Fréttablaðið - 02.03.2004, Blaðsíða 14

Það er sorglegt að þeir opinberustarfsmenn sem tekið hafa að sér
heimahjúkrun í Reykjavík og Kópa-
vogi skuli ekki geta gert það með
þeim hætti að þeir sjúklingar sem
þurfa á þjónustunni að halda geti
treyst á að fá hana skammlaust.
Deilur yfirboðara og starfsfólks eru
án efa hinar merkustu – en þær geta
ekki verið svo merkar að réttlætan-
legt sé að heyja baráttuna á baki
sjúklinga sem eiga hvorki sök á deil-
unum né búa við þau kjör að þeir geti
tekið að sér að bera hitann og þung-
ann af þessu karpi.
Sá ósiður ríkisvalds og sveitar-
félaga að semja helst aldrei við
starfsmenn sína fyrr en kjaradeil-
urnar eru farnar að bitna harkalega
á þeim sem síst skyldi er óþolandi.
Það er ekki eins og þessi deila hafi
komið að yfirboðurum heilsugæsl-
unnar eins og þjófur um nótt. Það
hefur legið fyrir mánuðum saman að
ef ekkert yrði að gert myndu sjúk-
lingar í heimahúsum missa þá þjón-
ustu sem þeim er nauðsynleg til að
geta komist bærilega af. En þótt
flestum hafi átt að vera ljós ábyrgð
þeirra sem reka heilsugæsluna virð-
ist hún hafa farið framhjá þeim sem
tóku starfann að sér. Þeir virðast
hafa treyst á að deilan gufaði upp
eða leystist af sjálfu sér – eða þeir
hafa ekki skilið að verkefni þeirra
var að tryggja sjúklingum hjúkrun í
heimahúsi. Þeir hafa líklega skil-
greint verkefni sitt svo að þeim bæri
að hafa sigur í kjarabaráttu – sama
hvað það kostaði sjúklingana.
Það er lýsandi fyrir ráða- og
ábyrgðarleysi þessa fólks að það
rauk upp til handa og fóta að redda
öðrum hjúkrunarfræðingum til að
vinna verkin þegar starfsfólk þess
var komið í stræk. En þessi lausn var
svo illa undirbúin að hún rann út í
sandinn. Þegar til kom treystu aðrir
hjúkrunarfræðingar sér ekki til að
ganga í verk þeirra sem voru í kjara-
baráttu. Þegar sú staða er öllum ljós
má ætla að samningsstaða þeirra
sem reka heilsugæsluna sé orðin
eins afleit og hugsast getur. Þeir leit-
uðu annarra lausna en að semja við
starfsmenn sína í sátt, en komust að
því að sú leið er ekki fær. Starfsfólk-
ið hefur þá öll tögl og haldir í málinu
og getur beðið rólegt eftir að yfir-
boðararnir gangi að kröfum þess.
Frá því að tilraunir hófust til
þjóðarsáttarsamninga fyrir um tutt-
ugu árum hefur verið nokkur friður
á almennum vinnumarkaði. Fyrir
þann tíma voru löng og ströng verk-
föll tíð. Launþegar og atvinnurek-
endur sömdu helst ekki fyrr en allt
var komið í kaldakol. Á undanförn-
um árum og áratugum hefur verk-
föllum fækkað en kaupmáttur aukist
því meira. Hið opinbera vill ekki
læra af þessari reynslu. Það kemur
enn fram við starfsfólk sitt eins og
óvini sína. Og ef ekki er nógur hasar-
inn flytur ríkisvaldið inn slæma at-
vinnurekendur til að níðast á sínu
fólki upp á hálendi.
Það er fyrir löngu kominn tími til
að sveitarfélög og ríkisvald axli
ábyrgð af atvinnurekstri sínum – þar
á meðal gagnvart starfsfólki sínu. ■
Miðstöð hagfræði- og við-skiptarannsókna í Bretlandi
(CEBR) hefur sent frá sér spá um
fjölda milljónamæringa í Bret-
landi árið 2010. Samkvæmt henni
mun tala milljónamæringa, í
pundum talið, þrefaldast á næstu
sex árum. Samkvæmt tölum
stofnunarinnar eru um 230 þús-
und milljónamæringar í Bretlandi
nú um stundir, en þeir verða um
760 þúsund árið 2010. Um þetta
mátti lesa í The Guardian í gær.
Blaðið bendir á, að góður frétt-
irnar í þessu séu vitaskuld þær að
draumurinn um milljónirnar, sem
margir Bretar – og reyndar aðrar
þjóðir einnig – bera í brjósti,
munu rætast í fleiri tilvikum en
áður. En vondu fréttirnir eru hins
vegar þær, að líklega mun það
ekki þykja neitt merkilegt í Bret-
landi árið 2010 að eiga sjö stafa
summu inni á bankabókinni. Millj-
ónamæringar, með öðrum orðum,
munu verða daglegt brauð og þar
með detta úr tísku, Á þeim verður
gengisfall eða eins og Douglas
McWilliams yfirmaður CEBR seg-
ir í viðtali við Guardian: „Ég held
að það verði ekki sagt lengur um
milljónamæringa að þeir séu ríkt
fólk.“
1,9 milljón milljónamæring-
ar árið 2020
Höfuðástæðan fyrir þessari
aukningu milljónamæringa er
hækkandi fasteignaverð. Eftir
sex ár munu fjölmargir íbúðar-
kaupendur, sem keypt hafa íbúð-
ir sínar á réttum tíma fyrir upp-
sveifluna, fara að njóta umtals-
verðra ávaxta af þeim fjárfest-
ingum sínum. CEBR heldur því
raunar fram að um 90% af aukn-
ingunni í milljónamæringum
muni eiga rætur sínar að rekja
til hækkandi fasteignaverðs.
Stofnunin hefur einnig gert spá
fyrir árið 2020. Gert er ráð fyrir
að þá verði breskir milljónamær-
ingar – en hafa ber í huga að millj-
ón pund eru 128 milljónir íslensk-
ar krónur – orðnir um 1,9 milljón-
ir að tölu.
Milljarðamæringar taka við
En þó svo að líklega verði
gengisfall á milljónamæringum,
þá er líklegt að milljónirnar muni
þrátt fyrir allt hafa ýmsa kosti í
för með sér fyrir viðkomandi ein-
staklinga. Líklegt er að mikil
aukning verði í sölu á sumarhús-
um, háklassa utanlandsferðum,
nuddpottum og öðrum slíkum lúx-
usvarningi. Ef marka má upplýs-
ingar frá breska lottóinu, þá virð-
ast breskir milljónamæringar
hafa tilhneigingu til þess að eyða
auðæfum sínum helst í lúxusbíla –
eins og BMW og Land Rover – og
í utanlandsferðir, og þá einna
helst til Spánar, Bandaríkjanna
eða Ítalíu.
Hins vegar eru þess einnig
dæmi að nýríkir eyði auðæfum
sínum í kastala, fótboltafélög eða
jafnvel hluta úr tunglinu, sem
hægt er að kaupa dýru verði.
Ef fólk hins vegar hefur hugs-
að sér að nota nýfenginn auð sinn
til þess að fjárfesta í annarri fast-
eign, er líklegt að það muni ekki
ganga vel, þar sem fasteignir
verða einmitt orðnar ákaflega
dýrar, sem er orsökin fyrir ný-
fengnum auðnum.
McWilliams telur líkur á að í
framtíðinni munu milljarðamær-
ingar taka þá virðingarstöðu sem
áður fylgdi því að vera milljóna-
mæringur. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um heimahjúkrun
í höndum hins opinbera.
14 2. mars 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúi: Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Svo virðist sem Íslendingar séumiðstýrðari í opinberri stjórn-
sýslu heldur en allar nágrannaþjóð-
ir okkar. Um 70% verkefna hins
opinbera er hérlendis á vegum rík-
isins en aðeins um 30% í höndum
sveitarfélaga. Fyrir vikið er vald og
ákvarðanataka miðstýrðari og fjar-
lægari fólkinu í landinu en tíðkast
meðal grannríkja okkar. Lítið þýðir
að skattyrðast í sveitarstjórnum
vegna stærstu málaflokka því „þeir
fyrir sunnan“ ráða. Allt á sínar
skýringar og um þessi mál eru þær
margar. Með stærri kjördæmum
eykst svo fjarlægð almennings frá
stjórnsýslunni enn frekar. Tíma-
bært er að koma á nýrri skipan.
Frá ríki til sveitarfélaga
Náðst hefur samkomulag milli
félagsmálaráðherra og Sambands
sveitarfélaga um að efna til átaks
um að efla sveitarstjórnarstigið.
Verkefnisstjórn vinnur að því að
skilgreina verkefni sem færa mætti
frá ríki til sveitarfélaga. Færa verk-
efni nær fólkinu og auka þannig
valddreifingu í
s a m f é l a g i n u .
Fyrstu hugmynd-
ir verða kynntar
á fundi fulltrúa-
ráðs Sambands
sveitarfélaga í
byrjun apríl nk.
Takist vel til
eykst skilvirkni
og gæði þjónustu
við íbúana. Jafn-
framt styrkja
aukin verkefni
einstök sveitarfé-
lög og gefa þeim
betra olnbogarými til að gegna
skyldum sínum gagnvart íbúunum.
Gráum svæðum í samskiptum ríkis
og sveitarfélaga ætti að eyða svo að
skýrt sé hver gegni ábyrgð í ein-
stökum málaflokkum.
Kakan öll heim í hérað
Samhliða flutningi verkefna til
sveitarfélaga verður tekjuskipting
þeirra endurskoðuð. Augljóslega
munu sveitarfélög ekki taka við
nýjum verkefnum án þess að pen-
ingar fylgi. Sérstök nefnd skoðar
þau mál jafnhliða. Mikilvægt er að
sátt náist um slíkt mat. Nýlega
heyrði ég reyndar kastað fram at-
hyglisverðri hugmynd í þessu
skyni. Á grundvelli áðurnefndrar
verkefnaskiptingar skipta ríki og
sveitarfélög með sér staðgreiðslu
skatta. Eðlilega er hlutur ríkisins í
dag all stór af þeirri köku enda
verkefnin fleiri á þess vegum. Auk-
ið vægi sveitarfélaga í stjórnsýsl-
unni leiðir til stærri sneiðar þeirra
af skatttekjum. Ágætur maður
spurði hvort ekki kæmi til greina að
sveitarfélögin héldu alfarið öllum
tekjum af staðgreiðslunni samhliða
nýjum verkefnum. Sannarlega er
þetta nýstárleg nálgun og a.m.k.
skemmtilegt að skoða kosti hennar
og galla.
Nærþjónusta og lýðræði
Ríkið fær drjúgan hluta tekna
sinna af virðisaukaskatti, alls kyns
þjónustugjöldum, aðflutningsgjöld-
um, olíuskatti o.s.frv. Sumir þess-
ara þátta eru bundnir tilteknum
verkefnum en aðrir notaðir til
reksturs velferðarkerfisins. Sveit-
arfélög eru ólík að gerð. Þá ríkir
töluverð samkeppni milli þeirra um
fólk. Flest vilja laða til sín fleira
fólk og vilja í því skyni bjóða sem
besta þjónustu fyrir þegna sína. Fái
sveitarfélögin allar tekjur af stað-
greiðslunni skapast svigrúm fyrir
þau til að fara ólíkar leiðir til að
uppfylla óskir þegna sinna. Þær
áherslur geta verið mismunandi
eftir samsetningu íbúa og vilja
þeirra til samneyslunnar. Í raun
ætti að gefa þeim færi á að ráða í
auknum mæli tekjuskatti og út-
svari. Þannig má segja að ákvörðun
um þjónustustigið sé orðin til muna
lýðræðislegri og nær fólkinu sjálfu
heldur en hið miðstýrða kerfi sem
við búum við í dag. Ugglaust er
margt sem mælir gegn slíkri hug-
mynd en hún er þess virði að skoða,
um leið og hugað er að eflingu
sveitarstjórna í landinu og um leið
lýðræðislegri valddreifingu stjórn-
sýslunnar. ■
Stúdentum mismunað
„Vaka, félag lýðræðissinnaðra
stúdenta, vann kosningar til Stúd-
entaráðs Háskóla Íslands í þriðja
sinn á dögunum. Fór þessi sigur
furðulega lágt í fjölmiðlum – að
minnsta kosti í samanburði við
gauraganginn, sem jafnan varð,
þegar Röskva var að vinna sigra
sína fyrr á árum og látið var í
veðri vaka, að þar með væru að
gerast tímamót í íslenskum
stjórnmálum. Af úrslitunum
mætti ráða framtíð íslenskra
stjórnmála um langan aldur og
einstaklingar úr Röskvuliðinu
voru hafnir til hæstu hæða á
prenti og í ljósvakanum.
Röskvuliðar láta nú einna helst
að sér kveða innan R-listans í
Reykjavík og skiptast þar í þrjá
flokka fyrir utan að treysta sér
ekki til að viðurkenna flokkslit,
svo að vísað sé til Dags B. Egg-
ertssonar borgarfulltrúa.“
BJÖRN BJARNASON Á VEF SÍNUM BJORN.IS.
Frelsi til að eta
„Hrakspár þeirra sem helst börð-
ust gegn því að bjórinn skyldi
leyfður á ný hafa ekki ræst. Það
hefur ekkert á þessum tíma
breyst til hins verra. Það eina
sem breyttist var að fólk hafði
frelsi til að velja fyrir sjálft sig.
Það sem í gangi var fram til 1.
mars 1989 í málefnum bjórsins
var forræðishyggja í sinni bestu
mynd. Enda sást vel að fólk kunni
vel að meta frelsið sem því var
veitt. Það á að vera almennings
að ákveða hvað það borðar og
ekki síður drekkur.“
STEFÁN FRIÐRIK STEFÁNSSON Á FRELSI.IS.
Þvottaefni fyrir konur
„Í síðustu viku bárust fjölmargar
fjöldapóstsendingar inn um lúg-
una líkt og vanalega. Ein sending-
in vakti þó sérstaklega athygli
heimilismanna, þvottaefnisprufa
stíluð á sambýliskonu mína. Þar
sem við tilheyrum jafn-
réttiskynslóðinni þótti fjöldapóst-
sendingin úr takt við veruleika
þann sem við teljum okkur lifa í,
á 21. öldinni.“
HAUKUR AGNARSSON Á SELLAN.IS
Hræðsluáróður gegn
útlendingum
„Hræðsluáróður gegn útlending-
um byggist að mestu á þremur
lykilþáttum eða klisjum. Í fyrsta
lagi að taka neikvæðar fréttir af
fólki af erlendum uppruna og
heimfæra þær upp á alla útlend-
inga. Í öðru lagi að ýkja og af-
skræma alla tölfræði um mála-
flokkinn. Í þriðja lagi að heim-
færa satt og logið ástand og töl-
fræði erlendis í þessum málum
upp á Ísland.
Til að rökstyðja og efla áróðurinn
hafa hatursberarnir síðan legið
yfir öllum erlendum fréttum um
útlendinga og tekið allar nei-
kvæðar fréttir, upplýsingar eða
tölfræði um þá og slegið þeim
upp sem áróðri gegn innflytjend-
um. Þessar fréttir og upplýsingar
eru iðulega teknar úr samhengi
og aldrei er minnst á jákvæðar
fréttir tengdar innflytjendum sem
eru eflaust álíka margar.
Hræðsluáróðurinn er síðan ávallt
notaður til ýta undir neikvæða
mynd af útlendingum.“
ANDRI ÓTTARSSON Á DEIGLAN.COM
Öll staðgreiðslan
til sveitarfélaga?
■ Af Netinu
Milljónamæringar
ekki merkilegir lengur
Versti atvinnurekandinn
„Með stærri
kjördæmum
eykst svo fjar-
lægð almenn-
ings frá
stjórnsýslunni
enn frekar.
Tímabært er
að koma á
nýrri skipan.
Um daginnog veginn
HJÁLMAR
ÁRNASON
■
alþingismaður
skrifar um efl-
ingu sveitarfé-
laganna.
Úti í heimi
■ Tala milljónamæringa í Bretlandi
mun að öllum líkindum þrefaldast
á sex árum.
TEKJUR RÍKISINS
Ríkið fær drjúgan hluta tekna sinna af virðisaukaskatti, alls kyns þjónustugjöldum, aðflutn-
ingsgjöldum, olíuskatti o.s.frv.
Í GÓÐUM MÁLUM
Talið er að milljónamæringar verði orðnir tæpar tvær milljónir í Bretlandi árið 2020. Það
mun því ekki þykja merkilegt lengur að vera milljónamæringur.