Fréttablaðið - 21.07.2004, Blaðsíða 16

Fyrir næstsíðustu kosningar lofuðu
formenn stjórnarflokkanna sátt um
stjórn fiskveiða. Á liðnu kjörtíma-
bili settu þeir svo upp langan leik-
þátt og þóttust vilja hlusta á önnur
sjónarmið m.a. í nefnd sem sumir
kölluðu sáttanefnd. Það örlaði á
vilja til sátta í þeirri nefnd um tíma
en þegar möguleg lausn var að taka
á sig mynd kipptu stjórnarherrarn-
ir í taumana og meirihluti nefndar-
innar skilaði niðurstöðu sem þeir
einir höfðu samið um.Um þessa leið
hefur ekki verið og verður aldrei
sátt við aðra enda var hún einungis
sátt milli foringja stjórnarflokk-
anna.
Nú er búið að reikna út í fyrsta
sinn þetta veiðigjald og í ljós kem-
ur að útgerðin þarf að greiða u.þ.b.
tvær krónur af hverju þorskígildi
til ríkissjóðs. Þetta er reyndar í
heild nákvæmlega sú sama upphæð
og felld var um leið niður í öðrum
gjöldum útgerðarinnar til ríkis-
sjóðs. Gera má ráð fyrir, ef miðað
er við svipaðar aðstæður og nú
ríkja, að þá muni gjaldið hækka í
þrepum upp í rúmar þrjár krónur
til ársins 2009. Viðbótarálögurnar
verða því ein til tvær krónur á
þorskígildi. Í tilefni af því að þessi
útreikningur var birtur hafa verið
viðtöl í fjölmiðlum við forsvars-
menn útgerðar í landinu sem
kveina undan þessum álögum. Und-
ir þennan söng tók Einar Oddur
Kristjánsson í viðtali við Ríkisút-
varpið. Þar kom sú skoðun hans
fram að þetta veiðigjald kæmi
fyrst og fremst niður á sjávar-
byggðunum úti á landi og ekki var
hægt að skilja hans orð öðruvísi en
að þessar viðbótarálögur ógni bók-
staflega framtíð þessara byggða.
Ég er sammála Einari Oddi um
að veiðigjald ógnar víða framtíð
sjávarbyggðanna í landinu en það
eru ekki þessar tvær eða þrjár
krónur sem nú var verið að reikna
út heldur hið raunverulega veiði-
gjald sem þeir útgerðarmenn sem
fá úthlutað kvótanum innheimta af
hinum sem vilja hefja útgerð eða
auka við sína útgerð með viðbótar-
aflaheimildum. Þegar útgerðar-
mönnum var fengið ígildi eignar-
réttar á fiskinum í sjónum með
hinu frjálsa framsali aflaheimilda
sem komið var á settu útgerðar-
menn strax upp markað með leigu
og sölu aflaheimilda. Þar gilda þær
einu reglur að þar fær sá sem hæst
býður. Veiðigjaldið á þeim markaði
er ekki tvær krónur eða þrjár. Í dag
er varanleg veiðiheimild í þorski
boðin á 1085 kr. á kg. og leigan inn-
an ársins 115 kr. á kg. Þetta er hið
raunverulega veiðigjald og það hef-
ur svo sannarlega komið mörgum
sjávarbyggðum á vonarvöl.
Afleiðing þess eignarhalds á
veiðirétti sem komið hefur verið á
er sú að nýliðun í útgerð er engin.
Ástæðan er sú að samkeppnisað-
staða þeirra sem vilja hefja útgerð
gagnvart þeim sem fyrir eru er
gersamlega vonlaus og skyldi eng-
an undra.
Með því að gefa þeim sem fyrir
eru í útgerð eignarhald á veiðirétt-
inum var þeim í raun fengið forskot
á hina sem vilja inn í útgerðina sem
svarar verðmæti aflaheimildanna.
Í dag er þetta forskot sennilega 350
til 400 milljarða virði og varla hægt
að deila um það að þessi verðmæti
virka sem forskot í formi eiginfjár
þeirra sem fyrir eru í útgerð gagn-
vart þeim sem vilja hefja rekstur í
greininni. Ekki fer milli mála
hverjar afleiðingarnar eru í sjávar-
byggðunum. Síðustu tölur um
fækkun starfa í sjávarútvegi á
Vestfjörðum um fjögur til fimm
hundruð á næstliðnum fimm árum
eru t.d. dæmi um þetta. Þar ríkir al-
menn vantrú á framtíðina vegna
þess að engin nýliðun getur átt sér
stað. Þetta veiðigjald er að rústa
framtíð margra byggðarlaga. Það
virkar eins og fáránlegur brandari
hjá Einari Oddi Kristjánssyni að
reyta hár sitt út af túkalli á kílóið
og halda því fram að það gjald leggi
sjávarbyggðir í eyði. Gjald sem út-
gerðarmenn hafa hvort sem er
greitt í ríkissjóð en bara í öðru
formi. Hinn raunverulegi ágrein-
ingur um málið hefur alltaf snúist
um eignarhaldið og það er þetta
eignarhald sem hefur raskað öllum
tilverugrundvelli í sjávarbyggðun-
um. En Einar Oddur og aðrir þing-
menn sem hafa stutt þá ríkisstjórn
sem mest hefur bisað við að festa
óréttlæti kerfisins í sessi hafa alla
tíð reynt að láta umræðuna snúast
um aðra hluti. Ummæli þingmanns-
ins eru hins vegar ágætt dæmi um
hversu víðsfjarri kjarna málsins
hann og margir aðrir hafa alla tíð
haldið sig í umræðunni um stjórn
fiskveiða. ■
Trúverðugleiki
Ekki er ósennilegt að einhverjum finnist
trúverðugleiki Ríkisendurskoðunar og
forstöðumanns stofnunarinnar,
Sigurðar Þórðarsonar, hafa beðið
hnekki eftir að upplýst var í fréttum
Stöðvar tvö í fyrra-
kvöld að Ríkisend-
urskoðun hefði á
síðasta ári farið
rúmlega fjörutíu
milljónir króna
fram úr fjárlög-
um. Á sama tíma
gagnrýndi stofnunin
önnur opinber
embætti fyrir
agaleysi í fjár-
málum. Athygl-
isvert er að ein skýringin á þessu hátt-
erni Ríkisendurskoðunar eru breytingar
á húsnæði embættisins. Þær „kostuðu
meira en áætlað var“ eins og það er
orðað. Hljómar ansi kunnuglega – en
Ríkisendurskoðun hefur verið í farar-
broddi að gagnrýna þær stofnanir ríkis-
ins sem ekki hafa haldið sig innan áætl-
ana og sérstaklega beint spjótunum að
umframeyðslu við endurbætur og ný-
byggingar.
Í endurnýjun lífdaga
Friðrik Sophusson, forstjóri Landsvirkj-
unar, var í sviðsljósinu á mánudaginn
þegar andstæðingar Kárahnjúkavirkjun-
ar minntust þess að tvö ár eru liðin frá
því að undirrituð var viljayfirlýsing um
byggingu álvers í Reyðarfirði. Hvað sem
mönnum finnst um virkjanir og álver er
það útbreidd skoðun að Friðrik hafi
staðið sig vel í forstjórastarfinu hjá
Landsvirkjun, verið röskur, framtaks-
samur og nútímalegur í vinnubrögðum.
Hann sé dæmi um að líf geti verið eftir
pólitíkina, en Friðrik á
að baki langan feril
sem alþingismaður
og ráðherra og var
um árabil varafor-
maður Sjálfstæðis-
flokksins. Kannski
tekur hann nú flokks-
formanninn í kennslu-
stund í því hvernig
ganga eigi í endur-
nýjun lífdaga.
Þ að eru áreiðanlega engar ýkjur að segja að með afturköllun fjöl-miðlalaganna sé þungu fargi létt af þjóðinni allri. Þetta mál hef-ur á undanförnum mánuðum spillt andrúmsloftinu í þjóðfélag-
inu, skapað erjur milli samherja og vík milli vina, og kallað fram
óþægilegar endurminningar þeirra tíma þegar flokkadrættir voru
meiri en verið hefur um langt árabil. Því eru takmörk sett hve okkar
fámenna þjóðfélag þolir af slíkum átökum.
Afturköllunin var viturleg ákvörðun og stækkar þá stjórnmálamenn
sem höfðu forystu um hana. Nú hvílir sú skylda á öðrum málsaðilum að
leggja sitt af mörkum, hverjum með sínum hætti, til að þjóðlífið jafni
sig eftir átökin og tóm gefist til að sinna þeim fjölmörgu aðkallandi úr-
lausnarefnum sem legið hafa í láginni meðan tekist var á um fjölmiðla-
löggjöfina.
Vissulega er lögfræðilegur efi um það hvort heimilt sé að víkja sér
undan þjóðaratkvæðagreiðslu með þeim hætti sem ríkisstjórnin leggur
til eftir að forseti hefur synjað lögunum staðfestingar. En eins og mál-
um er nú komið er eðlilegast að í stað þess að lagaspekingar þræti um
túlkun stjórnarskrárinnar eða málið fari fyrir dómstóla kveði Alþingi
sjálft upp úr um völd forsetans og leggi þá niðurstöðu síðan í dóm þjóð-
arinnar. Verði niðurstaðan sú að leggja til að embætti forseta Íslands
verði framvegis eingöngu táknræn tignarstaða, eins og sterk rök hníga
að, er óhjákvæmilegt að þjóðinni verði jafnhliða tryggður réttur í
stjórnarskrá til að segja álit sitt í umdeildum álitamálum í almennri at-
kvæðagreiðslu. Verði það ekki gert er hætt við að enginn friður verði
um breytingar á stjórnarskránni.
Þó að ekki hafi verið uppörvandi að karpa um sama málefnið fram
og aftur í þrjá mánuði hafa umræðurnar um fjölmiðlamálið síður en
svo verið gagnslausar. Mikilvægast er kannski að umræðurnar hafa
minnt stjórnmálamenn á að þeir þurfa að taka tillit til vilja kjósenda
eins og hann endurspeglast í þjóðfélagsumræðunni, mótmælaaðgerð-
um og virkri þátttöku á annan hátt. Stjórnmálamenn hafa ekki tak-
markalaust vald á milli kosninga þótt þeir myndi meirihluta á Alþingi.
Segja má að í fjölmiðlamálinu hafi lýðræði styrkst í sessi á kostnað for-
ingja-, ráðherra- og flokksræðis. Hvort það er stundarárangur eða
ávinningur til lengri tíma er of snemmt að segja til um. En yfir lyktum
málsins eins og þau blasa nú við er tilefni til að gleðjast og taka undir
með skáldinu Tómasi Guðmundssyni sem kvað:
Nú verður aftur hlýtt og bjart um bæinn.
Af bernskuglöðum hlátri strætið ómar,
því vorið kemur sunnan yfir sæinn.
Sjá, sólskinið á gangstéttunum ljómar.
Og daprar sálir söngvar vorsins yngja.
Og svo er mikill ljóssins undrakraftur,
að jafnvel gamlir símastaurar syngja
í sólskininu og verða grænir aftur.
21. júlí 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Þungu fargi er létt af þjóðinni með
afturköllun fjölmiðlalaganna.
Aftur hlýtt og
bjart um bæinn
Einar Oddur og túkallinn
ORÐRÉTT
Þykir það ekki gott?
Við rannsóknir kom í ljós að ég
er með aðeins of stórt hjarta.
Þetta háir mér ekkert mikið.
Steinunn Þóra Camilla Sigurðardóttir
í stúlknahljómsveitinni Nylon.
DV 20. júlí.
Nýr vettvangur
Hver verður afstaða formanns
Blaðamannafélagsins til vanda
starfsfélaga hans í Evrópu? Tek-
ur hann afstöðu með þeim eða
tekur hann afstöðu með vopna-
sölunum, sem eru að leggja und-
ir sig fjölmiðla í Frakklandi?
Staksteinar. Ósigur á Íslandi en stríð
blaðsins heldur áfram utan landstein-
anna.
Morgunblaðið 20. júlí.
Stétt hverfur
Gamaldags bensínkallar ... eru
að deyja út og nú er meðal-
bensínafgreiðslumaður ekki fær
um að skipta um parkljósaperu í
Toyotu en hann getur sett ís í
brauðform og reitt fram pylsu
með öllu. Framfarir öllum til
hagsbóta?
Þórarinn Þórarinsson blaðamaður.
Fréttablaðið 20. júlí.
Sigmund Moggans og forsetinn
Ég endurtek því þá frómu ósk
mína, að teiknarinn hætti þessu
fasta forsetaníði, sem er löngu
gengið sér til húðar, og fari aftur
að teikna eitthvað skemmtilegt
og virkilegt krydd í daglegt líf
landsmanna.
Rúnar Kristjánsson í lesendabréfi.
Morgunblaðið 20. júlí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
JÓHANN ÁRSÆLSSON
ALÞINGISMAÐUR
UMRÆÐAN
VEIÐGJALD
Umræðurnar [um fjölmiðlamálið] hafa minnt
stjórnmálamenn á að þeir þurfa að taka tillit til
vilja kjósenda eins og hann endurspeglast í þjóðfélags-
umræðunni, mótmælaaðgerðum og virkri þátttöku á ann-
an hátt. Stjórnmálamenn hafa ekki takmarkalaust vald á
milli kosninga þótt þeir myndi meirihluta á Alþingi. Segja
má að í fjölmiðlamálinu hafi lýðræði styrkst í sessi á
kostnað foringja-, ráðherra- og flokksræðis.
,,
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Ég er sammála
Einari Oddi um að
veiðigjald ógnar víða fram-
tíð sjávarbyggðanna í land-
inu en það eru ekki þessar
tvær eða þrjár krónur sem
nú var verið að reikna út
heldur hið raunverulega
veiðigjald sem þeir útgerð-
armenn sem fá úthlutað
kvótanum innheimta af hin-
um sem vilja hefja útgerð
eða auka við sína útgerð
með viðbótaraflaheimildum.
,,
16-25 (16-17) Leiðari 20.7.2004 19:08 Page 2