Fréttablaðið - 04.07.2004, Blaðsíða 8

Sár ráðherra
Guðni Ágústsson landbúnaðarráðherra
hefur lengi litið á sig sem einn helsta
talsmann íslenska hestsins. Honum
sárnaði því mikið þegar forsvarsmenn
Landsmóts hestamanna, sem lauk á
Hellu í gær, ákváðu að
bjóða Þorgerði Katrínu
Gunnarsdóttur mennta-
málaráðherra að setja mót-
ið. Svo mikið sárnaði
Guðna að hann íhug-
aði að mæta ekki á
mótið. Reiðin rann
þó af ráðherran-
um, sem auk þess
að vera mikill unn-
andi íslenska hests-
ins er heiðursfélagi í
Hrútavinafélaginu, og mætti á svæðið.
Guðni hefur varla viljað missa af úrvals-
sýningu kynbótahrossa, enda hefur
hann sagt að íslenski hesturinn sé einn
hestur guðanna.
Mislíkaði orð formannsins
Það er álit margra að Davíð Oddsson,
forsætisráðherra og formaður Sjálfstæð-
isflokksins, sé einráður í Valhöll. Enginn
í þingflokknum þori að standa á móti
honum heldur kokgleypi allt sem hann
segir, jafnvel þó að það stangist á við
hugsjónir viðkomandi. Það kom því
nokkuð á óvart þegar Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir menntamálaráðherra lýsti
því yfir í DV í gær að henni hefði mislík-
að aðför Davíðs að Ólafi Ragnari Gríms-
syni, forseta Íslands, í frægu sjónvarps-
viðtali. Í sjónvarpsviðtalinu sagði Davíð
að Ólafur Ragnar væri
vanhæfur í fjölmiðla-
málinu vegna
tengsla sinna við
Baug. Dóttir forset-
ans ynni meira að
segja hjá fyrirtæk-
inu. „Mér mislíkaði
þegar ættingjar
[dóttir Ólafs Ragn-
ars] voru dregnir inn
í umræðuna,“
sagði Þorgerður
Katrín í DV.
B aráttan gegn veruleikan-um varð hlutskipti mitt,“segir Þórbergur Þórðar-
son á einum stað í Bréfi til Láru.
Þórbergur er fallinn frá en sú
hugsun er áleitin um þessar
mundir að stjórnarmeirihlutinn
á Alþingi, ráðherrarnir sérstak-
lega, hafi tekið upp merki rit-
höfundarins. Það er eins og
þessir mætu menn hvorki geti
né vilji sjá og viðurkenna veru-
leikann sem við blasir í íslensk-
um stjórnmálum. Það er kanns-
ki broslegt í aðra röndina þegar
talað er um forseta Íslands sem
„einstakling utan þings“, eins og
okkar ágæti dómsmálaráðherra
gerði í grein í miðopnu Morgun-
blaðsins í gær, laugardag. At-
hyglisvert er að blaðið dró um-
mælin sérstaklega fram með
feitu letri. En þegar slíkt tal fer
saman við hugmyndir um að
setja skilyrði fyrir því að taka
mark á þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni fyrirhuguðu, sem forsetinn
knúði fram með skírskotun til
stjórnarskrárbundins réttar
síns til lagasynjunar, er fram-
setningin orðið hæpnari. Dóms-
málaráðherra á öðrum mönnum
fremur á að sýna lögum og
stjórnskipan landsins virðingu.
Hvort sem mönnum líkar það
betur eða verr segir berum orð-
um í stjórnarskránni að forseti
Íslands og Alþingi fari saman
með löggjafarvaldið. Og forset-
inn er þjóðkjörinn með lögmæt-
um hætti. Hann er ekki bara
„einstaklingur utan þings“ frek-
ar en til dæmis úrskurður um-
boðsmanns Alþingis er eins og
„hvert og annað lögfræðiálit úti
í bæ“ eins og sumir virðast
telja. Það er hægt að færa ágæt
málefnaleg rök fyrir því að
stjórnskipan okkar eigi að vera
öðruvísi, forsetinn eigi ekki að
vera þjóðkjörinn og ekki hafa
synjunarvald eða málskotsrétt.
En það dregur umræðuna um
þau efni niður og spillir fyrir
henni þegar menn tala eins og
þeir búi á öðrum hnöttum en við
hin.
Hvorki dómsmálaráðherra
né lögfræðinganefnd ríkis-
stjórnarinnar hafa fært fyrir
því haldbær rök að lagasetning
um lágmarksþátttöku í þjóðar-
atkvæðagreiðslunni standist
stjórnarskrána. Vel má vera rétt
að ákvæðið í stjórnarskránni
um synjunarvald forsetans og
kosningar í kjölfar þess að
heimildinni sé beitt hafi ekki
verið nægilega ígrundað í upp-
hafi. Þingmenn hafi ekki hugsað
atburðarásina til enda. En það
eru að sjálfsögðu ekki rök fyrir
því að sniðganga stjórnarskrána
eða leggja út af henni eftir hent-
ugleikum. Hún veitir enga
heimild til þess að setja skilyrði
fyrir þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni. Það þarf ekki löglærða
menn til að sjá það. Menn þurfa
einfaldlega að vera læsir.
Er þá rangt að setja slík skil-
yrði? Er ekki reglan sú í Dan-
mörku, sem við miðum okkur
oft við, að 30% atkvæðisbærra
kjósenda þurfi að segja nei til að
lög frá þinginu falli úr gildi? Jú,
en sá grundvallarmunur er á að
í Danmörku eru skilyrðin að
finna í stjórnarskránni sjálfri
og hafa verið borin undir kjós-
endur í kosningum. Það má vel
ræða það að taka þessa þrjátíu
prósenta reglu eða aðra áþekka
upp í stjórnarskrá okkar, þótt
nauðsynin á því liggi ekki alveg
í augum uppi. En meðan hana er
þar ekki að finna hlýtur einfald-
ur meirihluti kjósenda, óháð
kosningaþátttöku, að ráða niður-
stöðu fyrirhugaðrar þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Hvorki viðmið-
anir við 30% eða 44% ganga
upp. Svo einfalt er það nú.
Þau eru annars orðin allt of
mörg málefnin sem fallið hafa í
skuggann af fjölmiðlamálinu en
verðskulda athygli og umræður.
Því miður fær maður á tilfinn-
inguna að sumir ráðherrar og
stjórnarþingmenn hafi bara
ekki áhuga á öðru en að standa í
orðaskaki og reiptogi við forset-
ann, fjölmiðlana og ákveðna
kaupsýslumenn. En er ekki tími
til kominn að þeir láti merki
Þórbergs falla? Leyfi „barátt-
unni gegn veruleikanum“ að
fara fram á síðum Bréfs til Láru
og snúi sér að aðkallandi úr-
lausnarefnum á vettvangi dags-
ins? Næg eru verkefnin. ■
M iðað við þá áherslu sem forystumenn Sjálfstæðisflokksinshafa lagt á að menn fari eftir leikreglum samfélagsins er meðólíkindum hversu reglurnar þvælast fyrir þessum sömu
mönnum. Ég er þá ekki að tala um þegar Hæstiréttur hefur úrskurðað
að lög sem ríkisstjórnin setur stangist á við stjórnarskrána – sem er
undirstaða allra leikreglna. Ekki heldur þegar umboðsmaður Alþingis
úrskurðar að embættisverk ráðherra Sjálfstæðisflokksins hafi brotið
gegn góðri stjórnsýslu. Né þegar úrskurðarnefnd jafnréttismála úr-
skurðar að embættisveitingar sömu manna hafi stangast á við lög. Enn
síður þegar orð ráðherranna eru dæmd dauð og ómerk í héraðsdómi.
Ég á heldur ekki við viðbrögð forystumanna sjálfstæðismanna við öll-
um þessum ákúrum sem alltaf eru á eina lund: Úrskurðir dómstóla og
annarra opinberra umsagnaraðila eru aðeins skoðanir manna út í bæ
og vega lítið á móti áliti ráðherra Sjálfstæðisflokksins. Það er ekki
hægt að taka mark á þessum viðbrögðum – alla vega ekki sem raun-
verulega pólitíska afstöðu þeirra. Þau bera aðeins vott um slælegt upp-
eldi og götustrákastæla.
Það er hins vegar alvarlegt þegar forystumenn í stjórnmálaflokki í
lýðræðisríki – og það í engum jaðarflokki heldur sjálfum Sjálfstæðis-
flokknum – skuli telja sig umbúna til að setja þjóðinni skilyrði í kosn-
ingum. Þótt margt megi þvæla um stjórnskipan Íslands þá er alveg
ljóst að æðsta vald í íslenska þjóðfélaginu er almennur kjörfundur. Til
þessa fundar þurfa bæði forseti og þing að sækja umboð sitt. Bæði for-
setaframbjóðendur og frambjóðendur til þings geta efast eins og þá
lystir um vit kjósenda eða getu þeirra til að taka ákvarðanir – á sama
hátt og kjósendur efast um vit og getu forseta og þingmanna – en
hvorki forseti né þing geta sett neinar skorður á þennan kjörfund.
Kjörfundurinn sjálfur getur hins vegar sett allar þær skorður á sjálf-
an sig sem honum lystir. En til þess þarf að breyta stjórnarskrá. Þá
samþykkir Alþingi breytingarnar og ber þær undir kjörfund samhliða
þingkosningum, sem efnt er til samkvæmt eldri stjórnarskrá. Ef nýtt
þing samþykkir einnig skorður á almennan kjörfund hafa þær þar með
verið gerðar að grundvallarreglum í samfélaginu.
Þar til almennur kjörfundur kjósenda hefur sett einhverjar skorður
á vægi og vald slíkra kjörfunda er óhugsandi að setja slíkar skorður.
Til þess hefur enginn vald. Það er með öllu óskiljanlegt hvað forystu-
mönnum Sjálfstæðisflokksins gengur til með hugmyndum sínum í dag
að setja kjörfundi einhver skilyrði eða hvaðan þeir telja sig geta sótt
vald til þess. Hafa þeir umboð einhvers sem er þjóðinni æðri?
Enn síður má skilja þörfina fyrir slíkum skorðum. Hingað til hafa ís-
lenskir kjósendur sýnt sig vera ágætlega treystandi fyrir atkvæðum
sínum. Hví skyldi þeim ekki vera treystandi lengur? Ef við ímyndum
okkur að stór hluti kjósenda láti sig þessi blessuð fjölmiðlalög litlu
skipta og mæti ekki á kjörstað; hver er þá skaðinn? Geta kjósendur
ekki setið hjá við atkvæðagreiðsluna eins og Jónína Bjartmarz?
Ef kosningaþátttaka á Íslandi væri hrunin niður úr öllu valdi og
lýðræðinu stafaði ógn af ábyrgðarleysi almennings mætti sjá fyrir
sér umræðu um með hvaða hætti tryggja mætti að kjörfundur sýndi
raunverulegan vilja þjóðarinnar. En þessi staða er einfaldlega ekki
uppi. Forysta Sjálfstæðisflokksins er því í þessu máli – eins og fjöl-
miðlamálinu öllu – fyrst og fremst að berjast við eigin ímyndanir;
hryllingsmyndir sem hún dregur upp og finnur sig svo knúna til að
bjarga þjóðinni frá. ■
4. júlí 2004 SUNNUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Forystumenn Sjálfstæðisflokksins virðast hafa misst
sjónar af grundvallarleikreglum samfélagsins.
Þjóðin er
þinginu æðri
Baráttan gegn veruleikanum
FRÁ DEGI TIL DAGS
Því miður fær maður
á tilfinninguna að
sumir ráðherrar og stjórnar-
þingmenn hafi bara ekki
áhuga á öðru en að standa í
orðaskaki og reiptogi við
forsetann, fjölmiðlana og
ákveðna kaupsýslumenn. En
er ekki tími til kominn að
þeir láti merki Þórbergs
falla? Leyfi „baráttunni gegn
veruleikanum“ að fara fram
á síðum Bréfs til Láru og
snúi sér að aðkallandi úr-
lausnarefnum á vettvangi
dagsins?
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SUNNUDAGSBRÉF
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
RÍKISSTJÓRNIN Á FUNDI
Brýnt er að ráðherrarnir fari að snúa sér að aðkallandi úrlausnarefnum á vettvangi
dagsins.
degitildags@frettabladid.is
08-09 Leiðari 3.7.2004 19:33 Page 2