Fréttablaðið - 31.03.2004, Blaðsíða 20

20 31. mars 2004 MIÐVIKUDAGUR
Danska skjaldarmerkið
Jóhann Hjalti Þorsteinsson legg-ur orð í belg um skjaldarmerk-
ið á Alþingishúsinu með grein í
Fréttablaðinu 25. mars sl. Á hún
að heita andsvar við grein minni
frá 23. þ.m. í sama blaði, þar sem
ég skoraði á alþingismenn að
skipta um skjaldarmerki á því
virðulega húsi til samræmis við
breytt stjórnarfar í landinu.
Jóhann Hjalti lítur á málið frá
öðru sjónarhorni en undirritaður
og kemur því ekki auga á hina
brýnu þörf fyrir aðgerðir í þessu
efni. Hann tengir merkið við per-
sónu Kristjáns konungs IX og að
það sé minnismerki um „hver lét
reisa bygginguna“. Þó að fleiri
kunni að hugsa þannig er það eigi
að síður röng ályktun því að merk-
ið er fyrst og fremst tákn, – það er
tákn um stjórnskipulag og vald
Danakonunga sem ríktu yfir Ís-
landi um aldir, uns þeirri stjórn-
skipan lauk árið 1944 þegar Íslend-
ingar slitu tengslin við Danmörku
og stofnuðu lýðveldi. Það var einn
af stóratburðum Íslandssögunnar
og af engum degi hennar leggur
meiri ljóma en 17. júní 1944.
Íslensk peningaútgáfa
Ýmsar breytingar fylgdu að
sjálfsögðu í kjölfar lýðveldis-
stofnunarinnar. Komu þær m.a.
fram í nýrri peningaútgáfu þar
sem Danakonungar voru látnir
víkja af öllum útgefnum seðlum
fyrir Jóni Sigurðssyni og fleiri
sjálfstæðishetjum þjóðarinnar og
á nýrri mynt sem slegin var gat að
líta íslenska skjaldarmerkið í stað
dönsku kórónunnar.
Ég hef fyrir alllöngu skrifað um
skjaldarmerki Íslands og sett fram
tilgátu um hvers vegna merkja-
skiptunum á Alþingishúsinu var
slegið á frest og rek það því ekki að
þessu sinni. En hér hefur sannast
eins og oft áður máltækið að lengi
býr að fyrstu gerð.
Ekki danska fánann
Komið hefur fram hugmynd
um að hafa tvö skjaldarmerki á
húsinu, bæði það danska og ís-
lenska. Sú tillaga er fráleit. Í þess-
um skrifuðum orðum er komin
fram ágæt hugmynd um að setja
upp íslenskan fána við ræðustól
Alþingis. En þó svo að Alþingi eigi
gamlan og góðan danskan fána
niðri í skúffu er varla nokkur svo
skyni skroppinn að hann fari þess
á leit við ráðamenn að Dannebrog
verði stillt upp við hliðina á ís-
lenska fánanum. Þá smekkleysu
sjá allir og ætti það að vera mönn-
um leiðarljós í skjaldarmerkja-
málinu.
Það er sama hvort menn ræða
þetta mál lengur eða skemur.
Danska skjaldarmerkið á ekki
heima á Alþingishúsinu meðan
það er lifandi stofnun, en allt öðru
máli gegnir ef menn sjá þetta
virðulega hús einungis fyrir sér
sem forngripasafn. ■
Er D-álman í gíslingu nýrra stjórnenda?
Hvers vegna er verið að flytjaaldrað sjúkt fólk sem þarf að
vera á hjúkrunardeild til annarra
sveitarfélaga, fjarri sínum nán-
ustu, þegar pláss er til staðar í
þeirra heimabæ? Þetta er spurn-
ing sem íbúar í Reykjanesbæ
spyrja sig þessa dagana. Hvað er
um að vera á Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja? Hvers vegna gera
nánast allir sér grein fyrir því að
þörf er á rými fyrir aldraða sjúka,
nema þeir sem þar stjórna? Eru
stjórnendur stofnunarinnar gjör-
samlega slitnir úr tengslum við
íbúa svæðisins og þeirra þarfir?
Umræða í tvo áratugi
Umræðan um D-álmu við
Sjúkrahús Keflavíkur er orðin
löng. Strax upp úr 1984 gerðu
menn sér grein fyrir því að þörf
væri á auknu hjúkrunarrými
fyrir aldraða. Áhugi heimamanna
var mikill, stofnuð voru samtök til
að þrýsta á um byggingu öldrun-
ardeildar og stóðu þau m.a. fyrir
fjársöfnun. Framkvæmdir dróg-
ust von úr viti. Árið 1990 var gert
samkomulag sem fól í sér upp-
byggingu á hjúkrunarrými í
Grindavík. Það var talin fljótleg-
asta leiðin til að mæta þeirri þörf
sem þá hafði safnast upp. Í því
samkomulagi sagði jafnframt:
„Stefnt er að því að framkvæmdir
samkvæmt samkomulagi þessu
fullnægi áætlaðri þörf fyrir
hjúkrunarrými á Suðurnesjum,
þ.e. 28 rými í Grindavík, 35 rými á
Garðvangi ásamt nauðsynlegu
rými í nýju hjúkrunarheimili (D-
álmu) við Sjúkrahúsið í Keflavík.
Framkvæmdahraði er háður
framlögum á fjárlögum hverju
sinni.“
Enn var skipuð nefnd til að
fjalla um þörfina og í bréfi heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytisins 19. maí 1994 til bæjar-
stjórnar Keflavíkur segir m.a.:
„Niðurstaða nefndarinnar er að
nauðsyn beri til þess að auka hús-
rými Sjúkrahúss Suðurnesja er
lýtur að umönnun aldraðra, auk
stækkunar á húsrými heilsu-
gæslustöðvar, m.ö.o. byggingu
svokallaðrar D-álmu við Sjúkra-
hús Suðurnesja í samræmi við nú-
verandi fyrirliggjandi frumhönn-
un.“
Síðar segir í sama bréfi: „Síð-
ari ár hafa sveitarfélög kosið að
fjármagna slíkar framkvæmdir
umfram lögboðið framlag til að
flýta verklokum með fyrirvara
um endurgreiðslu eftir að fram-
kvæmdum er lokið. Ráðuneytið
leitar eftir viðræðum um þann
möguleika.“
Niðurstaða var sú, vegna þess
hve þörfin var brýn, að sveitarfé-
lögin stóðu að flýtifjármögnun
verksins.
Búið að byggja
Búið er að byggja þessa álmu
en stjórnendur Heilbrigðisstofn-
unar Suðurnesja leita nú leiða til
að rökstyðja aðra notkun á þess-
ari langþráðu öldrunardeild. Nú-
verandi forstjóri stofnunarinnar
kynnti drög að niðurstöðum enn
eins starfshópsins á aðalfundi
Sambands sveitarfélaga á Suður-
nesjum sl. haust. Þar segir að í
september 2003 hafi 19 einstak-
lingar verið í þörf fyrir hjúkrun-
arrými á Suðurnesjum, þar af 11 í
mjög brýnni þörf og af þeim að-
eins 2 á biðlista eftir vistun á D-
álmu. Þessum fullyrðingum mót-
mælti ég á fundinum, en m.a. á
þessum röngu forsendum byggðu
nefndarmenn þá niðurstöðu sína
að ekki væri þörf á að nýta alla D-
álmuna fyrir sjúka aldraða, nóg
pláss væri fyrir aðra starfsemi.
Reynslan segir annað
Reynsla síðustu vikna er í
hróplegu ósamræmi við niður-
stöðu starfshópsins. Aldraðir íbú-
ar Reykjanesbæjar eru fluttir í
önnur sveitarfélög jafnvel gegn
vilja þessa gamla fólks og að-
standenda þeirra. Aldraður ein-
staklingur sem oft situr eftir á í
miklum erfiðleikum með að heim-
sækja maka sinn og skilur ekkert
í því að D-álman sem hann tók
þátt í að safna fyrir er ekki notuð
til að mæta þeirri þörf sem henni
var ætlað, nú loksins þegar búið
er að byggja hana.
Þörfin hefur ekki minnkað
Í nýlegri samantekt sem gerð
hefur verið fyrir bæjarstjórn
Reykjanesbæjar er að finna sam-
anburð á vistunarrými eftir lands-
hlutum árið 2001. Þar kemur fram
að hlutfallslega færri rými séu í
boði og lengri biðlistar á Suður-
nesjum en annarsstaðar á landinu.
Það kemur jafnframt fram að 70
eru á biðlista (26 eftir þjónustu-
rými á dvalarheimilum og 44 eftir
hjúkrunarrými á hjúkrunarheim-
ilum). Enn kemur fram að heilsu-
far þess gamla fólks sem er á
dvalarheimilum og í heimahúsum
er í fleiri tilvikum lakara, það
skildi þó ekki vera vegna þess að
það kemst ekki á hjúkrunarheim-
ili og situr því fast við óásættan-
legar aðstæður heima.
Það ætti því að vera krafa okk-
ar að D-álman verði öll nýtt undir
öldrunarþjónustu eins og miðað
var við þegar ráðist var í bygg-
ingu hennar. Þörfin hefur ekki
minnkað, það virðast flestir gera
sér grein fyrir nema þá helst þeir
sem nú stjórna Heilbrigðisstofn-
un Suðurnesja og eru að reyna að
þröngva í gegn breytingar í óþökk
íbúa á svæðinu. ■
Alþingi samþykkti hinn 23.mars s.l. merka nýja löggjöf
um erfðafjárskatt sem gildir frá
1. apríl 2004. Hefur þingheimur
allur og sérstaklega ráðherra
fjármála og efnahags- og við-
skiptanefnd af löggjöf þessari
mikinn sóma. Byggist gott verk
og niðurstaða á því að breyta í
veigamiklum efnum eldri lögum
frá árinu 1984 nr. 83 og sníða af
þeim vankanta og færa úrelt lög
til þeirra aðstæðna og raunveru-
leika sem fólk býr við í dag.
Undirritaður sat á Alþingi
haustið 2001 og flutti þá breyting-
artillögu við þágildandi lög um
erfðafjárskatt og það ákvæði lag-
anna að gjaldstofn fasteigna væri
fasteignamat. Breytingartillagan
var efnislega sú að væri markaðs-
verð fasteignar talið lægra en
fasteignarmatsverð eignarinnar,
væri erfingjum heimilt að óska
eftir mati skv.lögum nr. 20/1991
um skipti á dánarbúum o.fl. Yrði
þá heimilt að leggja erfðafjár-
skatt á matsverð þannig fengið,
enda fylgi slík matsgjörð, sem
ekki er eldri en fjögurra vikna
gömul erfðafjárskýrslunni.
Óeðlileg skattheimta
Ástæða þess að ég flutti þetta
lagafrumvarp var að víða á
landsbyggðinni voru eignir í
raun að seljast langt undir fast-
eignarmati. Þannig var löggjaf-
inn að skattleggja syrgjandi eft-
irlifendur, á þeim döpru tímum
sem fjölskyldur voru að ganga í
gegnum við andlát skyldmenna,
af skattstofni sem átti sér enga
stoð í þeim raunveruleika sem
fólkið bjó við. Á þessum sorgar-
tímum var það slæmt eftirlif-
endum að finna þau ósann-
gjörnu viðbrögð hins opinbera
að skattlagning ríkisins tók ekk-
ert tillit til þess raunveruleika
sem um gat verið að ræða í ein-
stökum tilvikum um raunveru-
leg verðmæti sem komu í hlut
eftirlifenda.
Ofangreind breytingartillaga
hefur nú fengið lagastoð í b. lið 4.
gr. nýrra laga um erfðafjárskatt
og er það vel og fagnaðarefni.
Þá eru nýmæli laganna eins
og jöfnun skatthlutfallsins í 5%
fyrir alla erfingja utan maka til
einföldunar og réttlætismál
gagnvart erfingjum.
Á sama hátt og áður hefur
verið rakið er það réttlætismál
að breyta nú skattlagningu
hlutafjár í það að vera af mark-
aðsvirði, en ekki af nafnverði
eins og var í eldri lögum. Með
þessum tímamótalögum er lög-
gjafinn að auka réttlæti gagn-
vart þegnunum, með því að
lækka og samræma skattpró-
sentu og byggja á skattstofni
sem miðast við raunveruleg
verðmæti. ■
Umræðan
TORFI GUÐBRANDSSON
áréttar skoðun sína á skjaldarmerki Dana-
konungs á Alþingishúsinu.
Umræðan
JÓHANN
GEIRDAL
■
bæjarfulltrúi spyr hvort
stjórnendur Heilbrigð-
isstofnunar Suðurnesja
séu slitnir úr tengslum
við íbúana.
■ Af netinu
HEILBRIGÐISSTOFNUN SUÐURNESJA
Flutningur aldraðs sjúks fólks sætir gagnrýni íbúa á Suðurnesjum.
Engar séríslenskar aðstæður
Því er stundum haldið fram að
vegna séríslenskra aðstæðna sé
það óhugsandi að fara þá leið
sem nú hefur verið farin á Ír-
landi [varðandi bann við tó-
baksreykingum á almannafæri].
Hér á landi sé við slíkan
óhemjugang náttúruaflanna að
etja að það sé iðulega ekki ver-
andi utandyra á vetrarkvöldum
til að svala tóbaksfíkninni.
Hvort slíkar fullyrðingar stafa
af hugsunarleysi eða hlægilegri
samsömun með ímyndinni um
Ísland sem undraveröld elds og
íss á mörkum hins byggilega
heims, skal ósagt látið.
Hitt er jafnvíst að slíkar afsak-
anir eru hlægilegar í ljósi þess
að nákvæmlega sömu reglur
hafa verið teknar upp á miklu
kaldari svæðum jarðarkringl-
unnar en Ísland getur talist.
Nægir í því sambandi að benda
á Manitoba-fylki í Kanada þar
sem algengt er að frost fari nið-
ur undir -40˚C um hávetur en
getur farið neðar eins og gerðist
í endaðan janúar á þessum
vetri. Þar hefur reykingabannið
ekki dregið úr aðsókn á
skemmtistaði og kaffihús. Þvert
á móti hefur gestum þeirra
fjölgað og þeir sem reykja
stunda þá iðju sína utandyra án
þess að mögla. Hvað er Íslend-
ingum þá að vanbúnaði?
SH Á MURINN.IS
Skapar ekki verðmæti
Það er eins og sumir haldi að hið
opinbera skapi verðmæti – eða
kannski öllu heldur, það er eins og
sumir haldi að það fé sem hið op-
inbera eyðir, það sé ekki tekið frá
neinum nema kannski vindinum.
Að minnsta kosti reynist mönnum
misauðvelt að ímynda sér að starf-
semi, sem í dag er rekin fyrir opin-
bert fé, megi á morgun reka án
þess. Það er eins og sumir geri
ekkert með þá staðreynd, að ef hið
opinbera lækkar framlög sín til
þessa eða hins svo og svo mikið,
þá þarf það að taka sem því nem-
ur minna fé af skattgreiðendum.
Það fé sem hið opinbera veitir til
eins málefnis, hefur það áður tekið
frá skattgreiðendum sem hafa þar
með jafn miklu minna fé til að
verja til þess málefnis sem þeir
hefðu hug á.
Aðeins annað sýnilegt
Munurinn á þessum tvennum mál-
efnum er hins vegar sá að einung-
is annað þeirra sést. Verkefnið
sem hið opinbera borgar; brú, leik-
hús, tónleikasalur, skautahöll,
jarðgöng, fæðingarorlofssjóður og
svo framvegis, það blasir við öll-
um, á sína notendur, sína stuðn-
ingsmenn, fólk sem er stolt af því
sem þar fer fram. Hitt málefnið,
það sem skattgreiðendur hefðu
notað peningana sína í, það sér
það aldrei neinn því það fær ekki
að verða til.
PISTLAHÖFUNDUR Á ANDRIKI.IS
Umræðan
ÖRLYGUR HNEFILL JÓNSSON
■ fagnar nýjum lögum um erfðafjárskatt.
Ný og betri lög um
erfðafjárskatt
UMRÆÐAN