Tíminn - 08.12.1972, Blaðsíða 13

Föstudagur S. desember 11172
TÍMINN
13
.. •,. I., I., I ■,.... ■ 11.. v........................
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: l»ór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timáns)
W& Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislasoni. Ritstjórnarskrif-S:
::::::::::: stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, símar 18300-18306.::::::::::
Skrifstofur i Bankastræti 7 —afgreiðslusimi 12323 — auglvs-::.::::::
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofur:simi 18300. Askriftargjald: ý ;:
225 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur cin-::::::::-:
takið. Blaðaprent h.f.
Iðnfræðslan
Siðastliðinn þriðjudag svaraði menntamála-
ráðherra fyrirspurn frá einum þingmanni
Framsóknarflokksins um þær ráðstafanir, sem
rikisstjórnin hefði fyrirhugað til að auka iðn-
fræðsluna. I greinargerð fyrir fyrirspurninni
var vakin athygli á þvi, að iðnaðarmálaráð-
herra hefði nýlega skýrt frá bráðabirgðaiðn-
þróunaráætlun, en með henni væri stefnt að
þvi, að iðnaðarvörur yrðu um 60% af útflutn-
ingi innan 10 ára. Ef ná ætti þessu markmiði,
yrði nauðsynlegt að gera margháttaðar ráð-
stafanir og væri sennilega ekkert mikilvægara
en að auka verkkunnáttuna. Reynslan annars
staðar frá benti ótvirætt til þess, að heilbrigður
og vaxandi iðnaður byggðist framar öðru á
þekkingu og verkkunnáttu. Þvi þyrfti að gera
stórfelldar ráðstafanir á næsta áratug til verk-
menntunar á sviði margvislegra iðngreina.
Hér væri ekki aðeins um að ræða að efla þá iðn-
fræðslu, sem fyrir er, heldur að gera hana
miklu fjölþættari og láta hana ná til iðnverka-
fólks og svonefndrar fullorðinsmenntunar. Vel
mætti vera, að til þess að ná þessu marki þyrfti
að gera róttækar breytingar á skólakerfinu.
Það væri t.d. mjög mikilvægt, að iðnaðarnám-
inu verði skipaður sizt óvirðulegri sess i skóla-
kerfinu en menntaskólanáminu, eða t.d. að
steypa menntaskólunum og iðnskólunum sam-
an, eins og Norðmenn stefndu nú að með nýrri
skólalöggjöf.
Menntamálaráðherra upplýsti fyrst i svari
sinu, að sérstök verk- og tækninefnd hefði fyrir
nokkru skilað áliti, þar sem gert væri ráð fyrir
endurskipulagningu iðnnámsins i heild. Námið
yrði flutt alveg inn i iðnskólana. í framhaldi af
þvi hefðu tvær nefndir verið skipaðar og ætti
önnur að gera tillögur um iðnfræðsluna á þess-
um grundvelli og væri Guðmundur Einarsson
verkfræðingur formaður hennar. Hin ætti að
skila tillögum um tækniskóla og væri Svein-
björn Björnsson eðlisfræðingur formaður
hennar. Þá lagði ráðherra áherzlu á það i svari
sinu, að verknám yrði að njóta jafnmjkillar
virðingar og bóklegt nám. Brýnasta vanda-
málið i skólamálunum nú væri að lyfta verk- og
tæknimenntuninni á hærra stig, svo að það
nám væri i engu eftirbátur annars náms hvorki
i aðstöðu né áliti manna.
Með skipun umræddra nefnda hefur mennta-
málaráðherra vissulega þokað þessum málum
i rétta átt, og ber að vænta þess, að þær hraði
svo störfum sinum, að álit þeirra geti verið tek-
ið til meðferðar á næsta þingi.
í opnu bréfi, sem kennarar við Tækniskóla
íslands hafa nýlega sent forsætisráðherra,
segir m.a. um iðnnámið:
,,Iðnnám er langt miðað við þann lærdóm og
þá leikni, sem það veitir, svo að duglegum
nemendum lizt það heldur ófýsileg námsbraut.
Fyrir slika nemendur er nám i yfirfullum
menntaskólum jafnvel aðgengilegra. Litt er að
þvi hugað, hvort menntaþrá þessara ung-
menna sé raunverulega fullnægt, og þvi siður
igrundað, hvað þjóðarhag sé fyrir beztu.
Óþarft er að vanmeta sivaxandi bóklega
menntun þjóðarinnar, en enginn sér fyrir af-
leiðingarnar, ef verkmenntun þjóðarinnar rek-
ur á reiðanum og undirstöðuatvinnuvegum er
haldið i úlfakreppu menntunarskorts og
fáfræði.”
Bernard Johnpoll, The Christian Science Monitor:
40 ára stjórn jafnaðar-
manna í Svíþjóð
Amerískur prófessor lýsir áliti sínu á henni
NÚ i nóvember hafði rikis-
stjórn sósialista setið að völd-
um i Sviþjóð óslitið i fjörutiu
ár. Þar i landi hefur farið
fram hljóðlát og lýðræðisleg
bylting, sem breytt hefir þjóð-
félaginu úr bændaþjóðfélagi
með lágtekjur i þaö iðnaðar-
þjóðfélag álfunnar, sem við
mestar nægtir býr. Lifskjör i
Sviþjóð eru þau rýmstu hér i
heimi.
ibúar landsins eru 8 millj.
og 129 þús. Nálega allir eru
ánægðir með árangur sósial
istabyltingarinnar. Skoðana-
kannanir benda hins vegar til,
að meirihluti þjóðarinnar vilji
ekki,að Jafnaðarmannaflokk-
urinn fari áfram með völd.
Sviar lita almennt svo á, að
fylgi sósialista minnkaði veru-
lega ef kosningar færu nú
fram.
ÁRIÐ 1932 tók Per Albin
Hanson við völdum forsætis-
ráðherra i fyrstu rikisstjórn
Jafnaðarmanna i Sviþjóð. Þá
var mikið atvinnuleysi, verð á
landbúnaðarvörum lægra en
það hafði áður orðið frá alda-
mótum, og vopnuð uppreisn
var viða höfð á orði. Nokkrum
mánuðum áður en nýja stjórn-
in tók við hafði komið til al-
varlegra átaka, þar sem fjórir
atvinnulausir verkamenn létu
lif sitt. Horfur voru skugga-
legar bæði i efnahags- og
félagsmálum.
Á næstu mánuðum hófu
Jafnaðarmenn framkvæmd
áætlunar um fulla atvinnu og
velferðarlöggjafar, sem batt
endi á vandræðaástandið og
lagði grunninn að núverandi
velferðarrfki i Sviþjóð.
SÖSIALISKA BYLTINGIN i
Sviþjóð var ekki framkvæmd
samkvæmt kenningum marx-
ista. Þar var farið eftir hent-
ungleikum samkvæmt kenn-
ingum Ernst Wigforss, en þær
voru um margt likar kenning-
unum, sem hagfræðingurinn
John Maynard Keynes setti
fram siðar. Wigforss tók sæti
fjármálaráðherra i stjórn Per
Albins Hansons. Hann lagði
til, að rikið miðaði fjármála-
stefnu sina við það markmið
að auka neyzluna, þar sem
hann taldi of litla neyzlu frum-
orsök þeirra efnahagsörðug-
leika, sem Sviar áttu við að
búa.
Rikisstjórnin hóf miklar
opinberar framkvæmdir til
þess að vinna bug á atvinnu-
leysinu. Komið var á fót elli-
launakerfi og atvinnuleysis-
tryggingum til að sjá svo um,
aðþeir, sem ekki gátu stund-
að vinnu vegna aldurs, veik-
inda eða efnahagslegra áfalla,
héldu áfram að vera virkir á
neyzluvörumarkaðinum.
Hin rúmu lifskjör Svia eru
árangurinn al' stefnu Jafnað-
armanna, — ásamt þeirri
gæfu, að hafa sloppið við þátt-
töku i heimsstyrjöldinni.
Stefna þessi hefir þó einnig
valdiö háu verðlagi, háum
sköttum og borgamyndun, —
en það er allt óvinsælt.
UMSJÁR velferðarrikisins
gætir frá vöggu til grafar i
bókstaflegum skilningi.
Sjúkratryggingar annast
kostnaðinn við barnsburð. Við
fæðingu barns eru aðstandend
um greiddar um 18 þús. krón-
ur (isl.) til þess að standa
straum af þeim kostnaði, sem
Olav l’aline
barninu fylgir i upphafi.
Þegarbarniðer farið að ganga,
á það kost á dvöl i leikskóla,
sem rikið styrkir. Nemendur i
barnaskóla fá styrki, hollan
hádegismat ókeypis, og það er
kennslan einnig. Háskólanám
er einnig fritt og auðvelt að fá
lán til viðurværis.
Verkamenn fá fjögurra
vikna leyfi á fullum launum.
Hver sá, sem missir starla
sinn vegna tæknibreylinga,
fær laun meðan á endurhæf-
ingu stendur. Verkamaður
nýtur einnig sjúkratrygginga,
sem eru honum nálega að
kostnaðarlausu, og fær enn-
fremur tryggðar tekjur meðan
á veikindum stendur. Lág-
launafólk fær loks riflegan
húsaleigustyrk. Þegar verka-
maður verður að hætta vinnu
sakir elli,fær hann eftirlaun, —
sem eru hærri en annars stað-
ar i Evrópu — og þurfi hann á
umönnun að halda.á hann kost
á dvöl á elliheimili, en þau eru
mörg og vel rekin.
ALLTkostar þetta þó ærið fé.
og skattar eru þvi háir i
Sviþjóð. Tekjuskattur rennur
til rikis, sveitarlélaga og
alþýðutrygginga. Skattstiginn
er brattur,frá 15 og upp i 85 af
hundraði. Þá er og á lagður
verðaukaskattur 15-17,5 af
hundraði (meðaltalið er
16,67%). Skattarnir eru svip-
aðir að hæð og i Bandarikjun-
um, en valda verulegri
óánægju i Sviþjóð vegna þess,
að þar leggjast þeir einna
þyngst á fólk með miðlungs
tekjur. Hinn hái verðauka-
skattur er þó sérstaklega
óvinsæll.
Atvinnuleysi er einnig farið
að valda nokkrum vanda.
Tage Erlander var forsætis-
ráöherra Svia frá þvi árið 1946
og þar til hann dró sig i hlé
árið 1969. Hann hvatti giftar
konur til starfa þegar skortur
var á vinnuafli. Á árunum
1950-1960 og 1960-1970 flykktust
erlendir verkamenn til
Sviþjóðar vegna hinna háu
launa þar. Einkum voru það
Finnar og Júgóslavar.
ÓVÆNTUR samdráttur
varð i framleiðslu iðnvarnings
og þá tók að gæta nokkurs at-
vinnuleysis, einkum meðal
kvenna og ungra manna. At-
vinnuleysið nemur um tveim-
ur al' hundraði og er þvi til
muna minna en viðast hvar i
Evrópu og Norður-Ameriku,
en Sviar una þvi ekki. Þar i
landi segja svo margir sem svo
að Jafnaðarmenn hafi heitið
l'ullri atvinnu, en ekki staðið
við það heit.
Friður á vinnumarkaði er
ha'ttur að vera óbrigðull i
Sviþjóð. Ólöglegt verkfall
varð til þess fyrir tveimur ár-
um, að hinni þjóðnýttu járn-
námu við Kiruna var lokað.
Þessu verklalli var bæði beint
gegn liinum rikisreknu nám-
um og hinni skipulegu verka-
lýðsforustu. Námumenn eru
þó meðal hæst-launuðu verka-
manna i Sviþjóð.
SIÐAN þetta gerðist hala
ýmsar vinnutruflanir orðið i
Sviþjóð. Þær hafa meðal ann-
arra náð til opinberra starfs-
manna, sérhæfðra manna,
yfirmanna á járnbrautum,
slarlsmanna alþýðutrygging-
anna, starfsfólks lægri skóla
og háskóla og þeirra liðs-
loringja, sem eru i bandalagi
rikisslarfsmanna. Enn má
b;eta hafnarverkamönnum við
skrána.
Verðlag hefir hækkað mjög
eða meira en tvöfaldazt á
tuttugu árum. Mótmælaganga
húsmæðra i fyrra lagði
áherzlu á þetta atriði, en
gangan var alar vel kynnt
opinberlega, en þátttaka var
ekki mikil i henni. Tekjur hafa
þó hækkað sýnu örar en verð-
lagið, eða úr kr. 2650 (isl) á
viku að meðaltali árið 1951 i
11.500 kr. (isl) á viku 1971.
Verðhækkanirnar hafa, eins
og skattarnir, komið harðast
niður á miðstéttarfólki og hin-
um launahærri verkamönn-
um, en meðal þessa fólks
hefir l'ylgi Jafnaðarmanna-
flokksins verið hvaö mest.
JAFNAÐARMÖNNUM
hefir verið kennt um atvinnu-
leysið, skattana, erjur á
vinnumarkaði og verðbólgu,
en nú er einnig farið að kenna
þeim um borgamyndunina og
fylgifisk hennar, mengunina.
Bændur og landbúnaðar-
verkamenn námu 36,2 af
hundraði þjóðarinnar jjegar
Jafnaðarmenn settust að völd-
um, en eru nú innanviö sjö af
hundraði. Rúmlega 70% Svía
búa í íjölbýlishúsum. Jafnað-
armenn hafa heitið skattiviln-
un eigenda einbýlishúsa til
þess að vinna gegn þessard
þróun (og ásökunum, sem hún
veldur). Forstjórar hins gifur-
lega stóra sambands bygg-
ingarsamvinnufélaga hafa
dregið úr byggingu fjölbýlis-
húsa og aukið framleiðslu ein-
býlishúsahluta i verksmiðjum
sambandsins. (Forstjórarnir
eru á bandi Jafnaðarmanna.)
Sósialistar í Sviþjóð hafa
framkvæmt byltingu i landinu
á fjörutiu árum. Hið nýja kerfi
þeirra er þó ekki sósialismi og
litið af iðnaði hefir verið þjóð-
nýtt. Kerfið á hins vegar ekk-
ertskylt við rikisafskiptaleysi
auðvaldsþjóöfélagsins. Sú
spurning veldur nú áhyggjum
meðal sósialista, hvort þjóðin
vilji halda byltingunni áfram
eða hverfa frá henni.
Þ.Þ.