Fréttablaðið - 23.11.2003, Síða 12

Jón og Guðrún eru enn lang-algengustu mannanöfnin á Ís-
landi samkvæmt nýjustu tölum frá
Hagstofunni. Þann 31. desember
árið 2002 voru 5.546 Jónar skráðir í
þjóðskrá og 5.239 Gunnur. Á eftir
Jóni koma Sigurður, Guðmundur og
Gunnar.
Hvað kvennanöfnin varðar fylg-
ir Anna á hæla Guðrúnar og Sigríð-
ur er í þriðja sæti en Kristín í því
fjórða. Þrátt fyrir að Sigríður sé ör-
ugg í þriðja sæti á listanum virðist
eitthvað vera farið að halla undan
fæti hjá henni því samkvæmt
skráningu á algengustu nöfnum
sem gefin voru stúlkum á árabilinu
1996–2001 nær Sigga aðeins 17.
sæti. Anna trónir hins vegar á toppi
þess lista. Kristín fylgir í kjölfarið
en Guðrún vermir þriðja sætið.
Þegar nöfn Íslendinga eru skoð-
uð með nöfn ráðamanna í huga vek-
ur athygli að forsetinn á flesta
nafna en Ólafur er í 5. sæti yfir al-
gengustu nöfn karla í þjóðskrá.
Nafnar forsætisráðherra eru öllu
færri en Davíð er í 28. sæti listans
yfir 100 algengustu karlmannsnöfn
á landinu. Ólafur hefur einnig gott
forskot á Davíð þegar kemur að
nafngiftum á árunum 1996–2001 en
þar er hann í 15. sæti en Davíð er
númer 26.
Nafn tilvonandi forsætisráð-
herra er í 14. sæti á aðallistanum en
er númer 32 á listanum yfir nafn-
giftir síðustu ára. Það verður fróð-
legt að sjá hvort Dóri sæki síðan í
sig veðrið á næstu árum eftir að
hann hefur tekið við blússandi
góðærisbúi Dabba.
Nöfn stjórnmálamanna virðast
þó ekki hafa afgerandi áhrif á það
hvaða nöfn íslenskir foreldrar velja
börnum sínum. Heilbrigðisráðherr-
ann Jón Kristjánsson á að vísu 5.545
nafna í þjóðskrá og trónir á toppi
listans yfir algengustu karl-
mannsnöfn á landinu en saga nafns-
ins á toppnum er orðin svo löng að
hún verður ekki skýrð eingöngu
með áhrifum hins milda og yfirveg-
aða ráðherra.
Dægurmenningin er öllu líklegri
en pólitíkin til að valda stökkbreyt-
ingum og þannig eru Birgittur í
sókn og uppsveiflu þeirra hlýtur að
mega tengja vinsældum ástsælustu
poppstjörnu landsins um þessar
mundir. Birgitta kemst ekki inn á
listann yfir 100 algengustu nöfnin í
þjóðskránni en 62 stúlkur hafa ver-
ið skírðar Birgitta á síðustu fimm
árum og nafnið er í 54. sæti yfir vin-
sælustu nöfn tímabilsins. Lánið er
að vísu enn fallvaltara í poppinu en
pólitíkinni þannig að stórsókn nafna
fræga fólksins inn á listana er lík-
legri til að ganga hraðar til baka.
Hvað sem öllum þessum vanga-
veltum líður þá virðast tísku-
straumar ekki breyta miklu í þess-
um efnum og atkvæðafjöldi og sölu-
tölur fá ekki haggað þeim Jóni og
Gunnu, þannig að stærsta spurning-
in hlýtur að vera: „En hvað kom fyr-
ir Siggu?“. ■
Þjóðmálaumræðan okkarsveiflaðist frá farsakenndri
þvælu yfir í dramtísk átök – og
aftur til baka – frá miðvikudags-
eftirmiðdegi til föstudagskvölds
í vikunni. Upphafið var reiðilest-
ur Davíðs á Alþingi yfir kaupum
á eignarhluta Jóns
Ólafssonar í Norð-
urljósum – og svo
sem mörgu öðru
sem honum mislík-
aði. Lokin voru
lestur Davíðs úr
P a s s í u s á l m u m
Hallgríms Péturs-
sonar – Júdasar-
eiðnum – lestur
þreytts víga-
manns að lokinni
orrustu. Þarna á
milli var síðan
langur og krappur
rússibani af hörð-
um ásökunum og
mikilli hneykslan.
Það er náttúr-
lega engin leið að
lesa neitt af viti í
þessa atburði alla.
Það er enn á huldu
hvað vakti reiði
Davíðs í upphafi –
því eins réttlát og
reiðin virtist þá
kom réttlæting
hennar ekki fyrr en eftir að hún
kviknaði. Í upphafi var rætt um
vont eignarhald á fjölmiðlum en í
lokin um meintan hagnað stjórn-
enda Kaupþings Búnaðarbanka
af kauprétti sínum á hlutabréf-
um í bankanum. Þetta leikrit
virðist því ekki hafa verið drifið
áfram af efnisatriðum þess held-
ur var drifkraftur þess reiðin,
vandlætingin og hneykslanin.
Það var nánast hending hvað
varð fyrir þessum tilfinningum.
En þrátt fyrir að ólíklegt sé að
nokkurt vit finnist í þessum
söguþræði skulum við samt
reyna að skilja. Og þar sem end-
ir sögunnar virðist ekki vera
sprottinn af upphafi hennar – og
söguþráðurinn allur hinn rugl-
ingslegasti – freistumst við þess
að byrja á endanum.
Sigurður er Júdas
– en hver er Jesús
Við mætum forsætisráðherra
vorum einum á sviðinu. Honum
virðist runninn vígamóðurinn
og ræðir við sagnamann Ríkis-
útvarpsins um nýafstaðna orr-
ustu. Hann telur að sigur hafi
unnist – en er ekki tilbúinn að
fyrirgefa andstæðingum sínum.
Af munni hans rennur erindi úr
Passíusálmum Hallgríms Pét-
urssonar:
Undirrót allra lasta
ágirndin kölluð er.
Frómleika frá sér kasta
fjárplógsmenn ágjarnir
sem freklega elska féð.
Auði með okri safna,
andlegri blessun hafna
en setja sál í veð.
Þetta er Júdasareiðurinn – og
fjallar um það afl sem fékk einn
dauðlegan mann til að svíkja
frelsara sinn í hendur kvalara
hans með kossi. Við skiljum að
það eru þeir Sigurður og Hreiðar
Már í Kaupþing sem eiga að taka
Júdasariðrun til sín – en hver er
sá Jésús sem þeir sviku?
Til þess að skilja það verðum
við að leita aftur til upphafsins –
reiðilestur Davíðs í þinginu. Þar
sagðist hann hafa gefið mönnum
frelsi en reyndin hefði verið sú
að sumir menn hefðu misnotað
frelsið – komið á það óorði. Í
þessum skilningi er Davíð frels-
arinn og rýmkun laga og reglu-
gerða lausnarorð hans sem frels-
aði atvinnulífið úr viðjum hafta
og ófrelsis. Hjá sumum hafa orð
Davíðs fallið í frjóan jarðveg og
getið af sér góðan ávöxt. Hjá öðr-
um hafa fræin lent millum þyrna
sem hafa kæft hið góða orð og
getið af sér græðgi, óstjórn og
óáran.
Og í þessari biblíulegu sam-
líkingu fæst merking í veru Dav-
íðs á skrifstofu hans frá klukkan
tíu á fimmtudagskvöldi fram til
klukkan tvö eftir miðnætti. Þar
sat hann flemtri sleginn yfir
fréttum af kauprétt þeirra Sig-
urðar og Hreiðars Más –
Júdasarsvikum þeirra. Skrifstof-
an var þarna Getsemane-garður
Davíðs og hugarglíma hans valið
milli þess að gera það sem ætlast
var til af honum sem leiðtoga
lýðsins eða bregðast hlutverki
sínu og láta sem ekkert væri. Til
að auka á dramatík þessarar
senu má ímynda sér Davíð biðja
þá Kjartan Gunnarsson og Hann-
es Hólmstein að vaka með sér –
en þar sem þeir skilja ekki vanda
meistara síns rennur þeim í
brjóst fram á biðstofu.
Daginn eftir heldur Davíð nið-
ur í Búnaðarbanka. Hann hrindir
ekki um borðum víxlaranna held-
ur tekur út sinn fjögurhundruð-
þúsundkall – sem víxlararnir
höfðu reyndar ávaxtað upp í
rúman fimmhundruðþúsundkall.
Þarna bregst hin biblíulega sam-
líking – auk þess er tímaásinn
orðinn skrýtinn – en engu að síð-
ur hefur forsætisráðherra fund-
ist sem þeir Kaupþingsmenn hafi
breytt frelsismusteri Davíðs í
ræningjabæli – hjá Jesú var það
musteri Salómons.
Uppfylling lögmálsins
Jesús sagðist vera sannleikur-
inn, vegurinn og lífið. Hann er
því eðlileg fyrirmynd okkar
dauðlegra manna. Við eigum að
taka orð hans til okkar og breyt-
ni hans okkur til eftirbreytni.
Þetta er hins vegar erfitt okkur
mönnunum. Það er erfitt að elska
óvini sína en auðvelt að berja á
þeim; það er erfitt að fyrirgefa
en auðvelt að kasta fyrsta stein-
inum og það er þrautinni þyngra
að halda aftur af löngun okkar til
dæma aðra og saka þá um dauða-
syndir – til dæmis græðgi og
ágirnd. Og þar sem þetta er
svona skrampi erfitt hneigist
fólk fremur til samsömunar með
Jesú; þjáningu hans og forsmán –
en einkum þó sigri hans og óvé-
fengjanlegri þekkingu á sann-
leikanum. Er það ekki dulin þrá
okkar allra, að fá að skjóta á und-
an fullyrðingum okkar „sannlega
segi ég yður“ og hafa óskorað
vald til að greina rétt frá röngu?
Í krafti þess valds, sem þessi
staða gefur, stóð Jesú frammi
fyrir valdsmönnum Gyðinga og
sagðist ekki kominn til að leysa
upp lögmálið heldur til að upp-
fylla það.
Lögmálið voru Mosélög, lög-
bók Gyðinga. Með þessum orðum
fullyrti Jesús að það væri ekki
nóg fylgja lögunum – það eitt
gerði menn ekki réttláta fyrir
Guði – heldur þyrftu menn að
leita réttlætis innra með sér.
Blessun Guðs fengju menn ekki
með blindri löghlýðni heldur
með því að gefa sig á vald inntaki
þessara laga; ást á Guði og ást á
náunga sínum.
Og erum við þarna ekki aftur
komin með lykil að skilningi á
atburðum liðinna daga – og aft-
ur er þetta biblíulegur skilning-
ur. Það hefur komið fram að
enginn syndaranna sem Davíð
skammaði telur sig hafa brotið
lög – og Davíð hefur ekki sakað
neinn um það heldur. Ásökun
hans fellst í að menn hafi brotið
gegn einhverju sem svífur yfir
lögunum – andanum sem upp-
fyllir lögmálið. Davíð gaf mönn-
um frelsi með lögum en þeir
brutu gegn frelsinu án þess að
brjóta lögin. Samkvæmt Davíð
er ekkert skjól í því að fylgja
lögunum í blindni heldur skulu
menn fylgja inntaki þeirra.
Gallinn við þetta er að Davíð
er veraldlegur höfðingi en ekki
andlegur. Hann vinnur hjá rík-
inu við að setja lög og fram-
fylgja þeim. Hann er menntaður
lögfræðingur. Davíð er æðsti yf-
irmaður ríkisvaldsins og öll til-
vist og tilurð þess byggir á lög-
um. Með lögum skal land byggja
en með ólögum eyða – áttuðu
þeir sig á sem komu hér á fyrsta
vísi af ríkisvaldi fyrir margt
löngu. Það er engin leið að halda
saman ríkisvaldi án virðingar
við lög. Við trúum því að allir
skuli jafn réttháir fyrir lögun-
um og í því fellst að einstaka
ríkisstarfsmenn hafa ekki vald
til að túlka langanir sínar eða
vilja inn í lögin. Annað er ólög –
eins og forfeður okkar kölluðu
það – og hefur verið kallað
stjórnleysi, kaos og barbarí á
öðrum tímum.
Vald laganna er mikið
en ráðamanna lítið
Það er athyglivert hversu
andlegur tónn hefur svifið yfir
þessum átökum öllum. Menn
saka hvern annan um dauða-
syndir – græðgi hefur verið
nefnd en líklega hafa menn fre-
mur meint ágirnd. Forsætisráð-
herra vitnar í Passíusálmana –
helgasta trúarrit íslenskt. Lýs-
ingar hans á átökum í samfélag-
inu fá líka á sig mynd átaka góðs
og ills – jafnvel úrslitaorrust-
unnar í þeirri eilífu glímu. Ég
sat á móti Jakobi F. Ásgeirssyni
rithöfundi í Silfri Egils í gær og
gat ekki betur heyrt en að hann
óttaðist um okkur öll ef Davíð
myndi yfirgefa okkur. Það svíf-
ur yfir þessu öllu einhver ótti og
uggur – einhver heimsenda-
hryggð.
En þegar þessari hryggð er
ýtt til hliðar er ef til vill fátt í
hættu í samfélaginu. Fyrrum
ríkisbankar munu halda áfram
að vaxa og eflast – frelsinu
fegnir. Stjórnir þeirra – og ann-
arra fyrirtækja í Kauphöllinni –
munu án efa bera launakjör
stjórnenda undir hluthafa- eða
aðalfund svo eigendur bankans
geti án afskipta annarra verð-
launað starfsmenn sína með
þeim hætti sem þeir helst kjósa.
Það eru engar líkur til að hlut-
hafarnir vilji hverfa aftur til
launakerfis ríkisbankanna þar
sem bankastjórar á góðum föst-
um launum ráku bankana reglu-
lega í þrot. Endurnýjun íslensk
atvinnulífs – og samfélagsins
alls – mun halda áfram; fyrir-
tæki munu skipta um eigendur,
eflast eða deyja. Lög verða sett
og lögum verður breytt en ætíð
í anda þess sem tíðkast í þeim
samfélögum sem eru best lukk-
uð, þar sem fólk hefur áttað sig
á að tryggð við réttlátar megin-
reglur séu farsælasti grundvöll-
ur samfélagsins en ekki dagleg-
ar tilskipanir ráðamanna.
Það má nefnilega ekki
gleymast að lögin ein gera sam-
félagið ekki réttlátt. Þá á ég
ekki við að okkur skorti laga-
túlkanda sem blæs lögin réttum
anda frá degi til dags – heldur
að ekkert ríki hefur verið svo
vont að það hafi ekki státað af
góðum lögum.
Stjórnarskrá Sovétríkjanna
var þannig frábært plagg og lög
þess ríkis bæði réttlát og góð.
Munurinn á Sovétinu og því
samfélagi sem við viljum helst
búa í er sá að Sovétinu voru lög-
in merkingarlaus en vald ráða-
manna mikið en við stefnum að
samfélagi þar sem vald laganna
er mikið en vald ráðamanna
sem minnst. ■
Sunnudagsbréf
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um dramatík og farsa þjóð-
málaumræðunnar í vikulok.
10 16. september 2003 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Svik, ráðabrugg og iðrun
í nútímastjórnmálum
Hvað varð um Siggu?
■
Skrifstofan var
þarna Get-
semane-garður
Davíðs og hug-
arglíma hans
valið milli þess
að gera það
sem ætlast var
til af honum
sem leiðtoga
lýðsins eða
bregðast hlut-
verki sínu og
láta sem ekkert
væri. Til að
auka á drama-
tík þessarar
senu má ímyn-
da sér Davíð
biðja þá Kjart-
an Gunnarsson
og Hannes
Hólmstein að
vaka með sér –
en þar sem þeir
skilja ekki
vanda meistara
síns rennur
þeim í brjóst
fram á biðstofu.
Úrval höfuðljósa
frá
Lát ljós
þitt skína
Smáaletrið
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
■ leggur saman tvo og tvo.