Tíminn - 02.07.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Sunnudagur 2. júli 1972
Menn oq málefni
Efnahagsmdlin
og stjórnarandstaðan
i • rjfs
*<s„
■
18,6% árieg hækkun
Þótt nokkrar verðhækkanir hafi
orðiö hér siöustu mánuði, eru þær
miklum mun minni en þær verð-
hækkanir, sem hafa orðið hér á
undanförnum árum. Þær hafa
hins vegar vakið meiri athygli en
ella sökum þess, að þær verða
nær allar á tiltölulega stuttum
tima eftir alllangt verðstöðvunar-
timabil.
Þrjú siðustu valdaár fyrrver-
andi rikisstjórnar hækkaði fram-
leiðslukostnaðurinn samkvæmt
framfærsluvisitölunni um 18,6%
til jafnaðar á ári. Hinn 1. janúar
1968, kom til framkvæmda nýr
visitölugrundvöllur, og sam-
kvæmt honum var framfærslu-
visitalan þá merkt með tölunni
100. Hinn 1. nóv. 1970 var visitalan
komin upp i 155 stig. Framfærslu-'
kostnaður haföi m.ö.o. aukizt um
55% á þessum 34 mánuöum, en
þaö svarar til 18,6% aukningar á
ári. 1 nóvember 1970 kom verö-
stöðvunin til sögunnar. Þá var
öllum verðstöövunum frestað, og
er þvi ekki hægt aö taka þaö tima-
bil inn i samanburöinn.
9,7% hækkun
Þegar núverandi rikisstjórn
kom til valda á siðastiiðnu sumri,
var framfærsluvisitalan 155 stig,
en er nú 170 stig. Hún hefur m.ö.o.
hækkað um 15 stig, en það svarar
til þess, að framfærslu-
kostnaðurinn hefur hækkað um
9,7%. Á fyrsta valdaári vinstri
stjórnarinnar hefur hækkun
framfærslukostnaðarins þvi oröið
nær helmingi minni en hún varð
til jafnaðar á ári siöustu þrjú
valdaár fyrrverandi rikis-
stjórnar.
Þess ber svo að gæta, að mikiö
af þessum hækkunum rekur
rætur sinar til rekstrarhækkana,
sem voru orönar hjá fyrir-
tækjunum áður en veröstöövunin
tók gildi haustið 1970. T.d. rekur
sú hækkun, sem dagblöðin hafa
þegar fengið, öll rætur til
rekstrarhækkana, sem voru
orðnar fyrir verðstöövunina. A
fyrrihluta verðstöðvunartima-
bilsins, eða meöan fyrrverandi
rikisstjórn sat aö völdum, áttu sér
svo stað ýmsar rekstrarhækkanir
hjá fyrirtækjum, sem ekki hefur
verið tekið tillit til i verðlaginu
fyrr en nú. Þá hefur bætzt við
þetta veruleg hækkun á erlendum
vörum, sökum óhagstæðra
gengisbreytinga.
Þegar þetta allt er tekiö meö i
reikninginn, verður ekki annað
sagt, en að núverandi rikisstjórn
hafi tekizt furðuvel að sporna
gegn veröhækkunum, enda hefur
hún beitt miklu strangari verö-
lagshömlum en fyrrverandi rikis-
stjórn gerði. Eigi að siöur verður
að stefna aö þvi að draga enn
meira úr veröbólguhraöanum.
Aukning kaupmáttar
Það er eitt af loforöum rikis-
stjórnarinnar i stjórnarsátt-
málanum að stefna aö þvi að
kaupmáttur láglaunafólks aukist
um 20% á tveimur fyrstu
stjórnarárunum. t sjónvarpsþætti
siðastliðiö þriöjudagskvöld gerði
Bjön Jónsson, forseti Alþýðusam-
bands tslands, nokkra grein fyrir
þvi, hvernig útlit væri meö full-
næginguþessaloforös. Hann gerði
samanburð á hækkun fram-
íærslukostnaðar annars vegar og
hækkun timakaups og vikukaups
verkafólks hins vegar. Niður-
staða hans varð þessi:
Frá ársbyrjun 1970 til fyrsta
ársfjórðungs 1971 nam kaup-
máttaraukning timakaupsins
12,7% en frá ársbyrjun 1970 til
þessa dags hefur hún numið 43%.
Kaupmáttaraukning viku-
kaupsins nam 12,7% frá árs-
byrjun 1970 til fyrsta ársfjóröungs
1971, en frá ársbyrjun 1970 til
þessa dags hefur hún numið
30,6%.
Samkvæmt þessu hefur
kaupmáttur timakaups verka-
fólks aukizt um meira en 20% i
valdatið núverandi rikisstjórnar,
en kaupmáttaraukning viku-
kaupsins hefur orðiö nokkru
minni.
Þaö veröur ekki sagt annað en
að þessar tölur sýni, aö vel hafi
miðað i þá átt að fullnægja áöur-
nefndu loforði stjórnarsáttmál-
ans.
Blikur á lofti
Þaö, sem nú skiptir launa-
stéttirnar mestu máli, er aö
reyna aö tryggja þá kaupmáttar-
aukningu, sem náðst hefur, og að
njóta svo til fulls þeirrar kaup-
hækkunar sem koma á til fram
kvæmda á næsta ári. Slíkur
árangur, er sá mesti, sem raun-
hæft er aö gera sér vonir um.
Þessum árangri er vafalitiö
hægt að ná, en hann næst þó
ekki nema hægt verði að koma i
veg fyrir nýtt kapphlaup milii
kaupgjalds og verðlags næstu
mánuðina. Ljóst er, að út-
flutningsatvinnuvegirnir geta
ekki tekið á sig meiri byrðar að
sinni en þegar eru orðnar. Hins
vegar eru fyrirsjáanlegar ýmsar
verðhækkanir framundan, ef
ekkert veröur að gert, og i kjölfar
þeirra fara kauphækkanir og
siöan nýjar vixlhækkanir. Slikt
áframhald myndi stefna þeirri
kaupmáttaraukningu, sem lág-
launastéttirnar hafa fengiö, i
fyllstu hættu.
Rikisstjórnin og flokkar hennar
gera sér þetta ljóst. Þvi eru nú
hafnar viðræður við stéttasam-
tökin um bráðabirgðaráðstafanir,
sem gefi ráðrúm til að ihuga þessi
mál betur. Það er sameiginlegur
hagur allra, að samkomulag náist
nú um slikar bráðabirgðaaö-
gerðir. Það verður svo verkefni
Alþingis i haust að ihuga þessi
málnánarog fjalla um varanlegri
ráðstafanir.
Aróðurinn gegn
krónunni
Það vekur vaxandi undrun
manna, hve stjórnarandstaðan er
frámunalega le'leg. Málflutningur
hennar er allur i molum og eins
neikvæður og verða má. Að
undanförnu hefur hann einkum
beinzt að þvi aö ýta undir vantrú
á krónuna. Óspart hefur verið
gefið i skyn, aö gengifelling sé á
næsta leiti.Ekki sizt hafa Mbl. og
Visir verið iðin viö slikan áróður
en Alþýðublaöið hefur tekiö
undir, enda virðist það nú mark-
mið þeirra, sem ráða Alþýðu-
flokknum, að gera hann að litla
bróður Sjálfstæðisflokksins i einu
og öllu.
Gengislækkunaráróður stjórnar-
andstöðublaðanna er vafalitið
fluttur i þvi skyni að gera rikis-
stjórninni erfiöara fyrir. Sést vel
á þvi, eins og ööru, hve ábyrgöar-
laus stjórnarandstaöan er. En
þótt þessi ‘áróöur verði að ein-
hverju leyti til að gera róðurinn
þyngri, mun hann eigi hafa áhrif
á þá stefnu rikisstjórnarinnar að
forðast gengisfellingu. Reynslan
frá valdaferli fyrrverandi rikis-
stjórnar sýnir bezt, að gengis-
felling leysir ekki vandann heldur
eykur hann. Rétta ráðið er þvert
á móti að vekja aukna trú á
krónuna og að þvi mun lika mark-
visst stefnt.
Stétt gegn stétt
Aróður stjórnarandstööu-
blaöanna um gengislækkun gæti á
vissan hátt verið afsakanleeur, ef
honum fylgdu ábend. um, hvað
stjórnarandstaðan áliti nauðsyn-
legt að gera til að tryggja kr.
Þessu er hins vegar siður en svo
að heilsa. Stjórnarandstöðublöðin
varast að bendaánokkur úrræði,
heldur ýta þvert á móti undir
kröfur og stéttastrið, sem er vis-
asti vegur til að stuöla að gengis-
fellingu. Þannig var það aðalefni i
viðtali.sem Mbl. birti við formann
Sjálfstæðisflokksins fyrra laugar-
dag, að bændur hefðu boriö meira
úr býtum en verkamenn, og
þyrftu þeir siöarnefndu nú að
vinna fleiri minútur en áöur fyrir
mjólkurlitra eöa kjötkg. Til-
gangurinn var bersýnilega að ýta
undir kröfur af hálfu verka-
manna. En Mbl. fannst hér ekki
nógaögert. Það birti forustugrein
nokkrum dögum siðar, eða á mið-
vikudaginn var, þar sem þvi var
haldiö fram, aö rikisstjornin hefði
alveg gleymt bændum og yröu
þeir nú heldur betur að rétta
hlut sinn og fá ekki minni skerf en
verkamenn. Þannig reynir
forusta Sjálfstæöisflokksins nú
eftir megni aö ýta undir stétta-
kröfur og stéttastfíö i landinu.
Eðlileg krafa
Við þetta er þó ekki látiö sitja.
Stjórnarandstöðublööin taka
kröftuglega undir allar kröfur um
auknar opinberar framkvæmdir,
enda þótt þau prediki jafnhliða að
nauðsynlegt sé að draga úr fram-
kvæmdum hins opinbera, sökum
ofþenslu á vinnumarkaönum.
Geir Hallgrimsson famfylgir
þessari siöarnefndu kenningu
þannig i verki.að hann hefur nær
tvö faldaö framkvæmdafé
Reykjavikurborgar á þessu ári og
hækkað skattaálögur i samræmi
við það. Þetta er framlaghans til
að draga úr spennunni á vinnu-
markaðnum.
Ólafur Björnsson vakti athygli
á þvi á fundi i Hagfræðinga-
félaginu i vetur, að vinnubrögö
stjórnarandstöðunnar hér væru
allt önnur en vinnubrögð
stjórnarandstöðuflokka i ná-
grannalöndum okkar, t.d. Bret-
landi og Danmörku. Þar teldi
stjórnarandstaðan sér ekki
sæmandi að leggja eingöngu
stund á neikvæðan áróður, heldur
legði fram tillögur, um, hvernig
hún vildi leysa vandann. Ólafur
Björnsson gerði kröfu til þess, að
stjórnarandstaðan hér tæki upp
hliðstæð vinnubrögð. Þessi
áminnig Ólafs Björnssonar, hefur
bersýnilega fallið i grýttan jarð-
.veg, eins og oftast gerist meðal
flokksbræðra hans, þegar hann
mælir skynsamlegast.
Stjórnlaust rekald
Rétt er að taka það fram, aö
það er ekki eingöngu sprottið af
viljaleysi, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur ekki fariö að ráði
Ólafs Björnssonar og myndað sér
ákveðna og ábyrga stefnu sem
stjórnarandstöðuflokkur.
Hér er ekki siður :um að kenna
getuleysi foringjanna og valda-
baráttu þeirra innbyrðis.
Morgunblaðið sýndi greinilega
vilja i þessa átt, þegar þaö birti
forustugrein 5. febr. siðastliði nn
um stöðu Sjálfstæðisflokksins i
stjórnarandstöðu. Þar var greini-
lega sýnt fram á, að Sjálfstæöis-
flokkurinn hafi ekki verið búinn
undir stjórnarandstöðu. Sökum
samstarfsins viö Alþýðuflokkinn i
„viðreisnarstjórninni” hafi hann
ekki sinnt neitt menntamálum,
heilbrlgðismálum og félags-
málum um.margra ára skeiö. A
þeim sviðum, sem hafi heyrt
undir ráðuneyti hans, hafi em-
bættismönnum hins vegar verið
látið það eftir að marka stefnuna.
Af framangreindum ástæðum
hafi „stefnumótandi starf innan
flokksins sjálfs fariö úr skorðum,
og verið rýrar-en efni stóðu til.” 1
framhaldi af þessu krafðist Mbi.
„endurnýjunar á afstöðu
flokksins og viðhorfum til þessara
málefna, sem mestu munu skipta
á næstu árum.” Þetta var eðlileg
krafa ritstjóra Mbl., sem eiga að
annast málflutning fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn. Við þessari kröfu
hefur þó alveg verið dauf-
heyrzt. Þvert á móti hefur
hringlið og stefnuleysið orðiö
meira en nokkru sinni fyrr. Sjálf-
stæöisflokkurinn minnir nú á
ekkert fremur en stjórnlaust rek-
ald, sem berst fyrir sjó og vindi.
Foringjadeila í
Sjálfstæðisflokknum
Að sjálfsögðu eru það ýmsar
ástæður,sem valda þvi, að Sjálf-
stæðisflokkurinn minnir nú einna
helzt á stjórnlaust rekald.
Þar er formanni flokksins vissu-
lega ekki einum um að kenna
heldur hefur hann áreiö-
anlega vilja til að gera sitt
bezta, og sumt hefur honum tekizt
vel. Skal þar einkum minnt á af-
stöðu hans landhelgismálinu. En
Jóhann Hafstein fær ekki nema
litlu ra'ðið vegna samkeppni
undirforinganna, sem vilja
komast i sæti hans..Þeir sitja
fleiri en tveir á svikráðum hver
við annan, og vilji einn þetta, þá
vill annar hitt, og útkoman verður
hringl og stefnuleysi. Fyrir
þjóðina er það mikið alvörumál,
að þannig skuli vera ástatt i
stærsta flokknum, þvi að þetta
gerir hann miklu neikvæðari og ó-
ábyrgari en ella. Það er lika siður
en svo nokkur greiöi viö rikis-
stjórnina að stjórnarandstaðan sé
þannig i hálfgerðri upplausn,nei-
kvæð og litils metin, þvi að hún
veitir þá miklu minna og ófull-
komnara aðhald en ella.
Og ekki bætir stjórnarandstaöa
Alþýðuflokksins úr skák, þar sem
helztu foringjar hans hafa valiö
flokknum þaö hlutverk að fylgja
Sjálfstæðisflokknum sem fastast
eftir i öllum höfuðmálum. Það er
alvegeins og þeim finnist, að þeir
séu enn i stjórn með Sjálfstæðis-
flokknum!
Ef til vill breytist þetta til
batnaðar, þegar lausn fæst á
foringjadeilunni i Sjálfstæðis-
flokknum. En sú lausn er ekki
sjáanleg, heldur virðist öllu lik
legra að átökin og sun durlyndið
haldi áfram að magnast i
flokknum. Þ.Þ.