Fréttablaðið - 31.12.2003, Síða 16

Þetta var allavega fínt ár fyrirFréttablaðið, starfsmenn þess
og útgáfufyrirtæki – og vonandi les-
endur alla. Fréttablaðið varð mest
lesna dagblað landsins á árinu, Suð-
urnesjamenn bættust í hóp þeirra
sem fá blaðið borið heim til sín á
morgnana, sunnudagsblað Frétta-
blaðsins hóf göngu sína, vikulega
tímaritið Birta varð til og fasteigna-
blað Fréttablaðsins byrjaði að koma
út á mánudögum. Og síðan tók
Frétt, útgáfufélag Fréttablaðsins,
við DV undir lok ársins og hóf út-
gáfu þess með breyttu sniði.
Í ljósi þess hraða vaxtar og
mikla árangurs er ekki að furða þótt
eitthvað hafi blásið um Fréttablað-
ið. Sá blástur hefur þó aðeins verið í
nösum fárra. Almenningur allur
hefur tekið blaðinu einkar vel og
þeim nýjungum sem það hefur boð-
ið upp á. Fyrir það erum við starfs-
menn blaðsins þakklát og vonumst
til að geta fylgt þeim viðtökum eftir
á nýju ári.
Árið hefur líka verið einkar tíð-
indamikið enda stendur íslenskt
samfélag á ákveðnum tímamótum.
Með minni áhrifum ríkisvaldsins og
stjórnmálaflokka á viðskipti hefur
dregið úr miðstýringu efnahagslífs-
ins og þróttur þess vaxið. Það má
búast við að samskonar þróun verði
á öðrum sviðum mannlífsins. Ís-
lenskt samfélag var lengst af á 20.
öld undarleg blanda vestræns lýð-
ræðissamfélags og miðstýrðs sam-
félags undir stjórnmálaflokkunum.
Þetta vald flokkanna náði ekki að-
eins til stjórnkerfisins heldur yfir
allt viðskiptalífið og hafði lamandi
og neikvæð áhrif á atvinnulífið allt,
menningu, fjölmiðla, listir og nán-
ast öll svið mannlífsins. Þótt brestir
hafi komið í þetta kerfi fyrir aldar-
fjórðungi eða svo hefur það reynst
ótrúlega lífseigt. Viðskiptabankar
ríkisvaldsins voru til dæmis ekki
einkavæddir fyrr en á þessu ári og
svo virðist sem stjórnmálamenn
hafi ekki enn fyllilega sætt sig við
að dagleg stjórn þeirra heyrir ekki
lengur undir þeirra verksvið. Og
sama má svo sem segja um önnur
svið sem áður lutu valdi stjórnmála-
flokka. Það mun líklega taka stjórn-
málamenn lengri tíma en flesta
aðra að venjast því að allir þræðir
samfélagsins liggi ekki um þeirra
hendur. Á endanum munu þeir þó
læra að meta fjölþættara samfélag
með dreifðari ákvarðanatöku.
Valddreifing og aukin fjöl-
breytni á sér ekki aðeins stað í
stjórnmálum og viðskiptum. Við
sjáum hana verða til í fræðilegri
umræðu með fleiri háskólum og eft-
ir því sem fleira vel menntað fólk
finnur sér starfsvettvang utan Há-
skóla Íslands eða ríkisstofnana.
Þegar að því kemur njótum við
svipaðra ávaxta af aukinni einka-
væðingu á lægri skólaþrepum, heil-
brigðiskerfinu og annarri almanna-
þjónustu. Slík einkavæðing snýst
ekki aðeins um rekstrarform og
hagkvæmni heldur valddreifingu
og fjölbreytni. En slík kerfisbreyt-
ing mun alltaf kalla á harðar deilur.
Þær eru fylgifiskur breytinga og
segja í raun lítið um ágæti þeirra. ■
Sérfræðingar á vef BBC hafa núspáð fyrir um helstu viðburði
ársins 2004. Ef eitthvað af því ræt-
ist sem þeir spá, má gera ráð fyrir
að árið verði nokkuð viðburðaríkt,
einkum í Bretlandi. Harold
Brooks-Baker, sérfræðingur í kon-
ungsfjölskyldunni og höfundar
bókar um hana, spáir því til dæmis
að Karl Bretaprins muni kvænast
Camillu Parker Bowles. Þau muni
giftast í kirkju, en að veislan verði
lítil í sniðum og einungis fyrir nán-
ustu fjölskyldu. Að öðru leyti spáir
hann því að drottningin verði við
góða heilsu.
Uppfinningamaðurinn Trevor
Baylis sér stórt stökk framundan í
farsímatækni. Hann spáir því að
lítil sjónvörp verði komin í símana
á árinu 2004. Því til rökstuðnings
bendir hann á að vasasjónvörp
hafa verið fáanleg í mörg ár og
margir símar eru nú komnir með
litaskjá. Því sé þetta einungis
spurning um að samræma þetta
tvennt. Eini gallinn er sá að líklega
myndi sjónvarpsglápið éta upp
batteríið, en Baylis kveðst ekki
hafa áhyggjur af því að framþró-
unin muni stranda á því.
Bush áfram Bandaríkja-
forseti
Stjórnmálaskýrandinn Tony
Howard kveðst þess fullviss að
George W. Bush fari með sigur af
hólmi í forsetakosningnum í nóv-
ember og verði þar með áfram
forseti Bandaríkjanna. Eini fram-
bjóðandinn sem geti mögulega
stoppað hann sé fyrrum forseta-
frúin, Hillary Clinton. En hún
mun ekki bjóða sig fram, segir
Howard.
Breytingar gætu þó átt sér stað
í öðrum stórum embættum. Sarah
Delamere Hurding, sem titlar sig
sjáanda, heldur því fram að á
næsta ári verði í fyrsta skipti
kjörinn blökkumaður í páfastól.
Hún telur að þetta verði umdeild
en mikilvæg ákvörðun fyrir
kaþólsku kirkjuna. Eini gallinn á
þessum spádómi er sá, að spá-
menn og konur hafa spáð þessu
um aldir, en lítið hefur ræst í
þessum efnum. Það kann þó að
verða breyting á því nú.
Breytt tíska og ríkisvæddar
lestir
Menningarvitinn Peter York
spáir því að næsta ár verði tíma-
mótaár. Ný fyrirbæri í tísku verði
smám saman sjáanleg og tísku-
sveiflur sem hófust um miðjan 10.
áratuginn muni fjara út. Hann
spáir því að einhver einn atburður
á árinu muni marka þessi straum-
hvörf. York horfir hér sérstaklega
til Bretlands og einn slíkur at-
burður sem hann telur að geti
breytt menningarlífinu og tísku-
heiminum í einni svipan væri ef
Tony Blair félli frá völdum.
Að lokum má geta þess að sam-
göngusérfræðingurinn Christian
Wolmar spáir því að allt lestar-
kerfið í Bretlandi, sem legið hefur
undir stöðugri gagnrýni fyrir
óstundvísar lestir og stöðugan
taprekstur, verði allt fært undir
hatt ríkisins aftur, eins og það
leggur sig. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um árið 2003.
Úti í heimi
■ Sérfræðingar í Bretlandi keppast nú
við að spá fyrir um atburði ársins 2004.
16 16. september 2003 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Ástand heimsins nú vitnar aðýmsu leyti um aukið sundur-
lyndi. Menn hefðu e.t.v. átt að geta
vænzt þess að lifa í kristilegri sátt
og samlyndi, eftir að kalda stríð-
inu lauk um 1990. En svo fór þó
ekki, því að önnur öfl losnuðu úr
læðingi um líkt leyti, svo að þróun
heimsmálanna tók aðra stefnu en
ætla mátti. Byrjum í Bandaríkj-
unum, og færum okkur síðan
hingað heim.
Þverklofin þjóð
Bandaríkjamenn eru nú þver-
klofin þjóð. Repúblikanar byrj-
uðu, með biblíuna á lofti, þegar
þeir reyndu að hrekja Clinton for-
seta úr embætti vegna vandræða-
legra einkamála. Aðförin mis-
tókst. Fyrrverandi menntamála-
ráðherra úr röðum repúblikana
skrifaði ábúðarmikla bók um sið-
ferðisbresti Clint-
ons og var síðan
staðinn að því að
hafa tapað 600
milljónum króna í
spilavítum í Las Ve-
gas og víðar. Annar
– það var leiðtogi
repúblikana í þing-
inu – stóð í ástar-
sambandi við pitsu-
sendil í þinghúsinu,
á meðan hann stjórnaði herferð-
inni gegn Clinton. Hinn þriðji
reisti feril sinn á því að heimta að-
skilnað hvítra og svartra og
reyndist svo, þegar hann hrökk
upp af tíræður, eiga tæplega átt-
ræða blökkudóttur, sem hann af-
neitaði alla tíð.
Sundurþykkja Bandaríkja-
manna lýsir sér m.a. í því, að
margir telja repúblikana nánast
hafa rænt forsetaembættinu,
enda náði Bush forseti ekki kjöri
fyrr en í Hæstarétti með fimm
atkvæðum gegn fjórum, eftir
flokkslínum að heita má. Forset-
inn hefur þó ekki látið þessa að-
komu að embættinu aftra sér,
heldur hefur hann ráðizt fram af
öllu afli: hann hefur snúið mynd-
arlegum afgangi í ríkisbúskapn-
um upp í mikinn halla með skatta-
lækkun einkum handa auðmönn-
um, stefnt velferðarkerfinu og
umhverfisvernd í voða og ráðizt
inn í Írak án stuðnings helztu
bandamanna sinna og Sameinuðu
þjóðanna, svo að Bandaríkin eru
nú litin hornauga um allan heim.
Menn forsetans hafa lagt undir
sig sjónvarps- og útvarpsstöðvar
til að breiða boðskapinn út og at-
ast í andstæðingum hans með föð-
urlandssvikabrigzlum o.fl. Stjórn-
mál eru stríð, það er línan: allt er
leyfilegt. Embættisfærsla Bush
hefur vakið efasemdir um það í
Evrópu, að Bandaríkjamenn séu
færir um að gegna forustu hins
frjálsa heims, sem svo er kallað-
ur. Það er umhugsunarefni handa
smáríkjum í Atlantshafsbandalag-
inu. En það er eins og Bush og fé-
lögum sé sama: þeir treysta á
mátt sinn og megin. Viðskiptaráð-
herrann í stjórn Bush hefur sagt,
að forsetinn telji, að guð hafi kall-
að hann til forustu.
Andstæðingar Bush forseta
láta sitt ekki eftir liggja. Þeir hafa
sumir lýst því á prenti, að hann sé
óhæfur til að gegna embættinu
fyrir heimsku sakir o.fl. Svona
hafa menn ekki talað í alvöru í
Washington, síðan Warren
Harding var forseti 1921–23 - það
var hann, sem sagðist ekki vita,
hvað hann ætti að gera við vini
sína, og svo, þegar hann dó í
embætti, fyrir sextugt, kom í ljós,
að einkavinir hans höfðu makað
svo krókinn, að sumir þeirra lentu
undir lás og slá. Ýmsum virðist
með líku lagi, að Bush og félagar
líti á völd sín sem eins konar ráns-
feng: svo herská er greiðvikni
stjórnarinnar við ýmsa sérhags-
munahópa og einkavini. Stjórn
Bush hefur t.d. stóraukið styrki til
landbúnaðar og tollvernd handa
stálfyrirtækjum. Tollverndin
reyndist vera ólögleg, svo að for-
setinn neyddist fyrir nokkru til að
draga hana til baka fyrir tilstilli
Evrópusambandsins og Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar.
Sjálftökusamfélagið
Þessi hugblær er ekki bundinn
við Bush forseta og bandaríska
repúblikana. Um það leyti sem
ríkisbankarnir hér heima hættu
að geta mismunað mönnum í
skjóli neikvæðra raunvaxta, upp-
hófst í staðinn skipuleg mismun-
un í gegnum kvótakerfið. Stjórn-
málaflokkarnir, sem skipulögðu
þessa mismunun í upphafi og
höfnuðu markaðslausnum á borð
við gjaldtöku fyrir veiðiréttinn,
hafa goldið vanrækslunnar: þeir
hafa veikzt og spillzt, svo sem við
var að búast. Þingstyrkur þeirra
hefur aldrei verið minni en hann
er nú. Kompásinn hjá þeim hefur
ruglazt, enda þótt þeir hafi á end-
anum látið undan síga með því að
lögfesta lítils háttar veiðigjald.
Kompásskekkjan virðist hafa
ágerzt með tímanum. Sjálftöku-
samfélagið, þar sem menn skipa
sjálfa sig og hverjir aðra í
embætti, selja ríkisfyrirtæki á
undirverði og halda ítökum sínum
þar, gera vandræðalega eftir-
launasamninga við sjálfa sig og
mylja undir einkavini sína og am-
ast um leið við öryrkjum án þess
að blikna og þræta svo fyrir allt
saman: þessi skipan er eins og
skilgetið afkvæmi siðaveiklunar-
innar á bak við kvótakerfið.
Myndu Bush og félagar hafa eitt-
hvað við þetta að athuga? Varla.
En ranglæti er eins og annað ill-
gresi: það breiðist út, nema það sé
rifið upp með rótum. Þarna er
verk að vinna með hug og orði. ■
Jeppa-
stráklingar
tapa sér í
snjónum
Áhugamaður um holla útivist skrifar:
Snjórinn lék misjafnlega viðfólk á mánudaginn. Börnin
glöddust flest og tóku sum fram
sleða og skíði, venjulegir smábíla-
eigendur bölvuðu í hljóði, en
jeppaeigendur glöddust yfir því
að geta sannað getu sína margir
hverjir. Örfáir kunnu sér þó
greinilega ekki kæti, því seint á
mánudagskvöldið ólmuðust fimm
eða sex jeppastráklingar í skíða-
brekku ÍTR í Vatnsendahæðinni
við Jaðarsel, upp og niður og
þversum svo að undir tók í hverf-
inu af drunum stærstu bílanna.
Slíkur óvitaskapur vekur náttúr-
lega upp spurningar um það hvort
þessir ökumenn hafi þroska til að
stýra slíkum tækjum. Á mánu-
dagskvöldið var hláka sem frysti
síðan í. Allir sem einhvern tíma
hafa farið á skíði vita hversu mik-
il hætta getur verið búin þeim
skíðamönnum sem fara þurfa yfir
hjólför eða aðrar álíka ójöfnur.
Við skulum bara vona að ekkert
barnið meiðist illa af þeim ójöfn-
um sem jeppstráklingarnir hafa
búið til í brekkunni. ■
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar um
ástand heimsins
við áramót.
■ Bréf til blaðsins
■ Af Netinu
Sjónvarp í símann og
Karl kvænist Camillu
Var þetta ekki bara nokkuð gott ár?
■
En ranglæti er
eins og annað
illgresi: það
breiðist út,
nema það sé
rifið upp með
rótum. Þarna er
verk að vinna
með hug og
orði.
Huggun harmi gegn
„Það jákvæða við árið 2003 var
allur sá fjöldi sem streymdi á göt-
urnar til að andmæla stríðs-
rekstrinum, bæði um alla Evrópu
og í Bandaríkjunum. Annað eins
hefur ekki sést lengi þó að því
miður næði andófið ekki að
hreyfa við stríðsáhuga stjórn-
valda sem illu heilli geta treyst á
blússandi þjóðerniskennd þegar
stríðið er einu sinni hafið.“
- ÁRMANN JAKOBSSON Á MURINN.IS
ÁFRAM FORSETI
Stjórnmálaskýrandinn Tony Howard spáir því að Bush sigri í forsetakosningnum í nóvem-
ber. Howard segir að það geti aðeins einn einstaklingur lagt Bush að velli í kosningunum
og það sé Hillary Clinton. Hún sé hins vegar staðráðin í að fara ekki í framboð.
Um daginnog veginn
Við áramót
YOGASTÖÐIN HEILSUBÓT
Síðumúla 15, s. 5885711 og 6946103
YOGA YOGA YOGA
Morguntímar, hádegistímar,
síðdegistímar og kvöldtímar.
Sértímar fyrir barnshafandi konur