Fréttablaðið - 25.10.2003, Blaðsíða 10
10 25. október 2003 LAUGARDAGUR
LÖGREGLUMÁL Fíkniefnabrotum
hefur fjölgað um tæplega 40% á
fimm árum. Brot sem tengjast
fíkniefnum hafa aldrei verið fleiri
en þau voru í fyrra eða 994 tals-
ins.
Um 67% fíkniefnabrotanna
komu upp á höfuðborgarsvæðinu,
en hafa ber í huga að á meðal
þeirra brota sem koma á borð lög-
reglunnar í Reykjavík eru vegna
mála sem eiga upphaf sitt hjá
sýslumanninum á Keflavíkurflug-
velli og Tollstjóranum í Reykja-
vík.
Lagt var hald á meira hass en
nokkru sinni áður eða 57 kíló.
Sömu sögu er að segja af kókaíni
en lagt var hald á ríflega 1,8 kíló
af efninu í fyrra. Samkvæmt lög-
reglunni má rekja aukningu fíkni-
efnabrota að langmestu leyti til
frumkvæðisverkefna tollgæsl-
unnar og lögreglu.
Alls var lagt hald á 7,2 kíló af
amfetamíni en aðeins einu sinni
áður hefur verið lagt hald á meira
magn. Það var árið 2000 þegar ríf-
lega 10 kíló af efninu voru gerð
upptæk. Mun minna var haldlagt
af e-töflum eða í fyrra en síðast-
liðin ár eða 814 stykki.
Fíkniefnabrotin í fyrra leiddu
af sér 1.039 kærur, þar af voru 917
karlar kærðir og 122 konur. ■
VARNARMÁL Bandarísk stjórnvöld
eru að vinna að heildarendurskoð-
un á herafla sínum í ljósi breyttr-
ar stöðu heimsmála. Áformað er
að gera breytingar á starfsemi
varnarliðsins á Íslandi í þessu
samhengi og á grundvelli tvíhliða
viðræðna við íslensk stjórnvöld.
Bandaríkin leggja áherslu á að
taka verði mið af þörfum beggja
aðila til að finna framtíðarlausn á
varnarmálum Íslands.
Ástandið í heiminum hefur
breyst mikið síðan kalda stríðinu
lauk og stórveldaslagur Banda-
ríkjanna og Rússlands heyrir að
mestu sögunni til. Af þessum sök-
um er ekki lengur talin ástæða til
að vera með svo mikinn viðbúnað
í Evrópu og Norður-Atlantshafi
sem raun ber vitni. Í dag líta
bandarískir sérfræðingar svo á að
Bandaríkjunum og bandamönnum
þeirra stafi fyrst og fremst ógn af
hryðjuverkastarfsemi og því
þurfi að leita nýrra aðferða til að
gæta öryggis þegnanna.
Samband landanna í húfi
Í vor komu upp deilur á milli
íslenskra og bandarískra stjórn-
valda um framtíð varnarmála á
Íslandi. Bandaríkin höfðu tekið
einhliða ákvörðun um breytingar
á starfi varnarliðsins hér á landi
sem meðal annars fólust í því að
kalla burt fjórar F-15 orustuþotur.
Íslensk stjórnvöld lögðust hart
gegn þessum niðurskurði á varn-
arviðbúnaðinum og báru því við
að ekki væri hægt að halda uppi
nauðsynlegum vörnum hér á landi
án þotnanna. Að lokum fór svo að
George W. Bush Bandaríkjafor-
seti afturkallaði fyrirmælin um
að fjarlægja þoturnar, að líkind-
um til að koma í veg fyrir að al-
varlegir brestir kæmu í pólitískt
samband Íslands og Bandaríkj-
anna. Í framhaldi af þessu var
tekin sú ákvörðun að endurskoða
starfsemi varnarliðsins á Íslandi
með hliðsjón af öðrum breyting-
um á varnarkerfi Bandaríkjanna.
Stjórnmálalegt og diplómatískt
samband Íslands og Bandaríkj-
anna hefur verið fremur náið á
áratugum. Háttsettir embættis-
menn sem Fréttablaðið ræddi við
í Washington segja að ekki sé
hægt að líta fram hjá því að Íraks-
deilan og önnur mál þar sem ís-
lensk stjórnvöld hafa sýnt Banda-
r í k j u n u m
stuðning hafi
átt þátt í því
að styrkja
þetta samband
og móta af-
stöðu Banda-
ríkjastjórnar
til Íslendinga.
B a n d a r í s k
s t j ó r n v ö l d
telja brýnt að
standa vörð
um þessi sterku tengsl og vilja því
reyna að finna lausn á framtíð
varnarmála hér á landi í samstarfi
við íslensk stjórnvöld.
Heraflanum betur varið
annars staðar
Á málflutningi bandarískra og
íslenskra embættismanna má
heyra að enn er töluverður munur
á þeim hugmyndum sem ríkin tvö
hafa um það hvernig vörnum
skuli háttað á Íslandi. Bandaríkja-
menn líta svo á að síðan kalda
stríðinu lauk hafi þörfin fyrir her-
vernd hér á landi minnkað veru-
lega og í því ljósi beri að gera
breytingar á starfi varnarliðsins.
Sérfræðingar í varnarmálum
telja farsælast að gera bandaríska
herinn hreyfanlegri, leggja áher-
slu á að þróa hátæknibúnað og
færa herstöðvarnar nær líklegum
átakasvæðum. Þeir benda á að ör-
yggis íslenskra borgara geti verið
betur gætt með auknum herafla á
þeim stöðum þar sem ófriður og
spenna ríkir. Embættismenn í
Washington leggja áherslu á að
mannafli og tækjabúnaður banda-
ríska hersins sé þrátt fyrir allt
takmarkaður og því sé mikilvægt
að honum sé ávallt vel varið. Í því
sambandi benda þeir á þann
kostnað sem
fylgir því að
halda úti fjór-
um orustuþot-
um hér á landi
sem líklega
kæmu að
meiri notum
annars staðar.
Þoturnar hafa
ekki borið
vopn svo árum
skiptir og því
er gildi þeirra að mati sumra fyrst
og fremst táknrænt. Í samtölum
embættismanna við íslenska
blaðamenn kom fram að þó ákveð-
ið hafi verið að fresta brottför
þotnanna muni þær að öllum lík-
indum fara innan fárra missera.
Íslendingar verða að
skilgreina ógnina
Bandarískir embættismenn
benda á að Íslendingar verði sjálf-
ir að skilgreina þá ógn sem þeir
telji sig þurfa vernd gegn. Þeir
segja að til þess að geta þróað
varnarsamband landanna tveggja
verði Íslendingar að hafa skýra
hugmynd um það hvers konar
varnir séu nauðsynlegar og af
hverju. Margir sérfræðingar eru
á þeirri skoðun að Íslendingum
beri að leita leiða til að taka virk-
ari þátt í að gæta öryggis lands-
ins. Í því sambandi er bent á þann
möguleika að þjálfa lögreglu og
sérsveitir enda sé erlendur her-
afli ekki endilega hagkvæmasta
eða áhrifaríkasta lausnin eins og
staða heimsmála er í dag.
Skiptar skoðanir eru um mikil-
vægi veru varnarliðsins hér á
landi meðal bandarískra sérfræð-
inga. Þær raddir verða sífellt há-
værari sem halda því fram að
enginn hluti af starfsemi varnar-
liðsins geti talist nauðsynlegur
eins og staðan er í dag. Engu að
síður er það almennt viðhorf að
ekki sé ástæða til að leggja her-
stöðina af með öllu að svo stöddu
þar sem ástandið geti átt eftir að
breytast í framtíðinni.
Bandarískir embættismenn
segja að það geti tekið eitt til tvö
ár að endurskoða herafla Banda-
ríkjanna og því ætti Íslendingum
að gefast ráðrúm til að þróa hug-
myndir um það hvernig þeir vilja
að staðið verði að málum hér á
landi. Donald Rumsfeld, varnar-
málaráðherra Bandaríkjanna,
sagði á blaðamannafundi í síð-
ustu viku að undirbúningurinn
að breytingum á varnarviðbún-
aði landsins væri kominn vel á
veg og sennilega væri um það bil
þriðjungi ferilsins lokið. Á næstu
misserum hefjast viðræður milli
bandarískra ríkisstofnana og í
framhaldi af því á munu Banda-
ríkin setjast við samningaborðið
með bandamönnum sínum í
Nató. ■
Fréttaskýring
BRYNHILDUR BIRGISDÓTTIR
■ fjallar um stöðu Íslands í yfir-
standandi heildarendurskoðun á
varnarkerfi Bandaríkjanna
VARNARSVÆÐIÐ
Hermönnum varnarliðsins á Miðnesheiði
hefur fækkað verulega á undanförnum
fimmtán árum.
HERMENN
VARNARLIÐSINS
1990 3.294
1994 2.877
1995 2.280
1996 2.149
1997 2.019
2000 1.900
2001 1.898
2002 1.924
2003 1.946
ÍSLENSKIR
STARFSMENN
VARNARLIÐSINS
1990 1.086
1994 910
1995 951
1996 882
1997 883
2000 916
2001 870
2002 910
2003 897
Þoturnar væntanlega á
braut á næstu misserum
Umfangsmiklar breytingar eru í vændum á varnarkerfi Bandaríkjanna og munu þær hafa
áhrif um heim allan. Bandarískir ráðamenn vilja að varnarsamningurinn við Ísland verði
endurskoðaður í þessu samhengi.
´70 ´71 ´72 ´73 ´74 ´75 ´76 ´77 ´78 ´79 ´80 ´81 ´82 ´83 ´84 ´85 ´86 ´87 ´88 ´89 ´90 ´91 ´92 ´93 ´94 ´95 ´96 ´97 ´98 ´99 ´00 ´01 ´02
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
Tekjur íslenska þjóðarbúsins af veru varnarliðsins
sem hlutfall af vergri landsframleiðslu
DONALD RUMSFELD
Bandaríski varnarmálaráðherrann segir að breytingar á starfsemi varnarliðsins á Íslandi
verði gerðar með hliðsjón af heildarendurskoðun á varnarkerfi Bandaríkjamanna.
KÓKAÍN
Lagt var hald á meira kókaín en nokkru
sinni fyrr eða 1,8 kíló.
Lagt var hald á tæplega 60 kíló af hassi í fyrra:
Fíkniefnabrotum fjölgar um 40%
Unglingspiltar:
Gleyptu
Viagra í
skólanum
BRETLAND Sex breskir unglingspilt-
ar voru fluttir á sjúkrahús eftir að
hafa tekið inn stinningarlyfið Vi-
agra.
Piltarnir, sem eru tólf og þrett-
án ára, tóku lyfið í hádegishléi í
skóla í Berkshire, að því er fram
kemur á fréttavef BBC. Heimildir
herma að einn þeirra hafið komið
með töflurnar í skólann og deilt
þeim með félögum sínum. Kenn-
arar hringdu eftir sjúkrabíl þegar
þeim varð ljóst hvað drengirnir
höfðu gert. Læknar á Konunglega
sjúkrahúsinu í Bershire rannsök-
uðu piltana en þeim virtist ekki
hafa orðið meint af lyfinu. ■
Greiðsluafkoma
ríkissjóðs:
Tekjur aukast
um 11,5%
EFNAHAGSMÁL Heildartekjur ríkis-
sjóðs á fyrstu níu mánuðum árs-
ins námu rúmum 187 milljörðum
króna og hækkuðu um 19 millj-
arða frá því í fyrra eða um 11,5%.
Í auknum tekjum munar mestu
um sölu hlutabréfa ríkissjóðs í
Landsbankanum, Búnaðarbankan-
um og Íslenskum aðalverktökum.
Innstreymi vegna hlutabréfasölu
námu um 12 milljörðum króna.
Greidd gjöld á fyrstu níu mánuð-
um ársins námu 196 milljörðum
króna og hækkuðu um 6,2% frá
því í fyrra.Langmest fór til fé-
lagsmála eða 126 milljarðar.
Handbært fé frá rekstri var
neikvætt um 20,6 milljarða saman-
borið við 19,6 milljarða neikvæða
stöðu á sama tíma í fyrra. ■
ÓBREYTT ÚTGJÖLD Í Vefriti fjár-
málaráðuneytisins segir að hlut-
fall útgjalda af landsframleiðslu
hafi haldist óbreytt frá árinu
1998. Útgjöld ríkissjóðs hafi því
ekki stóraukist eins og sumir hafi
haldið fram. Í vefritinu kemur
fram að hlutfallið muni lækka um
1,5% árið 2004.
LÁG SKATTBYRÐI Skattbyrði Ís-
lendinga er langtum minni en á
hinum Norðurlöndunum og nokk-
uð undir meðaltali Evrópuríkja
OECD. Þetta kemur fram í
Vefriti fjármálaráðuneytisins,
þar sem fjallað er um nýútkomna
skýrslu um skatttekjur í OECD-
ríkjunum. Hæstu skatthlutföllin
er að finna í Svíþjóð og Dan-
mörku, þar sem hlutfallið er 50%
af landsframleiðslu.
■ Efnahagsmál
VIAGRA
Unglings-
piltunum
sex varð
ekki meint
af lyfinu.
Móðir dæmd fyrir morð:
Kæfði fjögur
börn sín
SYDNEY, AP Áströlsk kona hefur
verið dæmd í 40 ára fangelsi fyrir
að bana fjórum börnum sínum.
Kathleen Folbigg var fundin
sek um að hafa kæft börnin og
dæmd fyrir þrjú morð og eitt
manndráp. Að sögn verjenda Fol-
bigg þjáðist hún af persónuleika-
truflunum og þoldi illa að vera
undir álagi.
Yngsta barnið var nítján daga
gamalt og það elsta nítján mán-
aða. Fyrst voru lát þeirra talin af
eðlilegum örsökum en grun-
semdir vöknuðu eftir að fjórða
barnið lést. Í fyrstu lá faðir bar-
nanna undir grun. ■
LAUNAVÍSITALA Í SEPTEMBER
Ár Vísitala Hækkun
milli ára
2003 239,9 5,6%
2002 227,2 5,8%
2001 214,8 9,1%
2000 196,8 7,8%
1999 182,5 6,3%
1998 171,7 8,3%
1997 158,5 7,1%
1996 148,0 5,1%
1995 140,8 5,6%
1994 133,3 1,4%
1993 131,5 0,9%
1992 130,3 0,8%
Heimild: Hagstofan
Svonaerum við