Tíminn - 13.09.1973, Blaðsíða 35

35
o Rannsókn
um þetta mál, segir meðal
annars á þá leið, að portú-
galska stjórnin geti ekki skotið
sér undan ábyrgð á villimann-
legum verkum gagnvart kúg-
uðum ibúum á þeim svæðum,
sem Portúgalar ráða i Afriku.
Skýrslurnar um fjöldamorðin
i Wirryamu sýni fullkomna
fyrirlitningu á mannslifum og
mannhelgi. Sjá verði til þess,
að fulltrúar Sameinuðu þjóð-
anna fái tækifæri til að hafa tal
af þeim, sem tekið hafi þátt i
þessum hryðjuverkum og sú
rannsókn verði að fara fram i
samvinnu við frelsishreyf-
inguna Frelimo.
Formaður nýlendumála-
nefndarinnar, Salim Ahmed
Salim frá Tanzaniu, hafði áður
en nefndin kom saman til
fundar sent frá sér yfirlýsingu
þar sem „fasistastjórnin i
Lissabon” var fordæmd fyrir
að kúga ibúana i Angola,
Guineu (Bissau),á Kap Verde
eyjum og i Mozambique.
Salim ásakaði Portúgala um
að varpa sprengjum á hvert
þorpið á fætur öðru, og fyrir að
nota napalm og kemisk vopn
hvarvetna þar sem stjórn
þeirra væri við lýði i Afriku.
Han greindi og frá þvi, að
nitján manns, þeirra á meðal
fjórar konur og ellefu börn
hefðu beðið bana i napalm
árás Portúgala i Tombali
héraði, að sögn fulltrúa
PAIGC, frelsishreyfingar-
mótmælunum fylgir yfirlýsing
frá séra Luiz Alfonso da Costa,
sem starfað hefur i Tete
héraði i Mozambique. Hann
hvetur til þess að itarleg rann-
sókn verði látin fara fram á
hryðjuverkum Portúgala i
Mozambique.
Da Costa greinir i yfirlýs-
ingu sinni frá fjöldamorðum
og árásum á þorp i Mozam-
bique og segir meðal annars,
að hjálparsveitir Portúgala,
sem i voru hermenn frá
Rhodesiu, hafi myrt að
minnsta kosti 18 manns. Hann
segir að fyrir liggi vitneskja
um nöfn að minnsta kosti 110
manna, sem Portúgalar hafi
drepið og einnig sé vitað hvar
og hvernig þetta fólk var tekið
af lifi. t þessum hópi segir
hann, að hafi verið 21 kona, 17
börn, sem að meðaltali hafa
veriö átta ára gömul svo og
fimm ungbörn.
1 yfirlýsingu prestsins
kemur einnig fram, að portú-
galskur herbill hafi eyðilagzt
er hann ók yfir jarðsprengju i
grennd við þorpið Chipera.
Það varð til þess, að
portúgalskir hermenn söfnuðu
öllum þorpsbúum saman á
einn stað og drápu þá siðan
alla. Heldur da Costa þvi
fram, að ibúar þorpsins muni
hafa verið fimmtán hundruð
til tvö þúsund talsins. 1
Angonia i Tete héraði voru um
200 mans drepnir, er þeir
reyndu að flýja frá þorpi sem
þeir höfðu verið fluttir
nauðugir til. Haustið 1971 var
þorp i Chiuta-héraði jafnað við
jörðu og hermenn frá Chirodzi
drápu alla ibúana. Sumar lýs-
ingar prestsins eru óhugnan-
legri en orð fá lýst.
® Að gleðjast
vissulega eigi gróðurinn lika sitt
lif, og það rikulegt.
— Hafðir þú þann sið að skrifa á
vetrarkvöldum, þegar þú varst
kominn inn frá gegningum?
— Það held ég að sé ekki hægt
að segja, enda byrjaði ég ekki á
þessari skriftaiðju, fyrr en á min-
um efri árum. Það var ekki fyrr
en verulega var farið að léttast á
mér búskaparannrikið, að ég fór
að fást við blek og pappir að ein-
hverju ráði.
Dýrmæt lifsreynsla.
— Ertu hættur búskap núna?
— Já. Fyrir nokkrum árum
hætti ég búskapnum og synir
minir tveir tóku við honum. Um
sama leyti veiktist kona min
hastarlega, og báru þau veikindi
svo brátt að, að flytja varð hana
með flugvél til Reykjavikur að
næturlagi. Það var Björn heitinn
Pálsson, sem þar hljóp undir
bagga og bjargaði mannslifi, þvi
að svo langt var kona min leidd,
aö ekki var sýnt, að hún myndi
lifa nóttina af, enda var hún alveg
á mörkum lifs og dauða, þegar til
Reykjavikur var komið.
f sambandi við þessi veikindi
vil ég geta þess, að þegar þau bar
að höndum, var mér ráðlagt að
leita til manns sem hét Sessilius
Sæmundsson. Þetta gerði ég, fór
á fund Sessiliusar og bað hann
ásjár. Hann lofaði að gera hvað
hann gæti, meira sagði hann ekki.
En þegar við heimsóttum konu
mina, ég og dóttir min, morgun-
inn eftir, var kominn sýnilegur
batavottur.
Seinna sagði kona min okkur
það, að þessa nótt, sem hún lá
þarna á milli heims og helju,
dreymir hana að hún sé komin
upp á þakið á Landsspitalanum,
og að það liggi taug frá henni nið-
ur fyrir þakskeggið og inn i
spitalann, einhvers staðar þar
fyrir neðan. Þykir henni hún vera
að verja taugina, að ekki slitni
hún eða höggvist i sundur á þak-
brúninni. Lengra kann ég ekki
þann draum að rekja.
— Þekkir þú fleiri dæmi um
slika reynslu?
— Já, reyndar, og það meira að
segja frá sjálfum mér.
Þegar ég var barn aö aldri
gengu mislingar og við börnin
vorum þungt haldin. Þá var það
eina nóttina, þegar ég lá vakandi i
rúmi minu, aö ég sá sjálfan mig
uppi undir lofti yfir rúminu. Þeir
sem fróðastir eru og visastir i
þessum efnum munu segja, að
þarna hafi takmörkin verið tæp á
milli lifs og dauða, bæði hjá konu
minni og mér, þar sem ég lá fár-
siúkur. barn að aldri. t hvorugt
skiptið slitnaði þó taugin alveg,
þvi að kona min lifir enn, þótt hún
hafi verið öryrki siðan, — nú og
ég, ég er enn á skrölti, eins og sjá
má. En hverjum augum sem
fræðimenn kunna að lfta slik
fyrirbæri, þá er mér hvort
tveggja þetta dýrmæt lifsreynsla.
Margs að minnast.
— Nú hefur þú, Þórður, lifað
langa ævi og lagt hug og hönd að
mörgu. Hvað heldur þú að þér sé
hugstæðast, þegar þú litur um
öxl?
— Þessu er vandsvarað, það er
svo margt, sem i hugann kemur.
Ég man fátækt i æsku og vöntun á
mörgum sviðum. En ég man lfka
móðurlega umhyggju og föður-
legt traust og forsjá, sem aldrei
brást.
Þegar lengra er haldið, og
maður fer sjálfur ofurlitið að
þroskast og reyna að rétta hönd
til hjálpar, þótt i litlu væri, þá
verða minningarnar enn fleiri og
fjölþættari. Þá koma fyrst i hug
staðirnir, þar sem ég dvaldist, og
fólkið sem ég kynntist á þeim
leiðarköflum.
Hrafnseyri er mér einkar kær,
enda var ég henni bundinn lengi.
Ég var aðeins ellefu ára að aldri,
þegar foreldrar minir fluttust
þangað, þar lifði ég min unglings-
ár, þar taldi ég heimili mitt, þeg-
ar ég fór að Hvanneyri, þangað
fór ég, þegar sú skólavera var úti,
og þá voru foreldrar minir þar
enn á lifi. Siðan er ég þar meira
og minna viðloða, unz ég byrja
þar búskapinn, bý.þar um árabil,
og þar fæðast elzlu börn min.
Af öllu þessu má sjá, að ég var
staðnum vel kunnugur og hafði
frábærlega góða aðstöðu til þess
að fylgjast með allri þróun
Hrafnseyrar, ekki sizt þeirri
miklu kennslu, sem þar fór fram.
Séra Böðvar tók jafnan unga
menn til náms. Þeim kynntist ég
öllum. Nöfn þessara manna er i
sjálfu sér óþarft að rekja, en
nokkur má þó nefna. Það kannast
allir tslendingar við Guðmund
Gislason Hagalin, en hann var
einn af nemendum séra Böðvars.
Þá var og þarna einn sveitungi
minn ágætur, Guðmundur Hall-
dór Guðmundsson, sem siðar var
mikið við sjómennsku riðinn hér i
Reykjavik. Hann var faðir Guð-
mundar J. Guðmundssonar, sem
mikið hefur fengizt við verkalýðs-
mál og er þjóðkunnur sem slikur.
Já, það var margur slerkur stofn-
inn þarna i Arnarfirðinum, þegar
ég var að alast upp.
Það vermir mann innan rifja að
hugsa um hinn mikla fræðara,
séra Böðvar á Hrafnseyri, og þá
ungu menn sem til hans sóttu
fróðleik. Þeir voru að sækja fram
(lifið, vildu verða að mönnum og
urðu það, enda stunduðu þeir nám
sitt af áhuga og kostgæfni.
Það er stór þáttur af persónu-
legri hamingju minni að haí'a
fengið að fylgjast með árangrin-
um af þvi menningarstarfi, sem
stundað var á hinum sögulræga
stað, Hrafnseyri. —VS.
innar i Guineu (Bissau) og á
Kap Verde eyjum.
Formaður nefndarinnar
likti þessum atburðum við
fjöldamorð Bandarikjamanna
I My Lai i Vietnam, og sagði
að i nýlendum Portúgala i
Afriku væri ekki aðeins mörg
My Lai, heldur væru margir
þeir atburðir sem þar hefðu
gerzt, stórum óhugnanlegri,
en það sem gerðist i My Lai.
Þegar séra Hastings gaf ný-
lendumálanefndinni skýrslu,
hitti hann einnig að máli Kurt
Waldheim aöalframkvæmda-
stjóra Sameinuðu þjóðanna.
Eftir fund þeirra gaf Wald-
heim út yfirlýsingu, þar sem
hann sagði meðal annars, að
frásögn séra Hastings hefði
valdið sér ,,miklum áhyggj-
um”. Beindi hann þvi ein-
dregið til rikisstjórnar Portú-
gals, að láta af undirokun
þjóðarinnar i Mozambique, og
hefja þegar i stað samninga
við Frelimo frelsishreyf-
inguna um framtiö þessa
landssvæöis.
Ný ákæra um
fjöldamorð
Mannréttindanefnd Sam-
einuðu þjóðanna bárust ný-
lega mótmæli frá Heimssam-
tökum lýðræðissinna ðra
kvenna gegn hryðjuverkum
Portúgala í Mozambique.
Mótmælin voru dagsett 5.
april í ár og hafa nú verið send
nýlendumálanefnd SÞ. Með
ef þeir hjá Nesco hf. kyqnu ekki að spara í flutnings-
kostnaði. Öll Grundig tæki koma til landsins með flugvélum
ISCARGO. Það reynist ódýrasti flutningsmátinn.
Ýmsir aðrir innflytjendur gætu sparað á sama hátt og lækkað
vöruverð, ef þeir athuguðu sinn gang. Ert þú einn þeirra?
ISCARGO
QARÐASTRÆTI 17 REYKJAVÍK SlMI 10542 TELEX 2105
SÉRGREIN OKKAR: VÖRUFLUTNINGAR
Starf bókara
Óskum eftir að ráða reglusaman mann i
starf bókara.
Þarf að hafa Verzlunarskólapróf,
Samvinnuskólapróf eða aðra sambærilega
menntun.
Umsóknarfrestur er til 28. september.
Umsóknareyðublöð fást á skrifstofu raf-
veitunnar.
Rafveita Hafnarfjarðar.

cfc
y/V
Ví'
BLÓMASALUR
m
LOFTLBÐIR
VjKINGASALlJR
SIMUM
TIL KL. 9.