Fréttablaðið - 01.11.2004, Blaðsíða 14

14 1. nóvember 2004 MÁNUDAGUR
Útvegsmenn og sjómenn gerðu nýjan
kjarasamning á laugardag, þann fyrsta
í áratug án verkfalls. Björgólfur Jó-
hannsson er formaður LÍÚ.
Þurftuð þið að teygja ykkur langt í átt
að samkomulagi? „Já, ég tel svo vera.“
Hvernig stendur á þessari gleðilegu og
nýtilkomnu þýðu í samskiptum ykkar
við sjómenn? „Ég held að það sé ein-
faldlega þannig að þegar menn ná
loksins samningum eftir langt þref og
langvarandi samningsleysi þá er ekk-
ert óeðlilegt að allir gleðjist, burtséð
frá efnisinnihaldi samninganna. Ég
held að það ríki þýða og gleði vegna
þess að þessir samningar takast á við
framtíðina. Það er það mikilvæga í
þessu og ég held að fulltrúar viðsemj-
enda okkar séu sama sinnis.“
Markar þetta nýtt upphaf í ykkar sam-
skiptum? „Ég ætla svo sem ekki að
dæma um það en ætla rétt að vona
að þetta verði til þess að við ræðum
málin og þau vandamál sem upp
kunna að koma með reglulegu milli-
bili.“
Munu allar útgerðir ráða vel við kostn-
aðaraukann sem af samningnum
hlýst? „Ja, það er náttúrlega spurning.
Það er ekkert öðruvísi með samninga
útgerðarmanna en annarra atvinnu-
vega að það er auðvitað misjafnt hvað
einstaka útgerðir eða atvinnurekendur
ráða við en þetta er þá bara viðfangs-
efni sem hver og einn verður að takast
á við. Menn verða að finna leiðir til að
takast á við kostnaðaraukann, þannig
er allur rekstur, við þurfum að finna
leiðir svo að allir lifi.“
BJÖRGÓLFUR JÓHANNSSON
Teygðu sig langt
SJÓMANNASAMNINGURINN
SJÓNARMIÐ
Hver er forsaga þess? Norður-
landasamstarf á sér langa sögu, í raun
allt aftur til miðalda þegar Kalmarsam-
bandið var við lýði. Í stofnsáttmála þess
var kveðið á um að norrænu ríkin, sem
þá voru Noregur, Svíþjóð og Danmörk,
skyldu koma hvert öðru til aðstoðar í
stríði. Á nítjándu öld komst svo nefnd
Norðurlandastefna í tísku sem miðaði
að því að efla samstarf á milli landanna
og á árunum 1873 til 1914 höfðu Danir,
Svíar og Norðmenn með sér mynt-
bandalag. Norðurlandaráð var svo sett á
fót árið 1952 og var frá upphafi hugsað
sem samstarfsvettvangur þjóðþinga
norrænu ríkjanna.
Hvernig er það skipað? Í Norður-
landaráði sitja 87 fulltrúar frá norrænu
löndunum fimm og sjálfstjórnarsvæðun-
um þremur: Álandseyjum, Færeyjum og
Grænlandi. Fulltrúarnir eru skipaðir af
viðkomandi þingi eftir tillögum stjórn-
málaflokka. Skipan þingmanna í ráðinu
endurspeglar fulltrúafjölda flokka á þing-
um viðkomandi ríkja. Norðurlandaráðs-
þing er haldið hvert haust og fer það
með æðsta ákvörðunarvald starfseminn-
ar. Þingið sitja fulltrúar í Norðurlandaráði
og ráðherrar norrænu ríkisstjórnanna.
Hvað gerir það? Norðurlandasam-
starfið er umfangsmikið og má segja að
það teygi sig inn á öll svið þjóðlífsins.
Löndin bera saman bækur sínar og
læra hvert af öðru. Dæmi um svið sam-
starfsins eru orkumál, efnahagsmál,
upplýsingatækni, jafnréttismál, matvæli,
vímuefni og fullorðinsfræðsla. Markmið-
in eru heldur ekki af verri endanum.
Þannig er meginmarkmið norræns sam-
starfs í skólamálum einfaldlega að bæta
norræna skóla.
Norræna ráðherranefndin? Ná-
tengt Norðurlandaráði er ráðherra-
nefndin sem stofnuð var 1971. Í henni
eiga sæti fulltrúar norrænu ríkisstjórn-
anna. Nefndin fjallar um hagsmunamál
Norðurlanda og tekur ákvarðanir um
framkvæmd samnorrænna verkefna í
nánu samráði við Norðurlandaráð. Sjálf-
stjórnarsvæðin þrjú taka einnig þátt í
starfsemi nefndarinnar. Þrátt fyrir nafnið
er ráðherranefndin ekki ein nefnd held-
ur margar nefndir fagráðherra, þó ekki
utanríkis- og varnarmálaráðherra. Ís-
lendingar fara með formennsku í ráð-
herranefndinni í ár. Valgerður Sverris-
dóttir er samstarfsráðherra Norðurlanda
í ríkisstjórn Íslands.
sveinng@frettabladid.is
HVAÐ ER NORÐURLANDARÁÐ?
Nú hefur kennaraverkfall staðið í
sjö vikur. Er ekki ljóst að þetta fyr-
irkomulag sem nú er viðhaft með
einni samninganefnd allra sveit-
arfélaganna og einni samninga-
nefnd kennara virkar ekki?
Jú, þetta virkar mjög illa og
svona langt verkfall er óþolandi.
Ég held að þetta sé ekki reynsla
annarra þjóða. Á síðastliðnum níu
árum hafa kennarar farið tvívegis
í verkfall. Árið 1995, þegar kenn-
arar voru ríkisstarfsmenn, stóð
verkfall í tæpar sex vikur og nú
aftur 2004.
Þetta er ekki boðlegt fyrir
grunnskólabörnin og þeirra fjöl-
skyldur. Sveitarfélögin hafa sýnt
mikinn metnað í rekstri grunn-
skólans og þau hafa varið miklu
meiri fjármunum til grunnskóla-
starfsins en lög og reglugerðir
kveða á um. Þegar maður hefur
upplifað þessa góðu þróun þá er
það mjög sárt að standa frammi
fyrir svona löngu verkfalli.
En þarf þá ekki að breyta kerf-
inu með því að leggja niður sam-
eiginlega samninganefnd og fela
sveitarfélögunum að semja hvert í
sínu lagi?
Þegar að sveitarfélögin tóku
við öllum rekstri grunnskólanna
árið 1996 þá var það eindregin ósk
kennara að við hefðum eina sam-
eiginlega samninganefnd eins og
þeir. Það þarf í sjálfu sér ekki að
vera slæmt kerfi og við náðum
góðum samningum með þessu
kerfi árið 1997 og 2001 án þess að
til verkfalls kæmi.
Nú velta menn því hins vegar
fyrir sér hvort það eigi að stýra
skólastarfinu algjörlega í gegnum
kjarasamninga. Það er til dæmis
samið um það sérstaklega að
verkstjórnartími sé níu klukku-
stundir og fjórtán mínútur. Þetta
er ekki eðlilegt og það þarf að
auka frelsi skólastjórnenda til að
haga skólastarfinu eins og best
hentar á hverjum stað. Það hlýtur
að vera heilbrigðast fyrir skóla-
starfið.
Það þarf að gera breytingar en
hvort að sveitarfélögin eigi sjálf að
semja við sína kennara, það getur
vel verið að það sé framtíðin.
Munu þessir samningar ekki
ganga frá mörgum sveitarfélögum
fjárhagslega?
Þeir verða mörgum sveitarfé-
lögum þungir í skauti. Við skulum
ekki gleyma því að starfsmenn
sveitarfélaga eru 18.000 og þar af
eru kennarar rúmlega 4.000. Það
sem skiptir máli fyrir sveitarfé-
lögin er að tekjustofnar þeirra
hafa verið styrktir. Árið 2001 voru
þeir styrktir með hækkun útsvars
um rúma fimm milljarða króna.
Svo hefur verið sett inn í jöfnun-
arsjóð sveitarfélaga fjármagn
umfram það sem lög um tekju-
stofna segja sem nemur 2,8 millj-
örðum á tímabilinu 1999 til 2003.
Nú hafa heyrst gagnrýnisraddir
um að þessar viðræður um auknar
tekjur sveitarfélaganna gangi of
hægt og að Samband íslenskra
sveitarfélaga beiti ekki nægilegri
hörku í þessum viðræðum?
Það stóð til að þessi umræða
færi í gang af fullum krafti í vor.
Þá kom upp ágreiningur milli rík-
is og sveitarfélaga um það hvort
það ætti að skoða núverandi
tekjustofna sveitarfélaga. En nú
er kominn grunnur sem ég tel
skapa sveitarstjórnarmönnum
mjög skýra stöðu til að vinna að
þessu máli. Við erum líka að ræða
um viðbótarframlag í jöfnunar-
sjóð sveitarfélaganna á þessu ári
sem að skiptir mörg sveitarfélög
verulegu máli. Ég vona að það
skýrist fljótlega.
Auðvitað verð ég líka óþolin-
móður þegar hlutirnir ganga hægt
en það er einu sinni svo að þegar
tveir aðilar þurfa að ná samkomu-
lagi þá getur það tekið langan
tíma. Það tók tvö og hálft ár að
komast að niðurstöðunni sem við
náðum árið 2001. Ég vildi gjarnan
að maður gæti gengið frá þessu
með einu pennastriki en þannig er
lífið nú ekki.
Ætlarðu að sækjast eftir því að
leiða lista Sjálfstæðisflokks í
borgarstjórnarkosningunum árið
2006?
Já, ég ætla að gera það. Ég
mæli með því að það verði próf-
kjör og það getur vel verið að það
verði keppt um leiðtogasætið.
Þeir sem starfa í stjórnmálum
þurfa að alltaf að vera viðbúnir
því að lenda í samkeppni og ég er
ekki óvanur því að taka slaginn.
Ég tel mig hæfan í þetta starf, hef
góða reynslu og heilsu. Ég tók
oddvitahlutverkinu þegar Björn
Bjarnason varð ráðherra og hef
Samband íslenskra sveitarfélaga hefur staðið í
ströngu undanfarið vegna kennaraverkfalls og
tekjuskiptingar sveitarfélaga og ríkis. Vilhjálm-
ur Þ. Vilhjálmsson er formaður sambandsins
og hefur þar nóg fyrir stafni en ætlar engu að
síður að sækjast eftir því að leiða lista Sjálfstæð-
ismanna í næstu borgarstjórnarkosningum.
Guðmundur Hörður Guðmundsson ræddi við
Vilhjálm.
Sveitarstjórnarmál
eru ekki glamúr mál
VILHJÁLMUR Þ. VILHJÁLMSSON Vill leiða lista Sjálfstæðisflokks í næstu borgarstjórn-
arkosningum. Telur að þá verði kosið um skipulagsmál. Vill koma hreyfingu á skipulags-
mál í Vatnsmýrinni og gera mislæg gatnamót við Kringlumýrarbraut og Miklubraut.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
Fæddur: 1946.
Menntun: Stúdentspróf frá VÍ 1968.
Lögfræðipróf frá HÍ 1974.
Starfsferill: Framkvæmdastjóri full-
trúaráðs sjálfstæðisfélaganna í Reykja-
vík 1974 til 1978. Framkvæmdastjóri
Samtaka áhugafólks um áfengisvanda-
málið 1978 til 1984. Borgarfulltrúi síð-
an 1982. Formaður Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga frá 1990.
BERLÍNARMÚRINN ENDURREISTUR
Hluti Berlínarmúrsins, sem áður skildi að
Austur- og Vestur-Berlín hefur verið endur-
reistur. Þetta er gert til að minnast þeirra
sem létu lífið þegar þeir reyndu að flýja
yfir hann.
Fjölbreytt samstarf á flestum sviðum þjóðlífsins