Fréttablaðið - 23.11.2003, Qupperneq 32

32 23. nóvember 2003 SUNNUDAGUR
Við förum nýja leið með því aðbjóða upp á meðferðarúrræði
þar sem við vinnum alfarið með
unglinginn í hans eigin umhverfi
og fjölskyldan tekur virkan þátt í
því starfi. Markmiðið er að krökk-
unum líði vel og að þeir styrki
sjálfsmynd sína,“ segir Rafn
Magnús Jónsson, ráðgjafi og einn
aðstandenda nýs meðferðarúr-
ræðis fyrir unglinga sem eiga við
áfengis- og vímuefnavanda að
stríða.
„Ný leið“ er yfirskrift með-
ferðarinnar en í henni er lögð
mikil áhersla á að ungmennin fái
útrás fyrir sköpunarþörfina, á
sama tíma og þau reyna að losa
sig úr klóm fíkninnar. „Þetta
snýst ekki um að vista unglingana
inni á stofnunum, heldur gengur
meðferðin, eða námið eins og við
köllum það, út á það að ungling-
arnir halda áfram að stunda skóla
eða vinnu, taka áfram þátt í dag-
legu lífi en um leið öðlast þeir
hæfni til þess að takast betur á við
umhverfi sitt og tilfinningar,“
segir Rafn. Mikið hvílir einnig á
foreldrunum að sögn Rafns, því
þeir taka fullan þátt í að hjálpa
unglingunum að koma sér á réttan
kjöl. Fjórir sérfræðingar hafa
komið sér upp skrifstofu og
vinnuhúsnæði að Laugavegi 43
þar sem megináherslan er lögð á
þetta fyrirbyggjandi úrræði, sem
er nokkurs konar snemmtæk
íhlutun þar sem markmiðið er að
koma í veg fyrir að vista þurfi
ungmennin inni á stofnunum.
Sláandi að horfa upp á ungt
fólk í vanda
„Okkur hefur fundist vanta
svona úrræði hér á landi. Það er
yfirleitt boðið upp á stofnanavist-
un, en hún hentar ekki öllum þótt
hún þurfi vissulega að vera til
staðar. Foreldrar eru ekki alltaf
tilbúnir til þess að senda börnin
sín í meðferð, sem er oft eina úr-
ræðið, eða í erfið sálfræðiviðtöl í
hverri viku,“ segir Rafn. Hann
bætir við: „Við leggjum áherslu á
markvisst prógramm sem tekur
3-4 mánuði og við reynum að
tengjast fjölskyldunni á jákvæðan
hátt. Unglingarnir búa heima hjá
sér á meðan þau taka þátt í nám-
skeiðinu og við komum meðal
annars heim til þeirra og ræðum
við þá og förum yfir þá þætti sem
skipta mestu máli.“
Áhugi Rafns Magnúsar á þess-
um málum tengist meðal annars
starfi hans hjá einu af gistiskýlum
borgarinnar á sínum tíma, en þar
kynntist hans aðstæðum þeirra
sem eiga um sárt að binda vegna
áfengis- og vímuefnavandans.
Hann starfaði einnig sem tækni-
maður hjá Ríkisútvarpinu í fimm
ár sem hann segir að hafi verið
lærdómsríkur tími og kennt sér
margt í mannlegum samskiptum.
Að því loknu ákvað hann að læra
sálfræði og skellti sér í skóla til
Kaupmannahafnar, en hann vinn-
ur nú að því að ljúka við masters-
ritgerð í þeirri grein. „Ég ætlaði
upphaflega að læra afbrotafræði
og nýta það til að vinna með ung-
lingum, en það varð hins vegar
ofan á að ég fór til Kaupmanna-
hafnar í sálfræði. Þegar ég vann í
Gistiskýlinu á sínum tíma þá varð
ég var við að það voru að verða
ákveðin kynslóðaskipti hvað varð-
ar skjólstæðinga þess. Yngra fólk
sótti í æ meira mæli eftir aðstoð,
jafnvel jafnaldrar mínir og fólk
sem var yngra en ég, og mér
fannst mjög sláandi að horfa upp
á það. Mér fannst það einhvern
veginn vera köllun mín að snúa
mér alfarið að starfi í tengslum
við meðferð fyrir unglinga.“
Farvegur í listsköpun
Hvað felst nákvæmlega í með-
ferðinni/náminu sem þið bjóðið
upp á?
„Við fáum unglingana til þess
að greina og þekkja þann vanda
sem þau eiga við að etja og kort-
leggja reynslusögu sína. Við skoð-
um hvaða hópi viðkomandi ung-
lingur tilheyrir og hvaða áhrif það
hefur á hann og við förum í gegn-
um það með honum. Sumir þess-
ara unglinga eiga við önnur
heilsufarsleg vandamál að stríða
eða hafa þurft að þola ofbeldi af
einhverju tagi og við skoðum það
sérstaklega og tökum mið af því
þegar við hjálpum þeim. Ungling-
arnir geta fengið að taka vini sína
með sér ef það hjálpar þeim. Við
teljum að þetta sé mun árangurs-
ríkari leið til bata heldur en þegar
unglingurinn er látinn standa í
þessu alveg einn. Við hjálpum ein-
staklingnum að byggja sig upp og
blómstra, til dæmis með því að
finna sér farveg í listsköpun.“
Rafn Magnús segir að þetta úr-
ræði hafi þegar gefið góða raun
og hjálpað mörgum krökkum sem
hafi þurft að kljást við áfengis- og
vímuefnavanda. Hann segir að
mjög mikið hafi borist af fyrir-
spurnum. Í meðferðinni gefst
unglingunum tækifæri á að kynn-
ast AA-samtökunum. Einnig
sækja sumir þeirra reglulega
fundi. „Sjálf erum við með hópa-
vinnu tvisvar í viku í lífslistinni
þar sem unnið er með ýmis mál-
efni sem tengjast lífi ungs fólks.
Einnig eru vikulegir hópafundir
sem eru meira frjálsir. Unnið er
náið með krökkunum, en það er
mjög persónubundið hvernig
þeim gengur og hvernig þeir
bregðast við meðferðinni.“
Ný vinatengsl
En hvernig gengur að hjálpa
þessum krökkum ef þeir slíta ekki
tengslin við þá félaga sína sem
kunna að hafa slæm áhrif á þá?
„Þegar við setjumst niður með
þeim einstaklingi sem við erum að
vinna með reynum við líka að ná
til vina hans eða félaga, þeirra
sem hafa verið í vímuefnaneyslu
með honum. Það er auðvitað ljóst
að ef viðkomandi er að reyna að
hætta í neyslu þá verður hann að
slíta samskiptum við þann félags-
skap sem enn er í neyslu, þar lig-
gja freistingarnar. Viðkomandi
lærir svo fljótt að hann á ekki
samleið með þessum félögum fyrr
en þeir eru einnig komnir á réttan
kjöl. Það er mjög erfitt fyrir suma
þessara krakka að þurfa að slíta
öll tengsl við félaga sína og vini
meðan þeir ganga í gegnum með-
ferð og reyna svo að eignast nýjan
vinahóp. Krakkarnir sem hafa
lokið þriggja mánaða námskeiði
hjá okkur hafa kynnst öðrum
krökkum sem eru að glíma við
sömu vandamál og þar hefur
myndast góður hópur þar sem
krakkarnir hafa getað sett sig í
spor hvers annars og treyst hver
öðrum. Þetta hefur gefið þeim
mikið og þarna hafa myndast
sterk vinabönd unglinga sem fara
saman á fundi, bíó og kaffihús.
Þjónusta okkar byggir á hug-
rænni atferlismeðferð og mark-
vissri þjálfun í lífsleikni. Til þess
að ná settum markmiðum notumst
við einnig við hópmeðferð, AA-
fundi og sérstaka vinafundi,“ seg-
ir Rafn Magnús.
Náttúrleg upplifun
Hvernig er dæmigerð vika í
meðferðinni?
„Það eru yfirleitt tveir ráðgjaf-
ar hér hjá okkur sem byrja á því
að halda fund með unglingnum og
foreldrum hans. Það er farið yfir
sögu viðkomandi og reynt að
skoða orsök og afleiðingar þess
vanda sem hann er í. Við leggjum
áherslu á að kynnast unglingnum
vel og spyrjum fjölskylduna um
það hvað hún telur að sé megin-
vandinn. Svo taka við viðtöl á
stofu, fjölskyldufundir heima,
fundir með skóla, vinum, vinnu-
veitendum og svo framvegis.
Samhliða því er unnið með list-
sköpun,“ segir Rafn Magnús.
Fyrirmyndin að þessu með-
ferðarúrræði fyrir unglingana
tengist hugmyndum Bandaríkja-
mannsins prófessors Harveys
Milkman um Project Self
Discovery, eða Lífslistin, þar sem
lykilorðið er vellíðan án vímu-
efna. Markmiðið er að fjarlægja
fíknina og fá eitthvað jákvætt í
staðinn, og fylla það tómarúm
sem einstaklingurinn finnur fyrir.
Það var hópur sérfræðinga hér á
landi sem hafði þegar unnið að
hugmyndum að uppsetningu
þessa úrræðis hér á landi en ný
Leið-Ráðgjöf hafði samráð við
þann hóp og Pr. Milkman um að
laga lífs-listina að íslenskum að-
stæðum.
„Milkman vann með okkur hér
síðastliðið sumar. Hugmyndir
hans ganga út á að þeir einstak-
lingar sem fara í meðferð skapi
eitthvað jákvætt og þá til dæmis í
tengslum við leiklist, myndlist og
tónlist. Þetta snýst um svokallað
„natural high“ eða vellíðan án
vímuefna, að einstaklingnum líði
vel með hreinni og klárri sköpun.
Þegar fólk er í vímuefnaneyslu þá
upplifir það mikið efnakikk, svo-
kallað adrenalín- eða endorfín-
kikk, en það getur fengið þetta
kikk án þess að taka inn hættuleg
efni. Um það snýst þessi náttúru-
lega upplifun sem Milkman legg-
ur áherslu á með hugmyndinni um
að skapa. Það er lykilatriði að
krakkarnir finni fyrir þessari
vellíðunartilfinningu í líkamanum
og við hjálpum þeim og reynum
að beina þeim á þá braut. Við
búum þeim þann vettvang sem
þeir þurfa, krakkarnir geta komið
til okkar og starfað í hópum og
farið í gegnum ákveðið meðferð-
arprógramm, samhliða vinnu eða
skóla. Síðan skiptast hóparnir nið-
ur eftir því hvaða listsköpun hent-
ar viðkomandi og það er reynt að
þjálfa hina náttúrlegu vellíðan.
Hápunkturinn er svo við útskrift
þegar allir eru samankomnir,
krakkarnir, foreldrar þeirra, fé-
lagsráðgjafar og aðrir sem hafa
komið að meðferðinni.
Við störfum því eftir hug-
myndum Milkman en aðlögum
þær að íslenskum kringumstæð-
um. Starfsemin í kringum með-
ferðina hefur verið fjármögnuð af
okkur sjálfum til þessa, en auk
þess hafa sveitarfélög á höfuð-
borgarsvæðinu lagt sitt af mörk-
um með samstarfi.“
Ódýrara en stofnanavistun
„Við vorum svo heppin að
sveitarfélagið ákvað að hoppa á
vagninn og gera við okkur til-
raunasamning í þeirri trú að þetta
myndi ganga vel og skilaði ár-
angri,“ segir Rafn Magnús. Og
hann bætir við: „Þetta hefur geng-
ið mjög vel og fulltrúar sveitarfé-
lagsins eru mjög ánægðir með
samstarfið. Þar að auki höfum við
einnig fengið mál frá hinum sveit-
arfélögunum. Við vonumst til þess
að fá stuðning frá félagsmála- og
heilbrigðisráðuneyti. Enn höfum
til þessa lent svolítið á milli í kerf-
Þegar ég vann í
Gistiskýlinu á sínum
tíma þá varð ég var við að
það voru að verða ákveðin
kynslóðaskipti hvað varðar
skjólstæðinga þess. Yngra
fólk sótti í æ meira mæli
eftir aðstoð, jafnvel jafn-
aldrar mínir og fólk sem var
yngra en ég, og mér fannst
mjög sláandi að horfa upp á
það. Mér fannst það ein-
hvern veginn vera köllun
mín að snúa mér alfarið að
starfi í tengslum við með-
ferð fyrir unglinga.“
,,
Það er mjög erfitt
fyrir suma þessara
krakka að þurfa að slíta öll
tengsl við félaga sína og
vini meðan þeir ganga í
gegnum meðferð og reyna
svo að eignast nýjan vina-
hóp. Krakkarnir sem hafa
lokið þriggja mánaða nám-
skeiði hjá okkur hafa kynnst
öðrum krökkum sem eru að
glíma við sömu vandamál
og þar hefur myndast góður
hópur þar sem krakkarnir
hafa getað sett sig í spor
hvers annars og treyst hver
öðrum.“
,,
Fyrrum tæknimaður á Ríkisútvarpinu, Rafn Magnús
Jónsson, er nú orðinn sálfræðingur og býður upp á nýja
tegund meðferðar fyrir unglinga í vímuefnavanda.
Þetta er
mín köllun