hægt er að
vinna kosningar með góðum auglýsingastofum, burtséð
frá raunveruleikanum. Peningar eru afl og stærsti áhrifa-
þátturinn. Almenningur hlýtur að spyrja sig hvaðan pen-
ingarnir koma og hverja það var að styðja í raun og veru.“
Hverjir eru sigurvegarar kosninganna?
Skiptar skoðanir
■ Af Netinu
Temmilega óánægðir
Þrátt fyrir stórsigur Samfylkingar-
innar hefðu menn viljað ná Ingi-
björgu inn og eiga kost á traustri
ríkisstjórn með Framsóknar-
flokknum. Sjálfstæðisflokkurinn
tapaði stórt í kosningunum og ætti
því að vera temmilega óánægður
með úrslitin, þrátt fyrir að hann
muni nánast örugglega vera í rík-
isstjórn í fjögur ár til viðbótar.
MAGNÚS ÁRNI MAGNÚSSON Á VEFNUM KREML.IS
Utan við pólitískar ákvarðanir
Kosningarnar ollu því, að Ingi-
björg Sólrún stendur nú utan við
meginstrauma hinna pólitísku
ákvarðana. Kosningarnar hafa
einnig leitt til þess, að í borgar-
stjórn Reykjavíkur skortir R-list-
ann póltískan forystumann.
BJÖRN BJARNASON Á VEF SÍNUM BJORN.IS
Löglegur
glæpur
GG skrifar:
Ég á fjöldann allan af vinum ogkunningjum sem eyða hund-
ruðum þúsunda á örstuttum tíma.
Þetta fólk fer með aleiguna í pen-
ingakassa en fer alltaf út, fjúk-
andi reitt, hoppandi blankt, pen-
ingarnir búnir og börnin grátandi
heima. Það er til háborinnar
skammar að leyfa þetta. Það
verður að stöðva þetta, þetta er
svokallaður löglegur glæpur.
Mér þykir það sár biti að kyngja
að ríkið sé að búa til aumingja til
að halda uppi aumingjum. Svona
verður fátækt til. Þetta hefur
ekkert komið fram í yfirstand-
andi kosningabaráttu. ■
■
Sagan kennir
okkur að konur
verða að
standa vörð um
áunnin réttindi
og þar er sam-
staðan sterkasa
vopnið.
KOSNINGAR ERU NÝAFSTAÐNAR OG MIKLAR VANGAVELTUR ERU UM HVERJIR SÉU RAUNVERULEGIR SIGURVEGARAR KOSNINGANNA.