Fréttablaðið - 18.01.2005, Blaðsíða 33

25ÞRIÐJUDAGUR 18. janúar 2005
In GoodCompany
od
any
In Good
Company
*Aðalvinningur verður dreginn út úr öllum innsendum SMS skeytum • Vinningar verða afhendir í BT Smáralind, Kópavogi. Með því að taka þátt ertu kominn í SMS klúbb. 99 kr/skeytið
Klikkaður útsölu-leikur!
Allir
sem taka þá
tt
fá glaðning!
Aðal-
vinnin
gur er
MEDI
ON XX
L
tölva
með 1
7”
flatsk
já!
JENS EINARSSON FJALLAR UM HESTA OG HESTAMENNSKU
Á HESTBAKI
Umbun og sveigjustopp
Á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar
Íslands í Háskólabíói sl. fimmtu-
dagskvöld voru flutt tvö tónverk:
San Fransisco Polyphony eftir
György Ligeti og „Sjö síðustu orð
Krists á krossinum“ eftir Joseph
Haydn. Stjórnandi var Ilan Volkov
og upplesari Pétur Gunnarsson.
Svo má virðast sem þessi tvö
tónverk, sem koma eins og hvort úr
sinni áttinni eigi fátt sameiginlegt.
Györgi Ligeti er af mörgum talinn
eitt merkasta tónskáld síðari hluta
tuttugustu aldar. Hann fylgdi tón-
listarstefnu sem upphaflega var
kennd við serialisma en síðar við
avant garde. Sú stefna tók kröfuna
um frumleika mjög alvarlega og
leituðust menn eftir því að uppfylla
hana með fræðilegum aðferðum.
Tónskáldið varð eins konar uppfinn-
ingamaður í tónsmíðatækni.
Ligeti sagði að nokkru skilið við
samherja sína er honum virtist
stefnan á leið í öngstræti. San
Fransisco Polyphony er eitt þeirra
verka sem upp af því spratt. Hér er
hinn hljóðræni vefur í fyrirrúmi.
Hann er litríkur eins og gólfteppi
frá Persíu. Ligeti er afar hug-
myndaríkur tæknilega og verk úir
og grúir af skemmtilegum hljóð-
fallsmyndum og hljóðasamsetning-
um. Tónamálið er hins vegar al-
krómatískt, eins og tíðkaðist hjá
avant garde mönnum, og þar með
máttlaust sem byggingarefni í tón-
verki. Tónarnir verða hlutlaus burð-
argreind fyrir falleg hljóð. Mönnum
hefur enn ekki tekist að skapa
áhugavert listrænt ferli úr fallegum
hljóðum einum saman og Ligeti
tekst það heldur ekki í þessu verki.
Það sem gerir það skemmtilegt
að stilla þessum tveimur verkum
saman á tónleikum eru einmitt þau
ólíku tök sem tónskáldin taka frum-
leikakröfuna. Nútímamaðurinn
Ligeti treystir á teoríur og tækni.
Jóseph Haydn var trúaður maður
og treysti Guði almáttugum. Hann
leysti vanda frumleikans með því
að ýta honum frá sér og fela
Drottni.
„Sjö síðustu orð Krists á krossin-
um“ er samsett úr sjö sónötum fyr-
ir hljómsveit auk inngangs og eftir-
mála, allt spilað hægt í samræmi
við efnið. Verkið er heldur tíðinda-
lítið framan af en eftir því sem á líð-
ur vex höfundi ásmegin og í lokin er
hann kominn í fullan ham. Haydn
notar í meginatriðum sömu form og
sömu tæknilegu vinnubrögðin út í
gegn. Hann bregst við vanda sköp-
unarinnar einfaldlega með því að
kalla út meira af kröftum sínum,
krefja sjálfan sig meira, eftir að-
stæðum og allt samkvæmt lögmál-
inu Guð hjálpar þeim sem hjálpar
sér sjálfur. Við þetta má bæta að sú
skoðun er almenn, að Joseph Haydn
sé eitthvert frumlegasta tónskáld
sögunnar og það heyrist vel í þessu
verki.
Hinn ungi hljómsveitarstjóri
Ilan Volkov er greinilega mjög
snjall og hljómsveitin flutti þessi
verk á heillandi listrænan hátt. Pét-
ur Gunnarsson rithöfundur valdi er-
indi úr Passíusálmunum um orð
Krists á krossinum og las milli at-
riða í verki Haydns og var það við
hæfi og vel gert. ■
TÓNLIST
FINNUR TORFI STEFÁNSSON
Sinfóníuhljómsveit Íslands Ligeti
og Haydn Stjórnandi: Ilan Volkov
Háskólabíó
Niðurstaða: Hinn ungi hljómsveitarstjóri Ilan
Volkov er greinilega mjög snjall og hljóm-
sveitin flutti þessi verk á heillandi listrænan
hátt.
Trú og tækni
SINFÓNÍUHLJÓMSVEITIN Á tónleikum
Sinfóníuhljómsveitar Íslands síðastliðinn
fimmtudag gat að heyra verk frá tveimur
ólíkum tímabilum, nútímaverk eftir György
Ligeti og 18. aldar klassík eftir Joseph
Haydn.
Nú er mikið talað um sveigjustopp
og umbun. Þessi tvö orð eru álíka
mikið í tísku nú og „strengur“ var
þegar allir hestar, sem áttu við ein-
hverskonar knapavandamál að
stríða, voru skornir upp við streng.
Allir eru að umbuna sí og æ og ekki
laust við að sé orðið væmið á köfl-
um.
Ekki er annað að heyra á mæli
reiðkennara en að þessar aðferðir
séu svo til nýjar af nálinni. En eru
þær það? Faðir minn kenndi mér þá
aðferð við að hægja á hesti, að taka
þéttingsfast í tauminn og gefa svo
strax eftir, taka aftur í tauminn,
gefa eftir, og svo koll af kolli. Alls
ekki mætti toga viðstöðulaust, þá
myndi hesturinn verða reiður, stífa
sig á móti og auka hraðann fremur
en hitt. Þetta gafst vel og ég lærði
að hestum líkar illa að láta halda sér
föstum, alveg eins og mannfólkinu.
Best er að hafa allt sem frjálsast.
Þetta var fyrir 33 árum. Faðir minn
lærði þetta af pabba sínum, sem
lærði það af pabba sínum. Það sama
sagði Ingmar á Jaðri þegar uppá-
haldsmerin hans var að springa í
klofinu á mér og gekk ekki heilt
spor: „Gefð' eftir!“
Jóhannes á Kleifum sagði mér að
faðir sinn, Stefán Eyjólfsson, hefði
haft það ráð við hrekkjótta roku-
hesta að fara með þá upp á allbreið-
an hjalla í fjallinu. Hann sté í ístað-
ið og sveigði höfuð hestsins að sér.
Þegar hann settist í hnakkinn og
hesturinn rauk af stað tók hann báð-
um höndum um annan tauminn,
þeim megin sem hann steig á bak,
og hélt hestinum sveigðum og lét
hann rjúka og stinga sér í hringi þar
til hann gafst upp á leiknum.
Stefán var upp á sitt besta á fyrri
hluta 20. aldar. Trúlega hefur hann
verið búinn að kenna hestinum að
„kyssa ístöð“, eins og það er kallað í
dag, áður en hann lét til skarar
skríða.
Það sama gerir Skúli Steinsson,
sem ennþá er að frumtemja trippi,
kominn þrjú ár á sjötugt. Hann
teymir þau í hendi við einteyming,
gerir þau mjúk og sveigjanleg til
beggja handa. Hann fer fyrstu
skiptin á bak á fóðurganginum,
alltaf með einteyming, og síðan út,
ennþá bara með einteyming. Ef
trippið ætlar að taka upp á því
hrekkja eða rjúka sveigir hann það í
hring. Þetta lag hefur hann notað í
áratugi. Ég held hann hafi samt
aldrei heyrt talað um sveigjustopp.
Enginn hefur nokkru sinni orðið
góður reiðmaður sem ekki hefur
þann meðfædda eiginleika að gefa
eftir. Og ósjálfráð viðbrögð flestra
reiðmanna er að sveigja hestinn til
hliðar ef hann ætlar að gusast
áfram, menn finna að annar taum-
urinn er mýkri og notfæra sér það.
Þess vegna finnst mér að reiðkenn-
arar ættu að kynna sveigjustopp og
umbun (eftirgjöf) sem gömul sann-
indi en ekki nýjar uppfyndingar. ■
UM VETUR Skyldu þessir nokkuð vera að
hugsa um sveigjustopp?