Tíminn - 28.10.1973, Qupperneq 19

Sunnudagur 28. október 1973.
TÍMINN
19
— 1 -------- 1 \
— Siminn —|
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Kitstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Iielgason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasfmi 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 22 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
■<
Traustur leiðtogi
Það kemur bezt i ljós á örlagastundum, hvað
býr i miklum stjórnmálaleiðtogum. Sannindi
þessi hafa komið glögglega i ljós i sambandi
við störf Ólafs Jóhannessonar að lausn land-
helgismálsins. Hann hefur allt frá upphafi
haldið af einurð og festu á stefnu og hags-
munum íslands i málinu.
Þegar i það óefni var komið, að brezk herskip
voru komin inn i islenzka landhelgi og farin að
vernda landhelgisbrjóta, ástunda ásiglingar
á islenzk varðskip og valda meiriháttar skaða,
kom festa og skarpskyggni ólafs Jóhannes-
sonar fram i þeirri tillögu, sem hann flutti á
sameiginlegum fundi þingflokks og fram-
kvæmdastjórnar Framsóknarflokksins á
Hollormsstað i fyrra mánuði um, að stjórn-
málasambandi við Breta yrði slitið, ef þeir
kölluðu ekki herskipin og dráttarbátana út
fyrir 50 milurnar. Þessi tallaga var samþykkt
einróma i þingflokki og framkvæmdastjórn
Framsóknarflokksins, og ólafur Jóhannesson
tók siðan málið upp i rikisstjórninni,sem ákvað
að veita Bretum ákveðinn frest til að kalla her-
skipin á brott, ella yrði stjórnmálasambandi
slitið.
Þessi einarða afstaða islenzku rikisstjórn-
arinnar olli miklum þrýstingi á Breta frá
vissum aðildarþjóðum Atlantshafsbanda-
lagsins. Forsætisráðherra Breta, Edward
Heath, tók þá málið i sinar hendur og ákvað að
hörfa með herskipin og dráttarbátana, en bauð
jafnframt ólafi Jóhannessyni að koma til
Lundúna til viðræðna við sig, til að freista þess
enn að finna bráðabirgðalausn á deilu þjóð-
anna.
Ólafur Jóhannesson ákvað þegar að þiggja
boð Heaths. Forsætisráðherrarnir skiptust á
skoðunum og tillögum um málið, og niður-
staðan af fundum þeirra var ,,grundvöllur að
lausn”, sem þeir lögðu siðan fyrir rikisstjórnir
sinar og mæltu með að yrði samþykktur. Að
meginefni til var samkomulagsgrundvöllurinn
málamiðlunartillögur, sem ólafur Jóhannes-
son hafði borið fram i viðræðum forsætisráð-
herranna, en hins vegar taldi Heath sig ekki
geta fallizt á, að tvö svæði yrðu lokuð, eins og
Ólafur lagði áherzlu á. Engu að siður taldi
Ólafur rétt að mæla með samkomulagsgrund-
vellinum. Rikisstjórnin ákvað siðan að láta
vinna að samkomulagsuppkasti á grundvelli
Lundúnaviðræðna forsætisráðherranna.
Af skýrslu þeirri um gang viðræðna forsætis-
ráðherranna, sem birt hefur verið, er ljóst, að
Ólafur Jóhannesson hefur haldið fast á málum
íslendinga, en jafnframt sýnt þá lagni, og
skerpu, sem leiddi til málamiðlunar i þeim
þáttum samninganna, sem reynzt höfðu
erfiðastir viðureignar i fyrri samningatil-
raunum þjóðanna.
Telja má nú miklar likur á þvi, að deilan við
Breta muni leysast á grundvelli Lundúnavið-
ræðnanna, þótt enn sé ekki séð fyrir endann á
málinu.
í atburðum siðustu vikna hafa kostir og
hæfileikar ólafs Jóhannessonar sem forystu-
manns komið glögglega i ljós.Enginn efast
lengur um það, að i forsætisráðherrastóli á
íslandi situr nú mikilhæfur og traustur leiðtogi.
—TK
Walter C. Clemens, Christian Science AAonitor:
Bandaríkin eru miklu
öflugri en Sovétríkin
Þeim ber því að hafa forustu um afvopnun
James K. Schiesinger varnarmúlaráðherra Bandarlkjanna.
Höfundur þessarar greinar,
Walter C. Clemens Jr., hefur
ritað átta bækur um hermál,
og hefur nýlega lokið þcirri
niundu, sem nefndist „The
Superpowers and Arms
Control. From Cold War to
Interdepence”. Hann er talinn
meðal fróöustu manna um
hernaðarleg málefni. Greinar
eftir hann birtast öðru hverju i
The Christian Science
Monitor.
ÞEGAR framhald
samningaviðræðna um tak-
mörkun kjarnorkuvopna er að
hefjast i Genf segir banda-
riska hermálaráðuneytið frá
nýrri eldflaug Sovétmanna og
áframhaldandi tilraunum
þeirra með kjarnaodda, sem
miða megi hverjum að sinu
skotmarki. Samtimis rökræða
bandariskir þingmenn um
nauðsyn þess, að halda áfram
tilraunum með nýja gerð
kafbáta. Hafa Bandarikja-
menn þá sterka aðstöðu i
samningunum við Sovétmenn
— nægilega sterka, ef ekki
yfirburðaaðstöðu — eða ættu
valdhafarnir i Washington að
vera uggandi um sinn hag?
Jackson öldungadeildar-
þingmaður hyggur eins og
fleiri, að Sovétmenn kunni að
vera að nálgast það að hafa afl
til að afvopna andstæðinginn i
fyrstu árás, og sovézkir vald-
hafar geli haft af því veru-
legan stjórnmálahag að jafna
hernaðarmátt Bandaríkjanna
eða komast fram úr honum.
Bandariskir þingmenn létu i
ljós svipaðar áhyggjur i fyrra,
þegar þeir lýstu þeirri von
sinni, að framhald fyrstu lotu
afvopnunarviðræðnanna.
„setti Bandarikjamönnum
ekki þær skorður, að verða að
sætta sig við minni hernaðar-
styrk, sem dragi milli
meginlanda, en Sovétmenn
geta ráðið yfir”.
ÉG leitaði álits 151 sér-
fræðings i utanrikismálum i
vor sem leið og niðurstaöa
þeirrar könnunar var á annan
veg. Þessir sérfræöingar voru
flestir starfandi við nafn-
kennda háskóla til og frá um
Bandarikin, en fáeinir þó hjá
stjórnardeildum eða rikis-
stofnunum. Sumir töldu, að
annað hvort risaveldið hefði
nú þegar hernaðaryfirburði
eða öðlaðist þá innan skamms,
en mikill meirihluti leit svo á,
að umframstyrkur af beggja
hálfu svipti samanburðar hug-
tök eins og yfirburði allri
merkingu.
Þegar litið er á alla þætti
aflsins, svo sem tækni, efna-
hagsmál og stjórnmál ekki
siður en hermál, kemur
greinilega i ljós, að Banda-
rikin bera langt af helzta
keppinaut sinum og sú aðstaða
breytist varla á þessum
áratug. Sé mætti banda-
manna hvors risaveldisins um
sig bætt á metaskálarnar,
verða yfirburðir Vesturveld-
anna enn meira áberandi.
HVORT risaveldið um sig
ber auðvitað af hinu á sinum
sérsviðum. Eldflaugar Sovét-
manna geta til dæmis borið
miklu meiri þunga samanlagt
en eldflaugar Bandarikja
manna. Á miðju ári 1972
var burðarmagnið áætlað 6,5
milljónir punda móti 3,8 millj-
onum punda. Sprengjuflug-
vélar Bandarikjamanna voru
hins vegar taldar bera
mörgum sinnum meira hlass
en sprengjuflugvélar Sovét-
manna. 1972 var burðarþolið
áætlað 33,4 milljónir punda
móti 4,8 milljónum punda.
Báðir aðilar nota iðulega
miklu léttari karnaodda en
eldflaugarnar geta borið, enda
er hæfnin miklu mikilvægari
en magnið.
Sovétmenn hafa yfirburði
bæði i burðarþoli flugskeyta
og tölu skeyta, sem draga
milli heimsálfa. Bandarikja-
menn bera hins vegar af i þvi,
sem er meira um vert, eða
hæfninni og tölu kjarnaoddda,
( meira en tveir á móti einum)
og öryggi búnaðarins. Banda-
rikjamenn eru fjórum eða
fimm árum á undan Sovét-
mönnum i eldflaugavarna-
tækni, enda gerðu Sovétmenn
fyrstu tilraunir sinar þremur
árum eftir að Bandarikja-
menn hófu uppsetningu sins
kerfis.
BANDARtKIN þurfa ekki
að gera ráð fyrir árás frá
öðrum en Sovétrikjunum.
Sovétrikin geta hins vegar
oröið fyrir árás kjarnorku-
vopna Breta, Frakka,
Kinverja auk herjanna
tveggja i Vestur-Þýzkalandi
og annarra Atlantshafsbanda-
lagsrikja. (Moskvumenn hafa
ekki þorað að láta banda-
mönnum sinum kjarnaodda i
té af ótta við, að þeir yrðu
notaðir án leyfis og ef til vill
gegn hagsmunum Sovétrikj-
anna).
Sovétmenn bera hvergi af
Atlantshafsbandalaginu nema
i Evrópu. En hinum fjölmennu
sovézku hersveitum i Austur-
Evrópu er sennilega fremur
ætlað að tryggja Bréznjéf-
kenninguna i framkvæmd en
að ógna Vesturveldunum.
Traustleiki annarra aðildar-
rikja aö Varsjárbandalaginu
er vafasamur. Hinn mikli
máttur skriðdrekasveita
Sovétmanna má sin miklu
minna en áður, vegna þeirra
gifurlegu framfara, sem orðið
hafa i skriðdrekavörnum hjá
Atlantshafsbandalaginu.
MIÐJARÐARHAFSFLOTI
Frakka og Itala er hvor um sig
stærri en Miðjarðarhafsfloti
Sovétmanna, án þess að Sjötti
floti Bandarikjamanna komi
þar til sögu. Ef til ófriðar
kæmi væri unnt að loka
sovézka flotann inni i Eystra-
salti og Svartahafi, en þangað
verða sovézkir kafbátar að
lcita milli eftirlitsferða með
fram Atlantshafsströnd
Bandarikjanna.
Bandariskir valdhalar eiga
að sönnu oft i erfiðleikum með
bandamenn sina, allt frá
Saigon um Tokio til Bonn, en
það er þó hreinn hégómi hjá
erfiðleikum Sovétmanna i
samskiptum við vini sina og
bandamenn. Sovézkir leið-
togar óttast sýnilega, að aukið
frjálsræði i samskiptum vest-
rænna manna og austrænna
veki nýjar óánægjuöldur i
Austur-Evrópu og Sovetrikj-
unum. Valdhafarnir i Mosvku
eiga i nokkru basli með van-
þakkláta skjólstæðinga til og
frá, svo sem i Kairó,
Damaskus, Pyongyang, Hanoi
og viðar.
SOVÉTMENN byggja
valda- og áhrifakerfi sitt á
ótraustari efnahagsgrunni en
Vesturveldin. Verg þjóðar-
framleiðsla i Sovétrikjunum
er ekki helmingur á við
þjóðarframleiðslu Bandarikj-
anna.
Þessi munur á þjóðar-
framleiðslu og lifskjörum á
mann er þó ekki eins alvar-
legur og hitt, að efnahagslif
Sovétrikjanna og fylgirikja
þeirra er yfirleitt dauft og
brestur nýbreytni og þrótt.
Aætlunarsérfræðingarnir
halda áfram að lifa i þeirri
von, að mannaskipti i ráðu-
neytum og skipulagsstofn-
unum veki þann neista, sem
vantar.
Ef til vill reynist þjóðernis-
stefna Sovétmönnum erfiðari
viðfangs en allt annað. Rússar
og aðrir Slavar eruekkinema
tæpir þrir fimmtu ibúa Sovét-
rikjanna. Undanlátssemi við
Gyðinga i Sovétrikjunum gæti
valdið verulega auknum
kröfum annarra minnihluta-
hópa.
Framhald á bls. 39.